Δώδεκα χρόνια μετά το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της Πάρου, το νησί συζητάει για ένα νέο Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο, ενώ δεν εφαρμόζεται το προηγούμενο – με ευθύνη και του κράτους.
Η κορυφή της Μάρπησσας, ενός χωριού της ανατολικής Πάρου, έχει ένα πρόβλημα κάθε απόγευμα γύρω στις έξι και μισή. Εκείνη την ώρα γυρίζουν στο χωριό πολλοί εργαζόμενοι και ανοίγουν τις βρύσες για να πλυθούν. Αλλά το νερό, ειδικά στα σπίτια που βρίσκονται ψηλά, γύρω από την εκκλησία, τρέχει πολύ αδύναμα – η πίεση δεν είναι αρκετή. Την ίδια ώρα ανοίγουν τις βρύσες οι τουρίστες που μένουν 5 χιλιόμετρα νοτιότερα, στη Χρυσή Ακτή, τα Τσαρδάκια και τον Δρυό, στα ξενοδοχεία που μοιράζονται το νερό του ίδιου δικτύου. Το νερό δεν φτάνει και για τους μεν και για τους δε – και για τους εντός οικισμού και για τους εκτός.
Μόνιμοι κάτοικοι ή τουρίστες; Το πρόβλημα θα μπορούσε να λυθεί με μία αναβάθμιση της υποδομής. Κοστίζει με περσινές τιμές γύρω στα 2 εκατομμύρια και φυσικά τίθεται το ερώτημα: ποιος θα το πληρώσει; Το δίλημμα όμως θα μπορούσε και να οξυνθεί, αν η δόμηση αυξηθεί στην Ανατολική Πάρο, κάτι που μάλλον θα γίνει, με σχέδιο ή χωρίς, διότι υπάρχει η ζήτηση. Ζήτηση για σπίτια, ξενοδοχεία, δωμάτια, μαγαζιά, δρόμους, νερό και χώρους ταφής των απορριμμάτων.
Το μόνο που μπορεί να βάλει ένα φρένο στην ατελείωτη δόμηση είναι ένα πολεοδομικό σχέδιο. Η χώρα έχει πάρει 400 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανθεκτικότητας της ΕΕ για να εκπονήσει Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ), πράγμα που είχε παραλείψει να κάνει –να σχεδιάσει δηλαδή τον δημόσιο χώρο– τα τελευταία …200 χρόνια. Η Πάρος είναι τώρα μία από τις πρώτες περιοχές της χώρας που περνάει τις ωδίνες ενός νέου ΤΠΣ.
Το σχέδιο του 2012
Η Πάρος απέκτησε Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ΓΠΣ) το 2012. Ήταν ένα σχέδιο που ουδείς αγάπησε και ελάχιστοι εφάρμοσαν. Και το σημαντικότερο: οι παραδοχές του ξεπεράστηκαν πολύ γρήγορα από τη ζωή.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΓΠΣ, ο μόνιμος και εποχιακός πληθυσμός θα έφτανε τις 73.000 στο αποκορύφωμα της σεζόν και «ο αριθμός των ιδιοκτητών κυρίως δεύτερης κατοικίας αναμένεται να αυξηθεί προσεγγίζοντας τις 32.000 από 19.000 που είναι σήμερα και η κατασκευή δεύτερης κατοικίας προκρίνεται ως βασική μορφή οικονομικής δραστηριότητας στη μελέτη, σε αντίθεση με τη δημιουργία μεγάλων ξενοδοχείων». Οι μελετητές έπεσαν 100% έξω στα νούμερα, καθώς για παράδειγμα το 2020 ο μέγιστος πληθυσμός της Πάρου έφτασε τις 147.000.
Δέκα χρόνια αργότερα, το 2022, το ΣτΕ ακύρωσε το ΓΠΣ σε ό,τι αφορά την επέκταση των ορίων των οικισμών Παροικιάς, Νάουσας, Κώστου και Λευκών. Στην απόφαση διαβάζει κανείς: «Η ανάγκη δημιουργίας νέων οικισμών με την επέκταση υφιστάμενων και την ένταξη σε σχέδιο νέων δεν τεκμηριώνεται νομίμως, από την άποψη της ανάλυσης της υπάρχουσας κατάστασης του φυσικού και του δομημένου περιβάλλοντος, των αναμενόμενων πληθυσμιακών μεγεθών και της φέρουσας ικανότητας της νήσου. Κατ’ αρχάς, δεν αναλύεται στη μελέτη η σημασία του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της Πάρου, η οποία από το έτος 1975 είναι κηρυγμένη “ολόκληρη” ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και χρήζουσα κρατικής προστασίας διότι “άπαντα τα εν τη νήσω τοπία είναι εξαιρέτου φυσικού κάλλους”, αποτελεί σημαντικότατο αρχαιολογικό χώρο και περιλαμβάνει “αξιόλογα αρχιτεκτονικά συγκροτήματα ενδιαφέροντα την Ελληνική αρχιτεκτονική και ιστορία” (υ.α. 55013/1975), ενώ εξ άλλου δέκα οικισμοί της νήσου έχουν χαρακτηρισθεί παραδοσιακοί με π.δ/τα των ετών 1978 και 1985. Η ανάλυση των ανωτέρω στοιχείων είναι απαραίτητη, διότι η προστασία τους αποτελεί προϋπόθεση της βιώσιμης ανάπτυξης της νήσου και τον στόχο στον οποίο πρέπει να κατατείνουν οι εισαγόμενες χωροταξικές και πολεοδομικές ρυθμίσεις. Περαιτέρω, ανεπαρκώς τεκμηριώνεται ο υπέρογκος αριθμός των εποχικών κατοίκων, που αποτελεί βασικό λόγο της επιχειρούμενης οικιστικής επέκτασης (57.588 άτομα το 2021), ιδίως ο αριθμός των παραθεριστών/χρηστών β’ κατοικίας (32.087 το 2021, έναντι 19.744 του 2001), ο οποίος παρουσιάζει αύξηση κατά 62,5%. Η εν λόγω αύξηση αποδίδεται στην “αναμενόμενη” ανέγερση νέων παραθεριστικών κατοικιών, πλην οι επιπτώσεις της εκθετικής αυτής αύξησης παραθεριστικών κατοικιών στο φυσικό και το ανθρωπογενές περιβάλλον της νήσου δεν αξιολογούνται στην μελέτη από τις εκτεθείσες απόψεις, όπως έπρεπε και αντιστρατεύεται τον στόχο της ανάσχεσης της δόμησης που τίθεται από τις εφαρμοστέες διατάξεις. Εξ άλλου, δεν αξιολογείται το γεγονός ότι σχεδόν όλοι οι οικισμοί της νήσου οριοθετήθηκαν παρανόμως με νομαρχιακές αποφάσεις, αντί με π.δ. και περιλαμβάνουν εκτάσεις πολύ ευρύτερες των πραγματικών τους oρίων, δηλαδή έχουν κατ’ ουσίαν ήδη επεκταθεί χωρίς τη συνδρομή των νόμιμων προϋποθέσεων (ιδίως καταβολή εισφοράς σε γη ή και σε χρήμα για την εξασφάλιση κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων)».
Τότε, ο ΣΥΡΙΖΑ σημείωνε ότι χωρίς την επέκταση των οικισμών το ΣτΕ ενθάρρυνε έμμεσα την εκτός σχεδίου δόμηση. Το πρόβλημα του εάν και πώς θα εξελιχθεί η δόμηση, με επέκταση των οικισμών ή έξω από αυτούς, υπάρχει και στην καρδιά των σημερινών διαβουλεύσεων για το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο του νησιού – ένα από τα πρώτα της χώρας που οδηγούνται στην ολοκλήρωση από τον μελετητή, μετά την υποβολή των προτάσεων του Δήμου Πάρου (το Δημοτικό Συμβούλιο του νησιού συνεδρίασε δύο φορές για το θέμα στα τέλη Ιουλίου).
Ένα άλυτο πρόβλημα που γίνεται όλο και χειρότερο
Η βιομηχανία της παραθεριστικής κατοικίας είναι ο μεγαλύτερος κλάδος της οικονομίας στο νησί. Για να αυξηθεί η πρόσοδος από τη γη προτιμάται οι κατοικίες αυτές να κτίζονται εκτός σχεδίου. Ένας από τους πιο κρίσιμους παράγοντες που θα κρίνουν το πόσο θα προχωρήσει η δόμηση εκτός οικισμών είναι το ποιους δρόμους θα δεχθεί το κράτος ως δρόμους. Όλες οι πλευρές που συζητούν στην Πάρο δέχονται ότι τα εκτός σχεδίου οικόπεδα είναι οικοδομήσιμα, εφόσον έχουν 25 μέτρα πρόσωπο σε δρόμο. Το ποιοι είναι οι δρόμοι του νησιού το καθορίζει στην παρούσα φάση ένα μονοπρόσωπο όργανο στη Σύρο, ενώ πολλές από τις πρόνοιες του ΓΠΣ του 2012 για νέους δρόμους ουδέποτε εφαρμόστηκαν.
![Γάιδαρος σε αγροτική περιοχή κοντά στην πόλη Νάουσα στην Πάρο. [Nicolas Economou/NurPhoto)/AFP]](https://insidestory.gr/sites/default/files/styles/image_ckeditor_small/public/2024-07/parosafp-20190720-economou-notitle190609_npoxa-v1-highres-donkeyinparosislandcyclade.jpg?itok=sp4LqSNh)
Θεωρητικά η Πάρος απολαμβάνει έναν πολύ υψηλό βαθμό προστασίας: Το 1975 το κράτος δεσμεύθηκε με νόμο να χαρακτηρίσει το νησί «τόπο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους που χρήζει προστασίας». Στη συνέχεια, με τα ΦΕΚ 594Δ (Προστασία δέκα παραδοσιακών οικισμών), 732Δ/1993 (χρήσεις γης) και 148ΑΑΠ/2012 (Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο), η προστασία αυτή όντως πήρε θεσμική υπόσταση.
Τις παραμονές της συζήτησης του ΤΠΣ στο Δημοτικό Συμβούλιο, η οποία έγινε για να εκφέρει γνώμη ο Δήμος Πάρου και η τοπική κοινωνία ως προς τη μελέτη που εκπονείται (από το γραφείο Σαμαρά), υπήρξαν επανειλημμένες συγκρούσεις, ακόμα και στην καρδιά του κινήματος των πολιτών για ελεύθερες παραλίες, σε σχέση με το ποια κατεύθυνση θα πρέπει να πάρει η δόμηση στην Πάρο. Ένα μέρος των ακτιβιστών του περασμένου καλοκαιριού υποστηρίζει το πάγωμα των αδειών για την εκτός σχεδίου δόμηση, πρόταση την οποία συζήτησαν μεταξύ τους στις 22 Ιουλίου στη Νάουσα. Πολύ απλά λένε ότι πρέπει να εφαρμοσθούν οι αποφάσεις του ΣτΕ. Η αλήθεια είναι ότι η υπηρεσία δόμησης του Δήμου Πάρου εγκρίνει σήμερα τις άδειες για εκτός σχεδίου κατασκευές «με την επιφύλαξη των αποφάσεων του ΣτΕ». Αυτό έχει αποφανθεί ότι η εκτός σχεδίου δόμηση χωρίς πρόσωπο σε δρόμο είναι αντισυνταγματική.
Οι ελεύθερες παραλίες του 2023 είναι για την Πάρο η υπερδόμηση του 2024. Αντίθετα ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αρχίλοχος, από τον οποίον «ξεπήδησε» η κίνηση πολιτών, διαχώρισε τη θέση του θεωρώντας την πρόταση της κίνησης «μη ολοκληρωμένη».
Την Τετάρτη 17 Ιουλίου 2024 το Δημοτικό Συμβούλιο Πάρου συνεδρίασε για πρώτη φορά για να συζητήσει τις προτάσεις του Δήμου προς τον μελετητή για το Τοπικό Πολεοδομικό Σχέδιο. Για τον σκοπό αυτό ο Δήμος είχε ήδη συγκροτήσει μία πενταμελή επιτροπή, με επικεφαλής τον Νίκο Μαλατέστα.
Οι προτάσεις του Δήμου Πάρου
Ο επικεφαλής της επιτροπής που συγκρότησε ο Δήμος, Νίκος Μαλατέστας, παρουσίασε μία δέσμη προτάσεων που προέβλεπαν μικρούς επιπλέον περιορισμούς στην εκτός σχεδίου δόμηση (15-25%).
Κεντρικές ιδέες της είναι:
- Επέκταση των σχεδίων πόλης στη βάση των εξελίξεων των πληθυσμιακών μεγεθών στο νησί.
- Διατήρηση, επέκταση και εξειδίκευση όπου απαιτείται των όρων προστασίας στις Περιοχές Ειδικής Προστασίας που είχαν καθοριστεί από το ΓΠΣ Πάρου.
- Μείωση των συντελεστών δόμησης της τάξης του 15-25% στις εκτός σχεδίου περιοχές ΠΕΠ∆-1 και ΠΕΠ∆-2 για κατοικίες.
- Αύξηση των ορίων αρτιότητας, μείωση των συντελεστών δόμησης και κατάργηση της δυνατότητας λειτουργικής συνένωσης για ξενοδοχεία.
- Συμπερίληψη της χωροθέτησης των υπό μελέτη νέων έργων υποδομής.
- Λήψη μέτρων αποτροπής Ειδικών Πολεοδομικών Σχεδίων ΕΣΧΑ∆Α και ΕΣΧΑΣΕ στα όρια του Δήμου Πάρου.
Στις επεκτάσεις των οικισμών οι συντάκτες της πρότασης της επιτροπής του Δήμου προβλέπουν: «Εφαρμογή του μέγιστου προβλεπόμενου από τη νομοθεσία ποσοστού για κοινωφελείς και κοινόχρηστους χώρους. Μείωση του μέσου συντελεστή δόμησης για τις επεκτάσεις από 0,4 (που προβλέπει το ΓΠΣ) σε 0,3».
Πισίνες παντού;
Ο προϊστάμενος της υπηρεσίας δόμησης, Γιάννης Ραγκούσης, παρότι μέλος της πενταμελούς επιτροπής του Δήμου, υπέβαλε στις 17 Ιουλίου τις δικές του προτάσεις, που έγιναν αφορμή να διευρυνθεί η συζήτηση κατά μία μέρα. (Σε αυτές περιλαμβανόταν και η πρόταση να αυξηθεί η μέγιστη κάλυψη κατά 20%)
Ο Ραγκούσης πρότεινε τη δυνατότητα να κατασκευάζονται λιγότερες αλλά μεγαλύτερες πισίνες, με δεξαμενές συλλογής ομβρίων – χωρίς όμως να παίρνει θέση για τις 1.250 πισίνες που σύμφωνα με μία στατιστική του Digital Paros υπάρχουν σήμερα στο νησί (έναντι 500 περίπου που «μετράει» η Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης). Οι πισίνες κατασκευάζονται από τους μηχανικούς ως «υδάτινα στοιχεία» και στη συνέχεια μεταβάλλονται σε πλήρως λειτουργούσες πισίνες, ενώ μεταγράφονται με το ακίνητο παράνομα, όταν μηχανικοί ή τοπογράφοι σφραγίζουν ως μη όφειλαν τις άδειες. Μετά τη δημοσίευση της στατιστικής του Digital Paros, η τάση που υπάρχει τώρα στο Δημοτικό Συμβούλιο είναι να προτείνει λόγω της έλλειψης νερού να απαγορευθεί εντελώς η κατασκευή πισινών (σήμερα οι πισίνες επιτρέπονται για τα ξενοδοχεία, όχι όμως για τις κατοικίες).
 |
Το νησί στο κέντρο του χάρτη με τις περισσότερες πισίνες είναι η Πάρος. [Digitalparos Lab] |
Αντίθετα με τα ισχύοντα σήμερα, στις προτάσεις του προϊστάμενου της υπηρεσίας δόμησης στο Δημοτικό Συμβούλιο υπήρχε η δυνατότητα κατασκευής πισινών σε όλες τις περιοχές της Πάρου, με κάποιες προϋποθέσεις που πάντως ενόψει της έλλειψης νερού θα αυξήσουν φαινόμενα σαν και εκείνο που παρουσιάζεται νωρίς το απόγευμα στην Μάρπησσα: Να έχουν οι ξένοι νερό αλλά όχι οι ντόπιοι. Στις σχετικές προτάσεις προβλέπεται η δυνατότητα δημιουργίας πισινών ακόμα και σε παραθαλάσσιες περιοχές (αργότερα ο Ραγκούσης απέσυρε το αρχικό 20σέλιδο κείμενο των προτάσεών του και παρουσίασε άλλες, πιο κοντά στο κείμενο Μαλατέστα). Στο Δημοτικό Συμβούλιο τελικά συμφώνησαν να απαγορευθούν οι πισίνες για κατοικίες και τα υπόσκαφα και να περιορισθούν οι πισίνες για τα ξενοδοχεία στα 120 τετραγωνικά. Πάντως ο διευθυντής της ΔΕΥΑΠ, Νίκος Καραμανές, διευκρίνισε μιλώντας στο inside story ότι στο σύνολο της κατανάλωσης νερού οι πισίνες αντιστοιχούν στο 5-7%, ενώ ο μεγάλος όγκος δεσμεύεται από το πότισμα των κήπων. Μάλιστα μια μη μόνιμη κάτοικος του νησιού διαμαρτυρήθηκε, όπως αναφέρθηκε στη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου, για ενδεχόμενες ζημιές που θα μπορούσε να προκαλέσει στον κήπο της η χαμηλή πίεση του νερού.
 |
Κολάζ με φωτογραφίες από πισίνες της Πάρου. [Κίνηση Πολιτών Πάρου] |
Εκπρόσωποι των 100 περίπου μηχανικών, μεσιτών ακινήτων και κατασκευαστών που ζουν στο νησί και έχουν μεγάλα περιθώρια κέρδους από την εξάντληση των πόρων του, σε συζήτηση με το inside story δεν φάνηκαν διατεθειμένοι να βάλουν νερό στο κρασί τους. Ούτε η πολιτεία φαίνεται να έχει κάποια λύση. Όταν πήγε τον Μάιο στην Πάρο ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης, υπονόησε ότι μια γραμμή άμυνας θα είναι να βγαίνουν οι οικοδομικές άδειες «πιο αργά» και γι' αυτό φάνηκε να μην συζητά νέες προσλήψεις στην υπηρεσία δόμησης. «Δεν μπορούμε να το κάνουμε, έχουμε πειθαρχικές ευθύνες», φέρεται να είπε ο υπάλληλος της πολεοδομίας. Για τους μηχανικούς του νησιού φταίει η ζήτηση που είναι χωρίς τέλος. «Όταν δεν υπάρχει προσφορά, τι θα κάνει η ζήτηση, θα στραφεί αλλού», τους απαντούν όσοι είναι υπέρ των περιορισμών στη δόμηση.
Στην Πάρο σήμερα έχουν εκδοθεί και δεν έχουν κτισθεί κατά έναν υπολογισμό του Ραγκούση 1.000 οικοδομικές άδειες. Στα τέλη Αυγούστου ο μελετητής πρέπει να έχει στα χέρια του τις ολοκληρωμένες προτάσεις των Παριανών, διαφορετικά θα είναι δύσκολο να παραδώσει και να πληρωθεί ως το τέλος του 2025. Αν η μελέτη δεν γίνει ΦΕΚ με την αποδοχή των Παριανών, τότε η Ελλάδα θα κληθεί να επιστρέψει τα χρήματα για την εκπόνηση του ΤΠΣ στην ΕΕ. Την προηγούμενη φορά, το 2012, οι Παριανοί προτίμησαν να αποδεχθούν ένα σχέδιο που δεν ήθελαν, παρά να πληρώσουν. Πιθανά το ίδιο να γίνει και πάλι. Αλλά αρκεί για να μην καταστραφεί το νησί;
ΠΗΓΗ: inside story μέσω sustainablecyclades.gr (προσφορά της δημοσιογράφου Αναστασίας Καραδημήτρη)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου