Πολίτες στο “έλεος” της ανεπάρκειας των Δήμων - Έκθεση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ)

Πηγή: Antoine Giret/Unsplash

Του Ζαφείρη Χατζηδήμου

 

Η πρόσφατη μεγάλη καταστροφική πυρκαγιά στην ανατολική Αττική, πέρα από τις δεδομένες ευθύνες της κυβέρνησης, μας έφεραν στον νου και τις ευθύνες των τοπικών αρχόντων. Των Δημάρχων ντε.  Όχι μόνο στην Αττική αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Που έχουν καταφέρει να εξελιχθούν σε μια ανεξέλεγκτη μαύρη τρύπα που καταβροχθίζει τεράστια ποσά δημόσιων πόρων, χωρίς να προσφέρει τα αντίστοιχα οφέλη στους πολίτες-δημότες και κατ΄επέκταση στην κοινωνία.

Ετσι, αντί να λειτουργούν ως μοχλοί ανάπτυξης και εξυπηρέτησης, έχουν καταλήξει να είναι κέντρα διαφθοράς, κακοδιαχείρισης και αδιαφάνειας. Τα παραδείγματα ατασθαλιών και κακοδιαχείρισης είναι πολλά και αποκαλυπτικά, φέρνοντας στο φως ένα σύστημα που υπονομεύει την ίδια τη βάση της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας.

Για να είμαστε δίκαιοι όμως, αυτό δεν ισχύει συλλήβδην για όλους τους Δήμους τα παραπάνω. Υπάρχουν και λαμπερές εξαιρέσεις δήμων σε όλη την Ελλάδα, οι οποίες δυστυχώς όμως είναι μετρημένες στα δάκτυλα.

Και είναι κρίμα γιατί όπως λέει ο λαός μας: «Μαζί με τα χλωρά καίγονται και τα ξερά».

Κακομεταχείριση κονδυλίων

Η κακομεταχείριση των κονδυλίων αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πληγές της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ας θυμηθούμε μερικά από αυτά:

Το σκάνδαλο του Δήμου Θεσσαλονίκης. Αυτό το σκάνδαλο είναι ένα από τα πλέον γνωστά, όπου αποκαλύφθηκε η υπεξαίρεση περισσότερων από 20 εκατομμυρίων ευρώ από τα ταμεία του Δήμου Θεσσαλονίκης. Το σκάνδαλο οδήγησε στην καταδίκη του τότε δημάρχου Βασίλη Παπαγεωργόπουλου και άλλων αξιωματούχων. Η υπόθεση αυτή αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της διαφθοράς που μπορεί να προκύψει όταν υπάρχει ανεπαρκής εποπτεία και έλεγχος των δημοτικών οικονομικών.

Το 2017, αποκαλύφθηκε η ύπαρξη ψευδών τιμολογίων και εικονικών έργων στον Δήμο Χαλανδρίου, με αποτέλεσμα τη διασπάθιση μεγάλων ποσών. Οι εμπλεκόμενοι αντιμετωπίζουν κατηγορίες για απάτη, δωροδοκία και κατάχρηση εξουσίας, ενώ οι έρευνες συνεχίζονται για τον εντοπισμό περισσότερων υπευθύνων.

Το 2020, στον Δήμο Φιλιατρών αποκαλύφθηκε σκάνδαλο υπεξαίρεσης 1,5 εκατομμυρίων ευρώ, με εμπλεκόμενους δημοτικούς υπαλλήλους και αιρετούς. Οι κατηγορίες περιλαμβάνουν σύσταση εγκληματικής οργάνωσης και απάτη, ενώ οι σχετικές δίκες βρίσκονται σε εξέλιξη.

Το 2021-2022 ήρθε στο φως της δημοσιότητας, η υπόθεση του κυνοκομείου του Δήμου Σπάρτης, όπου αποκαλύφθηκε ότι το κυνοκομείο λειτουργούσε κάτω από επιεικώς απαράδεκτες συνθήκες, με τα ζώα να λιμοκτονούν και να ζουν μέσα σε ακαθαρσίες​, αφημένα στη μοίρα τους και πεθαίνοντας από αρρώστιες. Όλα αυτά επί δημαρχίας (του πρώην υφυπουργού επί κυβερνήσεως Κ. Καραμανλή) Πέτρου Δούκα.

Οι καταγγελίες και οι έρευνες που ακολούθησαν αποκάλυψαν τη διασπάθιση δημοσίου χρήματος που αφορούσε τα κονδύλια που υποτίθεται ότι προορίζονταν για τη βελτίωση των συνθηκών στο κυνοκομείο και την φροντίδα των ζώων, τα οποία φαίνεται ότι δεν χρησιμοποιήθηκαν για τον σκοπό αυτό.  Υπάρχουν υποψίες από τις δικαστικές αρχές, ότι τα χρήματα αυτά είτε καταχράστηκαν είτε δεν αξιοποιήθηκαν όπως προβλέπεται από τη νομοθεσία.

Το 2023, το σκάνδαλο στον Δήμο Μαραθώνα αποκάλυψε την ύπαρξη παράνομων αναθέσεων έργων και καταχρήσεων δημοσίων κονδυλίων, με τον πρώην δήμαρχο Ηλία Ψινάκη να βρίσκεται στο επίκεντρο των ερευνών. Η δικαιοσύνη διερευνά την υπόθεση, ενώ έχουν ήδη γίνει συλλήψεις και έχουν κατασχεθεί περιουσιακά στοιχεία.

Και βεβαίως-βεβαίως, ο «μεγάλος περίπατος» του Κώστα Μπακογιάννη «έργο» που έχει μείνει χαραγμένο στη μνήμη των Αθηναίων ως μια από τις μεγαλύτερες σπατάλες δημόσιου χρήματος που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια. Το έργο, που υποτίθεται ότι θα μεταμόρφωνε το κέντρο της Αθήνας σε έναν πιο φιλικό προς τους πεζούς και το περιβάλλον χώρο, κατέληξε σε ένα πανάκριβο φιάσκο με κόστος πάνω από 14 εκατομμύρια ευρώ.

Πηγή: Stormseeker/unsplash

Αυτά είναι ορισμένα πρόσφατα γεγονότα, ενώ υπάρχουν και δεκάδες άλλα που βρίσκονται υπό καθεστώς διερεύνησης. Όμως στις περισσότερες εκ των περιπτώσεων της «εξαφάνισης» των κονδυλίων,  δεν υπάρχει καμία τιμωρία! Γιατί; Επειδή και στους ΟΤΑ η ατιμωρησία είναι ενδεικτική της ευρύτερης έλλειψης λογοδοσίας που χαρακτηρίζει την τοπική αυτοδιοίκηση. Και όλα αυτά με αποδέκτες τους πολίτες.

Η απόλυτη αδιαφορία στον δημότη-πολίτη

Η αποξένωση των δήμων από τους πολίτες είναι εμφανής σε κάθε επίπεδο. Οι τοπικές αρχές δείχνουν πλήρη αδιαφορία για τις ανάγκες και τις προτεραιότητες των τοπικών κοινωνιών, επικεντρώνοντας την προσοχή τους σε έργα που εξυπηρετούν πολιτικά συμφέροντα αντί να καλύπτουν τις πραγματικές ανάγκες των πολιτών. Τα πάρκα, που θα έπρεπε να είναι χώροι αναψυχής και ασφαλείας, έχουν μετατραπεί σε κέντρα ανομίας και εγκληματικότητας. Συμμορίες ανηλίκων δρουν ανενόχλητες, ενώ τα πάρκα παραμένουν χωρίς επαρκή φωτισμό και σήμανση, αυξάνοντας τον κίνδυνο για τους πολίτες που επιχειρούν να τα χρησιμοποιήσουν​.

Επιπλέον, η έλλειψη επαρκούς σήμανσης στους δρόμους κοντά σε πάρκα, σε συνδυασμό με την αυξημένη κυκλοφοριακή συμφόρηση, έχει οδηγήσει σε πολλά τροχαία δυστυχήματα, με θύματα πεζούς και γονείς με τα παιδιά τους. Οι τοπικές αρχές είτε αδυνατούν είτε αδιαφορούν να παρέμβουν, αφήνοντας τους πολίτες εκτεθειμένους σε καθημερινές απειλές​.

Στην Αττική, μεγάλες περιοχές στα δυτικά και ανατολικά προάστια, έχουν μετατραπεί σε σκουπιδότοπους, γεμάτους από εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα και παλιοσίδερα, έως κομμάτια από πλοία!  

Και μέσα στο γενικότερο κλίμα ευφορίας από νέο πολιτικό της «μετα-ανοικοδόμησης» Κυριάκο Μητσοτάκη, οι δήμοι αδυνατούν να συλλέξουν ακόμη και τα μπάζα από κατεδαφισμένα σπίτια, αφήνοντας τα υπολείμματα να συσσωρεύονται και να δημιουργούν εστίες μόλυνσης. Τραγικό παράδειγμα, οι δήμοι της «Αθηναϊκής Ριβιέρας» (τρομάρα μας) με εικόνες που μάλλον θυμίζουν το Λάγος…

Αφήστε δε με την γραφειοκρατία που «ζει και βασιλεύει» στους Δήμους. Ουσιαστικά η κάθε απλή διαδικασία – με τα απλά ματάκια μας – απαιτεί δεκάδες έγγραφα και αμέτρητες επισκέψεις στις δημοτικές υπηρεσίες, καθιστώντας την καθημερινότητα των πολιτών έναν πραγματικό εφιάλτη. Η γραφειοκρατία δεν είναι απλώς χρονοβόρα και εκνευριστική, είναι και εξαιρετικά δαπανηρή για το κράτος, καθώς αυξάνει το κόστος λειτουργίας των υπηρεσιών και μειώνει την αποδοτικότητά τους.

Καταστροφικό σύστημα

Η κατάσταση στους δήμους και τις περιφέρειες της Ελλάδας δεν είναι απλώς προβληματική, είναι επικίνδυνη και καταστροφική. Το τοπικό σύστημα αυτοδιοίκησης έχει μετατραπεί σε ένα σύστημα που η διαφθορά, η κακοδιαχείριση, η γραφειοκρατία και η αποξένωση από τους πολίτες είναι τα βασικά του χαρακτηριστικά. Οι πολίτες βλέπουν τα χρήματά τους να εξαφανίζονται σε μαύρες τρύπες χωρίς να γνωρίζουν πού καταλήγουν.

Χωρίς αλλαγές και χωρίς έλεγχο, με τους δήμους να αποτελούν «παραμάγαζα» (και) της πολιτικής εξουσίας, η τοπική αυτοδιοίκηση θα συνεχίσει να αποτελεί μια ανεξέλεγκτη μαύρη τρύπα που «ρουφάει» τις ελπίδες μας για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης –  ιδιαίτερα στις αστικές περιοχές που ζούμε – και που καθημερινά χειροτερεύουν.

ΕΚΘΕΣΗ ΑΡΧΗΣ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ

Η έκθεση της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ) για τη διαφθορά στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) προσφέρει μια λεπτομερή ανάλυση του προβλήματος, αποκαλύπτοντας τον βαθμό στον οποίο η κακοδιαχείριση και η διαφθορά υπονομεύουν τη λειτουργία των Δήμων στην Ελλάδα. Η έκθεση είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτική και περιγράφει τις πολλαπλές διαστάσεις της διαφθοράς, από την κακή διαχείριση των κονδυλίων μέχρι την αδυναμία της δικαιοσύνης να επιβάλει λογοδοσία.

Διαφθορά στους ΟΤΑ: Ένα Διαχρονικό Πρόβλημα

Η ΕΑΔ επισημαίνει ότι η διαφθορά στους Δήμους είναι ευρέως διαδεδομένη και συστηματική. Οι παρατυπίες και οι παραβάσεις περιλαμβάνουν την κατάχρηση δημοσίων πόρων, την κακή διαχείριση κονδυλίων, και τη συστηματική παραβίαση των κανόνων διαφάνειας στις δημόσιες συμβάσεις. Οι περιπτώσεις αυτές δεν περιορίζονται σε μεμονωμένα περιστατικά, αλλά αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης πρακτικής που έχει ενσωματωθεί στη λειτουργία πολλών Δήμων.

Υπερτιμολογήσεις και Παράνομες Αναθέσεις Έργων
Η έκθεση αναφέρει ότι μια από τις πιο κοινές μορφές διαφθοράς στους ΟΤΑ είναι οι υπερτιμολογήσεις και οι παράνομες αναθέσεις έργων. Σε πολλές περιπτώσεις, οι τοπικές αρχές αναθέτουν έργα σε εταιρείες χωρίς τη δέουσα διαδικασία διαγωνισμού ή με διαδικασίες που είναι προσχηματικές. Αυτές οι πρακτικές έχουν ως αποτέλεσμα την κατάχρηση δημοσίων πόρων, καθώς τα έργα συχνά κοστολογούνται πολύ πιο πάνω από την πραγματική τους αξία. Τα χρήματα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών καταλήγουν σε τσέπες ιδιωτών με αδιαφανείς διαδικασίες​.

Εικονικά Τιμολόγια και Κακή Διαχείριση Κονδυλίων
Μια άλλη σοβαρή πρακτική που καταγράφει η ΕΑΔ είναι η χρήση εικονικών τιμολογίων και η κακή διαχείριση των κονδυλίων. Σε πολλές περιπτώσεις, οι δήμοι εκδίδουν τιμολόγια για υπηρεσίες και έργα που είτε δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ είτε εκτελέστηκαν σε πολύ μικρότερη κλίμακα από αυτήν που αρχικά είχε συμφωνηθεί. Αυτό σημαίνει ότι τα χρήματα που δαπανήθηκαν δεν έχουν κανένα αντίκρισμα στην πραγματική ζωή, οδηγώντας σε σοβαρές απώλειες για το δημόσιο ταμείο​.

Ανεπαρκής Λογοδοσία και Ατιμωρησία
Η έκθεση της ΕΑΔ δεν περιορίζεται μόνο στην καταγραφή των παρατυπιών, αλλά επισημαίνει και την αδυναμία του συστήματος να επιβάλει λογοδοσία. Παρά τις πολυάριθμες καταγγελίες και τις έρευνες που έχουν διενεργηθεί, οι υπεύθυνοι σπάνια αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους. Αυτό οφείλεται, εν μέρει, στις μακροχρόνιες δικαστικές διαδικασίες, αλλά και στις ελλείψεις της νομοθεσίας που δεν επιτρέπουν την αποτελεσματική τιμωρία των παραβατών.

Προτάσεις της ΕΑΔ για Μεταρρυθμίσεις
Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, η ΕΑΔ προτείνει μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που στοχεύουν στην ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας στους ΟΤΑ. Κάποιες από αυτές περιλαμβάνουν τη δημιουργία πιο αυστηρών μηχανισμών ελέγχου, την προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος, και την καθιέρωση σαφών και διαφανών διαδικασιών για τη διαχείριση των δημοσίων έργων και προμηθειών​.

Ολόκληρη η έκθεση εδώ

ΠΗΓΗ