Η Σερβία θυσία στο βωμό των μπαταριών της ευρωπαϊκής ηλεκτρικής αυτοκινητοβιομηχανίας

Περιοχή στο σερβικό χωριό Γκόρνε Νεντέλιτσε που θα επηρεαστεί άμεσα από την εξόρυξη. Ολα τα σπιτάκια έχουν εξαγοραστεί από τη Ρίο Τίντο | AP Photo

Θυσιάζουν τη Σερβία στον βωμό της ευρω-αυτοκινητοβιομηχανίας

Γιώργος Ι. Αλλαμανής

Ενα φαραωνικό έργο στήνεται κακήν-κακώς πέριξ του ποταμού Τζαντάρ στη δυτική Σερβία, όπου έχουν εντοπιστεί σημαντικά αποθέματα λιθίου - ενός μετάλλου υπερπολύτιμου τώρα που η βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων βρίσκεται σε άνθηση ● Το ορυχείο θα λειτουργεί επί 40 χρόνια και θα κοστίσει 2,2 δισ. ευρώ, ενώ το κοίτασμα λιθίου υπολογίζεται γύρω στα 200 δισ. ● Ανάδοχος του έργου η διαβόητη εταιρεία Ρίο Τίντο ● Σφοδρές αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία

Τεράστια κοιτάσματα λιθίου κρύβει το υπέδαφος της κοιλάδας του ποταμού Τζαντάρ στη δυτική Σερβία. Οι ειδικοί μιλάνε για 130 εκατομμύρια τόνους «τζανταρίτη», όπως ονομάστηκε λόγω της περιοχής το μετάλλευμα που περιέχει το απαραίτητο για τις μπαταρίες των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στοιχείο. Η αξία του λιθίου, λένε, υπολογίζεται γύρω στα 200 δισεκατομμύρια ευρώ.

Είναι πολλά τα λεφτά. Η κυβέρνηση του «υβριδικού» εθνικιστή πρωθυπουργού Αλεξάνταρ Βούτσιτς (υβριδικού γιατί και στηρίζει τον Πούτιν, και συνεργάζεται προνομιακά με την Κίνα, και ομνύει ότι θέλει να βάλει τη Σερβία στην Ευρωπαϊκή Ενωση…) δίνει γην και ύδωρ στη βρετανο-αυστραλιανή εταιρεία Ρίο Τίντο για την κατασκευή του μεγαλύτερου ορυχείου λιθίου και βορίου στην Ευρώπη.

Τα σχέδια είναι φαραωνικά. Προβλέπεται μια ανοιχτή πληγή στο έδαφος με έκταση 8.500 στρέμματα, διάρκεια λειτουργίας 40 χρόνια και κόστος κατασκευής 2,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Για να εξαχθεί όμως το λίθιο χρειάζονται 6 έως 8 λίτρα νερού ανά δευτερόλεπτο και προκύπτουν 1,4 εκατ. τόνοι τοξικών αποβλήτων κάθε χρόνο.

Ο κίνδυνος για το περιβάλλον είναι προφανής, παρά τις διαβεβαιώσεις της Ρίο Τίντο, της δεύτερης σε μέγεθος μεταλλευτικής επιχείρησης στον πλανήτη, η οποία ιδρύθηκε το 1873 στην Ισπανία όταν ομάδα επενδυτών αγόρασε ένα κρατικό ορυχείο χαλκού κοντά στον ποταμό Τίντο, στην Ανδαλουσία.

Απειλούνται οι καλλιέργειες και ο υδροφόρος ορίζοντας, ενώ οι πλημμύρες δεν είναι σπάνιες στις εύφορες παρόχθιες περιοχές του Τζαντάρ. Εδώ παράγεται το ένα πέμπτο των αγροτικών προϊόντων της χώρας.

Γιατί όλα αυτά; «Για να γίνει η Σερβία τόπος θυσίας στον βωμό της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας», όπως καταγγέλλει η βρετανική οργάνωση Corporate Watch, ειδικευμένη στην αποκάλυψη των «σκελετών» που κρύβουν οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις.

Διαδήλωση στο Βελιγράδι ενάντια στην εξόρυξη | AP Photo

Σήμερα οι Ευρωπαίοι κατασκευαστές αυτοκινήτων, που έχουν στραφεί στην ηλεκτροκίνηση με πολλά ερωτήματα ανοιχτά (από το οικολογικό αποτύπωμα της διαδικασίας έως την ανακύκλωση εκατομμυρίων μπαταριών), εξαρτώνται για αγορά λιθίου από την Αυστραλία, τη Χιλή και ιδίως την Κίνα. Η πολιτική ελίτ της Ε.Ε., χέρι χέρι με την ελίτ των βιομηχανιών και των τραπεζών, αποφάσισε να μειώσει δραστικά την εξάρτηση. Και πριν από λίγες εβδομάδες έδωσε το πράσινο φως στον Βούτσιτς. Εκείνος, θεώρησε προδότες τους δεκάδες χιλιάδες Σέρβους που διαδήλωσαν την αντίθεσή τους στο Βελιγράδι. Τους συνέδεσε με σχέδια ανατροπής του από ξένα κέντρα. «Οι μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας μάς είπαν ότι δυτικές δυνάμεις ετοιμάζουν πραξικόπημα. Εχουμε λόγους να προσέχουμε», είπε ο πρωθυπουργός.

Η Σερβία δεν θα κατασκευάζει τις μπαταρίες λιθίου για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Ούτε θα αποκτήσει, ξαφνικά, εργοστάσια κατασκευής τέτοιων πανάκριβων μοντέλων. Η υπεραξία θα καταλήγει εκτός συνόρων, προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου.

Οι Σέρβοι ξέρουν ότι οι πιθανότητες να οδηγήσουν τα επόμενα χρόνια ένα BMW iX2 ή ένα Peugeot e-208 είναι ελάχιστες. Σε μια κοινωνία όπου ο μέσος μηνιαίος μισθός μόλις ξεπερνάει τα 500 ευρώ, το να αγοράσεις ένα αμάξι 30, 40 ή 50 χιλιάδων ευρώ ισοδυναμεί με άπιαστο όνειρο.

Οσο για τις σχέσεις της ευρωπαϊκής περιφέρειας με τον βιομηχανικό Βορρά του υπερκράτους των Βρυξελλών, στους δρόμους του Βελιγραδίου, του Νόβι Σαντ, του Μπορ και της Νις θα συνεχίσουν να κυκλοφορούν παμπάλαια μεταχειρισμένα οχήματα made in EU διογκώνοντας το ήδη σοβαρό πρόβλημα ατμοσφαιρικής ρύπανσης.

Τι μένει; Η προοπτική ενός ζοφερού μέλλοντος, περιβαλλοντικά και οικονομικά. Και μια ωραιότατη διαφήμιση. Την πρόβαλλαν τα σέρβικα κανάλια πριν από δύο χρόνια, όταν ο Κολοσσός των ρυπογόνων εξορύξεων είχε φτάσει πάλι κοντά σε συμφωνία για το ορυχείο λιθίου στον ποταμό Τζαντάρ. Καθησυχαστικά πλάνα επιστημόνων σε εργαστήρια μιξάρονταν με ένα νεαρό ζευγάρι που περπατούσε μες στο ηλιοβασίλεμα. Το σλόγκαν δεν διέθετε την παραμικρή φαντασία, σκορπούσε όμως… παγκόσμια ελπίδα. «Ρίο Τίντο: μαζί μπορούμε να σώσουμε τον πλανήτη…»

Αίμα, διαφθορά και ιεροσυλία

Το 1888 οι αναθυμιάσεις από κλιβάνους επεξεργασίας πυριτίου στο ισπανικό ορυχείο της Ρίο Τίντο μόλυναν την ατμόσφαιρα και μαύριζαν τα χωράφια. Στις 4 Φεβρουαρίου εκείνης της χρονιάς, λίγες εκατοντάδες Ισπανοί αγρότες μαζί με αναρχικούς ακτιβιστές πήγαν στο τοπικό δημαρχείο να διαμαρτυρηθούν. Τα πνεύματα οξύνθηκαν και χωροφύλακες άνοιξαν πυρ στο άοπλο πλήθος σκοτώνοντας 13 άτομα. Ηταν η αρχή μιας μακράς αλυσίδας αίματος, διαφθοράς και ιεροσυλίας. Ας περιοριστούμε στα περιστατικά των τελευταίων ετών.

Το 2017 βρετανικό δικαστήριο επέβαλε στην πολυεθνική πρόστιμο-μαμούθ ύψους 32 εκατομμυρίων ευρώ για παραβίαση της νομοθεσίας για τη διαφάνεια των συναλλαγών.

Το 2020 ο CEO της εταιρείας παραιτήθηκε όταν αποκαλύφθηκε ότι, για να επεκταθεί ορυχείο σιδηρομεταλλεύματος στην Αυστραλία, ανατινάχτηκε αρχαιολογικός χώρος, ο μοναδικός που έφερε ίχνη αδιάκοπης κατοίκησης από Αβορίγινες επί 46.000 χρόνια.

Το 2021 η Ρίο Τίντο, μετά από μακροχρόνιους δικαστικούς αγώνες εναντίον της, υποχρεώθηκε να ιδρύσει «Ταμείο Περιβάλλοντος και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» στην Παπούα Νέα Γουινέα. Ο λόγος; Είχε ρίξει πάνω από ένα δισεκατομμύριο τόνους αποβλήτων από ορυχεία χαλκού και χρυσού, στο δέλτα του ποταμού Καμερόνγκ Τζαμπά. Η καταστροφή παραμένει ανεπανόρθωτη.

Και το 2022 έκθεση για τις συνθήκες εργασίας στην εταιρεία –τη χρηματοδότησε η ίδια ύστερα από αλλεπάλληλες καταγγελίες– έδειξε ότι το μπούλινγκ, ο σεξισμός και ο ρατσισμός είναι καθημερινό φαινόμενο. Στην έρευνα συμμετείχαν περισσότεροι από 10.000 εργαζόμενοι σε σύνολο 44.000 διεθνώς. Καταγγέλθηκε ότι πολλά στελέχη καλλιεργούν «κουλτούρα ανοχής», ενώ ποσοστό 28% των γυναικών και 7% των ανδρών υπαλλήλων δήλωσαν ότι υπέστησαν σεξουαλική παρενόχληση τουλάχιστον μία φορά τα προηγούμενα πέντε χρόνια.

ΠΗΓΗ