Ο Νίκος Βράντσης γράφει στο Αυτολεξεί για την εμπειρία του από όσα συνέβησαν αυτές τις μέρες στο Μάλμε:

Ένας ασυνήθιστος ήχος παρενοχλεί τα ευαίσθητα αυτιά μας. Ένα drone πλανάται πάνω από τα κεφάλια μας στον ασυννέφιαστο ουρανό του Malmö και επιτηρεί τα σώματα που περπατούν στους δρόμους. Ποιος χειρίζεται αυτό το drone και από πού, παραμένει ένα μυστήριο στους επιτηρούμενους. Ο επιτηρητής είναι αγνώστων στοιχείων. Αλλά παρότι αγνοούμε το πρόσωπό του, δεν μας είναι άγνωστος ο θεσμός τον οποίο υπηρετεί. Είναι η αστυνομία που κατευθύνει το μηχάνημα που μουρμουρά ασταμάτητα και δεν μας επιτρέπει να αγνοήσουμε την ύπαρξη και τον σκοπό του.

Υπενθύμιση ότι όλοι/ες όσοι/ες έσπευσαν στο Malmö, να διαμαρτυρηθούν για τη ανεμπόδιστη συμμετοχή του Ισραήλ στην Eurovision, συμπαραστάτες στον Παλαιστινιακό λαό που σφαγιάζεται, είμαστε υπό επιτήρηση.

Στους δρόμους του Malmö δεν συρρέουν μόνο οι αλληλέγγυοι από τις άλλες πόλεις της Σουηδίας, από τη Δανία, τη Γερμανία, τη Νορβηγία. Συρρέουν και τα ειδικά σώματα της αστυνομίας που ζήτησε το σουηδικό κράτος από τα γειτονικά του κράτη. Στους δρόμους οι αστυνομικοί έχουν ενισχύσει τον εξοπλισμό και έχουν αλλάξει τη συμπεριφορά τους. Εκτός από τους ειδικούς φρουρούς, τους χαμηλόβαθμους ένστολους αστυνομικούς που περιπολούν τους δρόμους, κυκλοφορούν σε μικρές ομάδες στρατιωτικοποιημένα σώματα με ημιαυτόματα όπλα, ιππείς θεόρατων αλόγων που στόχο έχουν να εμποδίζουν τη συγκέντρωση και διέλευση του πλήθους, ελεύθεροι σκοπευτές.

Οι σερίφηδες περιπολούν έναν τοίχο, επαναλαμβάνουν την ελλειπτική τους πορεία, προχωρούν παράλληλα στον τοίχο του folketspark (Πάρκο του Λαού). Το δέρμα του κτιρίου είναι διάστικτο με τα ίχνη συμπαράστασης στην Παλαιστίνη. Αυτές τις μέρες προσιτό σε μας απομένει μόνο το δέρμα του folketspark, αλλά όχι η ψυχή του. Τα κατώφλια που χωρίζουν το έξω από το μέσα, επιτρέπεται να τα περάσουν μόνο άκακοι, αμέριμνοι και χαριτωμένοι τουρίστες που απολαμβάνουν τα προεόρτια της Eurovision.

Την Τρίτη 07/05/2024, η δημοτική αρχή του Malmö επέλεξε να αφαιρέσει τα συνθήματα στους τοίχους του Folketpark, να διαγράψει με μια μπογιά όλα τα ίχνη που άφησαν οι υποστηρικτές της Παλαιστίνης τους προηγούμενες μήνες, ενάντια στη γενοκτονία και τον καθημερινό βομβαρδισμό των αμάχων από το κράτος του Ισραήλ.

Η ίδια δημοτική αρχή επέτρεψε σε έναν ιδεολόγο του νέου σουηδικού εθνικισμού να κάψει δημόσια το Κοράνι, σε μια ετήσια τελετουργία που επιλέγει τα νέα σύμβολα με τα οποία στεγανώνεται ο εθνικισμός στις κοινωνίες του προηγμένου καπιταλισμού. Όσο τα ίχνη της αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη διαγράφονταν και όσο το Κοράνι καιγόταν, η αστυνομία προέτρεπε τους κατοίκους του Malmö, τη σουηδική πόλη με τον μεγαλύτερο μουσουλμανικό πληθυσμό στη Σουηδία, να μην επιτρέψουν στους εαυτούς τους να παρασυρθούν από την πρόκληση.

Στολισμένοι με τα σύμβολα της αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη, kufiyyeh και καρφίτσες αποφασίσαμε να καθίσουμε να ξεκουραστούμε σε μια κουρδική μπυραρία της Möllevångstorget. Οι ενδυματολογικοί συμβολισμοί υπερβαίνουν το πλαίσιο της συγκυριακής διαμαρτυρίας. Στην πόλη του Malmö τα σύμβολα της αλληλεγγύης, οι kufiyyeh, οι παλαιστινιακές σημαίες που κρέμονται από τα παράθυρα αποτελούν σταθερό κομμάτι της καθημερινότητας. Ήταν εκεί πριν από την έναρξη της Eurovision και θα παραμείνουν εκεί μετά τη λήξη της.

Αλλά μέσα σε αυτή τη συγκυρία, με την αποδοχή συμμετοχής του Ισραήλ στον χαριτωμένο διαγωνισμό εν μέσω της γενοκτονίας, η καθημερινότητα της πόλης αλλάζει. Η χρήση του αστικού χώρου περιορίζεται, με πρόσχημα την αστυνομική πρόληψη δημιουργούνται ζώνες απαγόρευσης, ώστε να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες διασκέδασης των τουριστών που ήρθαν να καταναλώσουν αμέριμνοι το θέαμα.

Ένας άγνωστος άντρας πλησίασε το τραπέζι μας, ζήτησε συγνώμη που διέκοψε τη συνομιλία μας, συστήθηκε και έπειτα με ρώτησε σε πολύ σοβαρό τόνο, γιατί φοράω την kufiyyeh:

– «Ήρθα από την Uppsala, το κάνουμε σε ένδειξη υποστήριξης για τους Παλαιστίνιους».
– «Αυτό που φοράς έχει σημασία να ξέρεις γιατί το φοράς. Βλέπω όλους αυτούς τους ανθρώπους να φοράνε την kufiyyeh αυτές τις μέρες και αναρωτιέμαι αν ξέρουν γιατί τη φοράνε. Αν το κάνουν για να διαφημίσουν τον εαυτό τους ή αν το κάνουν γιατί το πιστεύουν πραγματικά».

Δεν ξέρω τι σημαίνει να το πιστεύεις πραγματικά. Αλλά θεώρησα ότι αυτό που μου έλεγε αυτός ο άντρας μπορεί να δήλωνε μια ανησυχία, την ανησυχία ότι οι ενδυματολογικές επιλογές μπορούσαν να καταλήξουν σε ένα ακόμα άκακο σύμβολο, μια επίδειξη ταυτότητας που δεν παραβιάζει τίποτα, που δεν αλλάζει τίποτα, αλλά εξακολουθεί να προσφέρει ηθική ικανοποίηση σε όσους περιφέρονται επιδεικνύοντας τα σύμβολα.

Δεν τον ρώτησα από που προέρχεται η ερώτησή του αλλά, αν προέρχεται από αυτή την ανησυχία, τότε είχαμε να κάνουμε με μια ανησυχία ουσιώδη. Οι αγώνες και οι προθέσεις ενσωματώνονται σε προϊόντα. Η αγορά και ο κρατικός μηχανισμός που την υποβοηθά προωθούν έναν εμπορευματοποιημένο αντικαπιταλισμό που παράγει σύμβολα-προϊόντα πάνω στα οποία και γύρω από τα οποία χτίζονται ταυτότητες υποκειμένων και ομάδων. Ο καπιταλισμός παράγει και πουλά αντικαπιταλιστικές ταυτότητες, που πείθουν τους φορείς τους ότι βρίσκονται κάθε φορά στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Αλλά όσο επιμένουμε στα σύμβολα, όσο δεν υπερβαίνουμε τη σφαίρα των συμβόλων, παραμένουμε εγκλωβισμένοι στη σφαίρα της αναπαραγωγής των ταυτοτήτων, χωρίς να βλέπουμε και να αντιμετωπίζουμε τις δομές μιας μηχανής που εμπορευματοποιεί τη διαφωνία, την αντιπαράθεση, την επιθυμία της αντίστασης ως τρόπο εξουδετέρωσής τους. Αλλά αν και δεν πρέπει να μας εγκλωβίσει μέσα στην σφαίρα του, ο αγώνας των συμβόλων παραμένει σημαντικός, αποτελεί μια αρχή, ένας προθάλαμος αγώνα.

Η εκμισθώτρια του σπιτιού που μοιράζομαι με πέντε ακόμα συνενοικιαστές, στη συντηρητική πόλη της Uppsala, ανησυχεί για την ιδιοκτησία της. Τη μέρα του Valborg, όταν οι φοιτητές της πόλης ξεκινούν από το πρωί με καρναβαλική διάθεση να γιορτάζουν την έλευση της άνοιξης, οι συνενοικιαστές αποφασίσαμε να κάνουμε μια συμβολική πράξη. Να κρεμάσουμε ένα banner της Παλαιστίνης έξω από το παράθυρο του σπιτιού μας, ώστε τα πλήθη των μαθητών και των κατοίκων που περνάνε από μπροστά να εξοικειωθούν με αυτή τη δημόσια εκδήλωση συμπαράστασης σε έναν λαό υπό σφαγή. Η εκμισθώτρια με τρομακτική ταχύτητα, έφτασε στην πόρτα μας, ζητώντας μας να κατεβάσουμε αυτό το σύμβολο:

– «Πρέπει να με καταλάβετε. Εγώ απεχθάνομαι τις πράξεις του Ισραήλ και στέκομαι με την Παλαιστίνη. Είμαι ριζοσπάστρια από τα γεννοφάσκια μου. Συμμετείχα στις καταλήψεις του ’70 στη Σουηδία. Και ψηφίζω ενεργά το αριστερό κόμμα Σουηδίας. Αλλά πρέπει να πάρετε αυτή τη σημαία από εκεί. Μπορεί να έρθει κάποιος τρομοκράτης, να ρίξει μια βόμβα, να καταστρέψει το σπίτι».

Η εκμισθώτριά μας, ψηφοφόρος της αριστεράς, με τα φιλο-παλαιστινιακά της αισθήματα, δεν πολύ-ανησυχεί για το τι μπορεί να προκαλέσει το απίθανο ενδεχόμενο ρίψης μιας βόμβας σε εμάς, αλλά σίγουρα φοβάται για την καταστροφή της ιδιοκτησίας της.

❝ Αποτελεί το χαρακτηριστικότερο δείγμα μιας κοινωνίας που αναπτύσσει την αυτο-εικόνα της ηθικής ανωτερότητάς της μόνο όταν έχει εξασφαλίσει ότι τίποτα δεν θα απειλήσει τα υλικά θεμέλια της άνεσής της.

Και αυτά τα υλικά θεμέλια είναι συνδεδεμένα με μια σταθερή, ακατάπαυστη αλλά και αόρατη καταπίεση και εκμετάλλευση των φτωχών του κόσμου, τη μετάγγιση πλούτου από τους φτωχούς σε μια κρίσιμη μάζα άνετα διαβιούντων Σουηδών που υπνοβατούν στο προνόμιο. Η εκμισθώτριά μας ζει άνετα, λαμβάνει μηνιαία το δυσθεώρητο ενοίκιο που της καταβάλουμε για να μας αφήνει να ζούμε στην ιδιοκτησία της. Μας παρουσιάζει τα τεκμήρια της αριστεροσύνης της, και αμέσως μετά τα χρησιμοποιεί για να μας πείσει ότι δικαιούται να μας ζητήσει ως αριστερή να κατεβάσουμε ένα σύμβολο αλληλεγγύης σε έναν λαό που καταστρέφεται καθημερινά. Γύρω από σύμβολα καμιά φορά δίνονται σημαντικές μάχες.

Στην πρώτη προβλήτα στο εξευγενισμένο λιμάνι του Malmö, αγκυροβόλησε την Τετάρτη, το Πλοίο για τη Γάζα, που ονομάζεται Handala, ένα πλοίο για τα παιδιά της Γάζας. Οι αλληλέγγυοι/ες συγκεντρώθηκαν στην προβλήτα για να καλωσορίσουν τους επιβαίνοντες, να τραγουδήσουν μαζί τους, να συνεισφέρουν ό,τι μπορούν. Ήταν κυκλωμένοι από δεκάδες αστυνομικούς, άλλους με βαρύ οπλισμό, άλλους με την ετικέτα ‘dialog police’ που καθήκον τους έχουν να επιλύουν διαφορές ανάμεσα σε διαδηλωτές και βίαια αστυνομικά σώματα με τρόπο ειρηνικό.

Κανένα μέλος της dialog police δεν ήταν λίγες μέρες πριν παρόν, στη δημόσια καύση του Κορανίου. Αυτή η χειρονομία που εγγράφεται στο -βαπτισμένο στον αντι-μουσουλμανισμό- κίνημα του ακραίου ‘εθνικισμού της προόδου’ που αναδύεται (και) στη Σουηδία, συντελέστηκε μέσα στον προστατευτικό κλοιό των πιο μάχιμων αστυνομικών σωμάτων.

Το Folketspark, το Πάρκο του Λαού, παραμένει απροσπέλαστο αυτές τις μέρες. Στην είσοδό του μια ντουζίνα ειδικών φρουρών κάνουν διεξοδικό έλεγχο στους επισκέπτες. Δεν μπορούμε να μπούμε στο Πάρκο του Λαού αν κουβαλάμε τσάντες και κάμερες. Είναι διαθέσιμο μόνο για τους μετόχους της γιορτής της Eurovision, όσους ήρθαν αμέριμνοι να γιορτάσουν, κάτω από αφίσες που διαφημίζουν πολύχρωμα: ‘united by music, united by Malmö’.

United;

Η Σουηδική κυβέρνηση έχει κατεβάσει χιλιάδες αστυνομικούς στους δρόμους. Έξω από το Folketspark περιπολούν σε πυκνούς σχηματισμούς αστυνόμοι με βαρύ οπλισμό και ημιαυτόματα όπλα. Στο πλάτωμα του γηπέδου του hyllie όπου θα γίνει ο διαγωνισμός της eurovision έχουν τοποθετήσει ελεύθερους σκοπευτές.

Tην πόλη επισκέφτηκε ο αρχηγός της αστυνομίας του Ισραήλ για να αξιολογήσει αν τα μέτρα προστασίας είναι επαρκή για να προστατεύσουν την Ισραηλινή αποστολή.

Αλλά το Malmö παραμένει πόλη ζωντανή. Οι κάτοικοι έχουν κρεμάσει σημαίες στα παράθυρα, ποδηλατούν και περπατούν με τυλιγμένες τις kufiyyeh τους γύρω από το λαιμό, χαιρετιούνται, και ετοιμάζονται για τη μεγάλη αυριανή διαδήλωση, ενάντια στη συμμετοχή του Ισραήλ, ενάντια στα κρατικά εγκλήματα του Ισραηλινού κράτους, ενάντια στις βιομηχανίες όπλων και εξοπλισμών της Σουηδίας, ενάντια στις επενδύσεις που τροφοδοτούν το apartheid.

Δεκάδες χιλιάδες συγκεντρωθήκαμε στην Stortorget. Αλλά η αστυνομία ήταν έτοιμη, με τα πελώρια άλογα της, με τις ενισχύσεις που ήρθαν από τη δανέζικη Politi, εξοπλισμένη, παραταγμένη μπροστά από τα σκουρόχρωμα της οχήματα, στις παρυφές της συγκέντρωσης να μας ζητάει να αποκαλύψουμε τα πρόσωπά μας.

Οι περισσότεροι μετέχοντες από αυτές τις χιλιάδες του κόσμου δεν είχαν προηγούμενη πείρα από συμμετοχή σε διαδηλώσεις. Όπως διαπιστώσαμε αργότερα, οι περισσότεροι είχαν μια αμετακίνητη άποψη ότι η αστυνομία είναι ένας φίλιος θεσμός.

Αλλά τις προηγούμενες ημέρες, μια ομάδα πιο υποψιασμένων οργανώσεων, είχε κυκλοφορήσει ένα απλό, ολιγοσέλιδο βιβλιαράκι με νομικές πληροφορίες και συμβουλές για τα δικαιώματα των διαδηλωτών: αν επιτρέπεται να αρνηθείς να δώσεις την ταυτότητά σου αν σου ζητηθεί (μπορείς), αν σου επιτρέπει να καλύπτεις το πρόσωπό σου αν θέλεις (μπορείς), αν σου επιτρέπεται να φωτογραφίζεις την αστυνομία (μπορείς) κ.λπ. Στο τέλος του ολιγοσέλιδου leaflet υπήρχε ένα barcode που οδηγούσε τον αναγνώστη στο τηλέφωνο μιας ομάδας δικηγόρων, που μπορούσαν να υπερασπιστούν όσους αντιμετώπιζαν προβλήματα.

Μετά τη μεγαλειώδη πορεία της πρώτης ημέρας, οι ομάδες βρέθηκαν διχασμένες, ως προς το αν θα έπρεπε να συνεχίσουμε με διαμαρτυρίες μπροστά από την αρένα του hyllie όπου διεξάγονται οι προημιτελικοί της Eurovision ή έξω από το folketspark, εκεί όπου διεξάγονταν οι παράλληλες εκδηλώσεις για τους ανθρώπους που τόσο γλυκά και αμέριμνα συμμετέχουν σε έναν όλεθρο.

Από τους εκατοντάδες χιλιάδες της μεσημεριανής πορείας, στην αυθόρμητη πορεία στο folketspark συνέχιζαν περίπου χίλια άτομα, σε μια αρκετά παθιασμένη διαδρομή. Αλλά η πορεία παρέμεινε δίχως περιφρούρηση, η σχέση με την αστυνομία παρέμεινε μια σχέση αναπάντητου ελέγχου.

Λίγο μετά την έναρξη της πορείας μια ομάδα δέκα στρατιωτικοποιημένων αστυνομικών, με αυτόματα όπλα, κράνη, και χακί στολές, εισβάλουν στην πορεία ανενόχλητοι, διεισδύουν στην ψυχή της, πλησιάζουν ανεμπόδιστοι δυο άτομα, και με χειρουργικό τρόπο τα απομακρύνουν με χειροπέδες, χωρίς κανείς να προβάλει αντίσταση.

Πλησιάσαμε έναν από τους οργανωτές που κρατούσαν τα μεγάφωνα και τον παροτρύναμε να προειδοποιήσει τον κόσμο, να τον καλέσει να μην επιτρέπει στην αστυνομία να μπαίνει ανενόχλητη στον πυρήνα της διαμαρτυρίας μας, να σχηματίσουμε ένα όριο:

– «To 90% όσων συμμετέχουν σήμερα δεν έχουν συμμετάσχει ποτέ στο παρελθόν σε μια πορεία. Είναι δύσκολο».

Την ημέρα του Σαββάτου, η πορεία ήταν και πάλι μεγαλειώδης. Περπατώντας προς τα εκεί, στις παρυφές της Stortorget ένας δανός αστυνομικός της Politi στάθηκε μπροστά μου, μου ζήτησε να κατεβάσω τη kufiyyeh μου: «γιατί κρύβεις το πρόσωπό σου»;

Περάσαμε στην καρδιά της πλατείας και ξεκινήσαμε να περπατάμε. Από τους παραδρόμους, όλο και περισσότεροι έρρεαν και ενίσχυαν την κεντρική ροή. Μπάντες κρουστών, συνθήματα και μια πορεία που κράτησε για ώρες χωρίς να χάσει τις δυνάμεις της.

Στο τέλος αυτής της μεγάλης διαδρομής, αποφασίσαμε να πάμε στην αρένα του hyllie. Στις ταράτσες του γηπέδου και των πολυκατοικιών είχαν στηθεί ελεύθεροι σκοπευτές, ψηλότερα ανέμιζε ένα ελικόπτερο, και τα σώματα της αστυνομίας ήταν έτοιμα να ασκήσουν βία. Αστυνομία και glitter.

Επιχειρήσαμε να κλείσουμε την είσοδο στους θεατές. Η αστυνομία άμεσα ενεργοποίησε το άρθρο 24 (PL 24) που μας καθιστούσε επιτόπου στοιχεία διατάραξης της δημόσιας τάξης. Επί την ενεργοποίηση αυτού του άρθρου, από πολίτες, οι συγκεντρωμένοι μετατρέπονται αυτόματα σε ύποπτους για εγκληματικές πράξεις, και η αστυνομία αποκτά δικαιώματα άσκησης υψηλότερων βαθμών βίας. Διαβαθμισμένες χορογραφίες βίας.

Όσους βρισκόμασταν περικυκλωμένοι από την αστυνομία, άρχισαν να μας οδηγούσαν με σπρωξιές μακριά από την είσοδο. Αλλά αυτή η ανεξέλεγκτη βία και ο βαρύς οπλισμός, ασυνήθιστα για μια σουηδική διαμαρτυρία, οδήγησαν σε μια απομυθοποίηση. Η αστυνομία επιτίθεται αναίτια και βίαια, έχει τις κάννες της στραμμένες χωρίς λόγο πάνω στο πλήθος που διαμαρτύρεται. Η νύχτα μπροστά από την αρένα του Hyllie ήταν μια αφύπνιση.

Αυτές τις μέρες, είμαστε μπροστά από τα πανεπιστημιακά κτήρια, κατασκηνώνουμε με τους φοιτητές και τους πολίτες των σουηδικών πανεπιστημίων και πόλεων, οργανώνουμε την καθημερινότητά μας.

* Ο Νίκος Βράντσης σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στην Πολιτική Θεωρία & Φιλοσοφία. Γράφει για τον δημόσιο χώρο και αναζητά τις αρχιτεκτονικές προϋποθέσεις της δημοκρατίας. Από τις εκδόσεις Αυτολεξεί κυκλοφορεί το βιβλίο του Απλουστεύσεις: χώροι, υποκείμενα & καταστολή σε συνθήκες πλανητικής αστικοποίησης.

***

- ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ένα σχετικό σκίτσο από την "Εφ.Συν.":

Σκίτσο του Βαγγέλη Παπαβασιλείου
Warvision