Ρεπορτάζ: Σταυρούλα Πουλημένη, Βίντεο: Θεόφιλος Καλαϊτζίδης, Μίξη Ήχου: Μένιος Εξίογλου
Τα τελευταία χρόνια οι αυξημένες απαιτήσεις για παραγωγή ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) που υπακούουν στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο υπογράφηκε το 2019 και προβλέπει αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος μονάδων Υ/Η κατά 15% μέχρι το 2030, ασκούν πιέσεις για εγκατάσταση Υδροηλεκτρικών Έργων σε ποτάμια. Οι εγκαταστάσεις αυτές μπορεί να αφορούν μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα αλλά και μικρότερα. Παρά την εύλογη ανησυχία για τα Μεγάλα Υδροηλεκτρικά Έργα και τα συνεπαγόμενα μεγάλα φράγματα (όπως του Αχελώου ποταμού), ελάχιστη συζήτηση γίνεται για τις επιπτώσεις στους ποταμούς και τα ποτάμια ενδιαιτήματα από τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα (ΜΥΗΕ) και τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας που εγκαθίστανται κατά μήκος αυτών.
Δεδομένου ότι τα ΜΥΗΕ απαιτούν εκτροπή από την κοίτη των ρεμάτων για μήκος πολλών χιλιομέτρων της μεγαλύτερης ποσότητας του υδάτινου δυναμικού του ρέματος, περιβαλλοντικές οργανώσεις και φορείς επισημαίνουν τον κίνδυνο καταστροφής των υδάτινων ενδιαιτημάτων και αλλαγής της παρόχθιας βλάστησης.
Στο βίντεο του alterthess (σ.σ.: παρατίθεται παρακάτω) μιλάμε για μια ολοένα αυξανόμενη απειλή για έναν από τους εναπομείναντες μεγάλους και ελεύθερης ροής ποταμούς στην Ευρώπη, τον Αώο. Πρόκειται μάλιστα για διασυνοριακό ποταμό και τον πιο μεγάλο σε μήκος. Τα Μικρά Υδροηλεκτρικά Έργα που βρίσκονται σε στάδιο αδειοδότησης στη Λεκάνη Απορροής του Αώου, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) είναι 48, εξέλιξη που απειλεί όχι μόνο τη διασφάλιση της οικολογικής παροχής του ποταμού αλλά και τα σπάνια είδη και οικοσυστήματα που αναπτύσσονται μέσα και γύρω από αυτήν, καθώς και τις τοπικές κοινότητες που ζουν στην ευρύτερη περιοχή. Ταυτόχρονα, υπονομεύει και την προσπάθεια περιβαλλοντικών οργανώσεων από την Ελλάδα και την Αλβανία (διεθνής συμμαχία «Save the Blue Heart of Europe») για την προστασία του ποταμού Αώου ως του τελευταίου άγριου ποταμού της Ευρώπης.
Χαρακτηριστικό του ελλιπούς πλαισίου προστασίας είναι το γεγονός ότι οι περισσότερες άδειες παραγωγής βρίσκονται εντός ή σε πολύ κοντινή απόσταση από περιοχές Natura σε παραποτάμους του Σαραντάπορου, που πηγάζει από τον Γράμμο και καταλήγει στον Αώο.
Όπως αναφέρει και η «Δράση για την Υπεράσπιση του Γράμμου», από το 2009 και μέχρι σήμερα έχουν δοθεί άδειες παραγωγής για ΜΥΗΕ και εκκρεμούν αιτήσεις αδειοδότησης για όλα τα ρέματα και τα ποτάμια του βουνού. Πιο συγκεκριμένα, αυτές αφορούν τα ρέματα Αμάραντο, Βουρμπιανίτικο, Γοργοπόταμο και Βαθύλακο, που διασχίζουν δυτικά την περιοχή των Μαστοροχωρίων, το Άσπρο Ρέμα στην περιοχή της Αετομηλίτσας, τα ρέματα Πιστιλιαπή και Λυγερή στη Θεοτόκο και το Κεφαλοχώρι, το Κεφαλόβρυσο στο Πευκόφυτο, τα ρέματα που περνάνε από το Επταχώρι και τη Ζούζουλη. Πρόκειται, ουσιαστικά, για όλα τα ρέματα που καταλήγουν στον ποταμό Σαραντάπορο.
Mιλάμε με την Αλεξάνδρα Παππά, Συντονίστρια του Προγράμματος για το Νερό – Ινστιτούτο MedINA, για το ρέμα Ντιβόικα στο Κεφαλοχώρι ή Λυκοράχη του Γράμμου, ένα από τα ρέματα στα οποία επιχειρείται η εγκατάσταση ΜΥΗΕ. Σύμφωνα με την ίδια, ολόκληρο το υδρογραφικό δίκτυο της Ευρώπης είναι κατακερματισμένο από εμπόδια, φράγματα και εκτροπές. Στην τελευταία «μπλέ καρδιά» της Ευρώπης (όπως είναι γνωστό το δίκτυο των βαλκανικών ποταμών που ακόμα ρέουν ελεύθεροι), ο Αώος απειλείται με παρεμβάσεις όχι μόνο στο τοπίο αλλά και στη βιοποικιλότητα, στην ιχθυοπανίδα, στα θηλαστικά (π.χ. βίδρες) και τα οδοντόγναθα, όπως οι λιβελούλες. Το ζήτημα, σύμφωνα με την ίδια, είναι ότι δεν γίνεται καμία συζήτηση για το πόσα τέτοια ΜΥΗΕ μπορεί να αντέξει ένα οικοσύστημα, ενώ δεν έχει γίνει καμία προσπάθεια διαβούλευσης με τις τοπικές κοινωνίες για το πού εγκαθίστανται τα ΜΥΗΕ και γενικότερα οι ΑΠΕ αλλά και για τις ενδεχόμενες επιπτώσεις σε μοναδικά ποτάμια, όπως ο Αώος.
Παράλληλα, συζητάμε με τον Αριστοτέλη Τύμπα, καθηγητή Ιστορίας της Τεχνολογίας στο ΕΚΠΑ, για το ζήτημα της παραγωγής και της κατανάλωσης ενέργειας εν μέσω κλιματικής κρίσης. Ο ίδιος υποστηρίζει τη μείωση της παραγωγής και της κατανάλωσης ενέργειας, έτσι ώστε να μην ασκείται πίεση και σε αυτά τα οικοσυστήματα που έχουν επιβιώσει της καταστροφής. Επίσης, επισημαίνει την ευθύνη που έχουμε ως κοινωνία να διατηρήσουμε τα οικοσυστήματα αυτά από τη λεηλασία τους αλλά και να αποτρέψουμε μια ενδεχόμενη προσαρμογή της νομοθεσίας στην αδηφαγία των εταιρειών που επιδιώκουν την εκμετάλλευσή τους.
Eίναι σημαντική η αναφορά της «Δράσης για την Υπεράσπιση του Γράμμου» σχετικά με τις παράπλευρες επιπτώσεις από την εγκατάσταση ΜΥΗΕ από μικρές ή και μεγαλύτερες εταιρείες. Δηλαδή, εκτός από τις παρεμβάσεις στη ροή των ρεμάτων και τις παράλληλες συνέπειες στις περιοχές (απονέκρωση του ρέματος, παρεμβάσεις στις κοίτες των ρεμάτων, φαινόμενα κατολισθήσεων και ραγδαίες αλλαγές στο τοπίο) επισημαίνεται και η σταδιακή ιδιωτικοποίηση του νερού από τις ιδιωτικές εταιρείες που λαμβάνουν την άδεια παραγωγής και οι οποίες κατέχουν ταυτόχρονα και την άδεια χρήσης του νερού. Όπως συγκεκριμένα αναφέρεται, «η “άδεια χρήσης νερού” είναι στάδιο της αδειοδοτικής διαδικασίας ενός ΜΥΗΕ, που εκδίδεται μετά την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου. Αυτό σημαίνει πως στην περιοχή που επηρεάζεται από το έργο, η εταιρεία έχει προτεραιότητα έναντι των κατοίκων της περιοχής, των δραστηριοτήτων τους και του υπόλοιπου οικοσυστήματος. Πρόκειται οπότε για μια προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του συνόλου των υδάτων του Γράμμου».
Είναι εξάλλου περισσότερο από προφανές αυτό που επίσης σημειώνει η συλλογικότητα: «Σε μια εποχή που τα πάντα εμπορευματοποιούνται, η δέσμευση των ελεύθερων νερών είναι μεγάλη ευκαιρία για το κεφάλαιο. Ένα ποτάμι που κυλά ελεύθερο, μια πηγή στο βουνό που μπορεί καθένας και καθεμιά να ξεδιψάσει, για τους επενδυτές δεν είναι παρά ανεκμετάλλευτοι πόροι, χαμένα κέρδη. Για εμάς όμως είναι η ζωή. Ένα πολύτιμο κοινωνικό αγαθό που ως τέτοιο θα πρέπει να είναι ελεύθερο για όλους/όλες».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου