Φοιτητική διαμαρτυρία έξω από το Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου | Dreamstime.com
Η εκπαίδευση έχει γίνει μια χρυσή ευκαιρία για τα ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια. Τα τελευταία χρόνια, οι εταιρείες επιχειρηματικού κεφαλαίου εισέρχονται στην ισπανική εκπαιδευτική αγορά αχόρταγα: βλέπουν πολλά περιθώρια ανάπτυξης, προσδοκίες κέρδους και η άνοδός τους τα επόμενα χρόνια προβλέπεται ιλιγγιώδης: εισβάλλουν, στην πραγματικότητα, έχοντας ήδη μάθει τον δρόμο από ένα πεδίο δοκιμών που, στην Ευρώπη, υπήρξε η γειτονική Γαλλία.
Το 2021, η ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ Education at a glance προειδοποιούσε για το φαινόμενο της ιδιωτικοποίησης της εκπαίδευσης στον κόσμο. Αυτό είναι ιδιαίτερα ορατό στην προσχολική εκπαίδευση και, όλο και περισσότερο, στην τριτοβάθμια και πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Παρ’ όλα αυτά, η διαφορά μεταξύ των χωρών είναι πολύ μεγάλη: ενώ στη Βόρεια Ευρώπη, με συνήθη σημεία αναφοράς για την εκπαίδευση τη Φινλανδία, την Ισλανδία, τη Νορβηγία και τη Σουηδία (ή το Λουξεμβούργο), η ιδιωτική χρηματοδότηση αποτελεί μόνο το 5% ή λιγότερο των συνολικών επενδύσεων σε εκπαιδευτικά ιδρύματα, σε άλλες χώρες αντιπροσωπεύει σχεδόν το ένα τρίτο των επενδύσεων στην εκπαίδευση, όπως συμβαίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Ολλανδία και στην Ισπανία.
Ωστόσο, όλη αυτή η ιδιωτική χρηματοδότηση δεν προέρχεται μόνο από εταιρείες επιχειρηματικού κεφαλαίου. Στην Ισπανία, για παράδειγμα, συνδέεται συχνά με θρησκευτικά ιδρύματα, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο (και στις ΗΠΑ) συμμετέχουν ιδιωτικά ιδρύματα. Αλλά η συμμετοχή τέτοιων κεφαλαίων αυξάνεται: σε ορισμένες χώρες περνούν απαρατήρητες… μέχρι να είναι πολύ αργά και να έχουν ήδη πάρει ένα μεγάλο κομμάτι της πίτας.
Η Γαλλία αποτελεί, στην πραγματικότητα, μια ειδική περίπτωση. Ενώ στην Ισπανία τα επενδυτικά κεφάλαια άρχισαν να μπαίνουν με δύναμη στην αγορά της εκπαίδευσης το 2019, έχοντας εμπεδώσει όλη σχεδόν τη διαδικασία, στη γειτονική χώρα μαθαίνουν να αναπτύσσονται βήμα βήμα εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες, έχοντας κάνει τη Γαλλία μία από τις χώρες με την πιο αναπτυγμένη ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση σε τομείς που καλύπτουν από σχολές επιχειρήσεων, ντιζάιν, δημοσιογραφίας, ψηφιακών επαγγελμάτων έως σχολές μηχανικών και του υγειονομικού τομέα.
«Στις Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, πολλά πανεπιστήμια χρηματοδοτούνται από ιδρύματα, όπως π.χ. το Χάρβαρντ, χωρίς μια τόσο μεγάλη κερδοσκοπική διάσταση. Το ίδιο ισχύει και για τα αγγλικά πανεπιστήμια: φανταζόμαστε ότι είναι ιδιωτικά επειδή είναι ακριβά, αλλά στην πραγματικότητα τα στηρίζει το κράτος», δήλωσε ο Aurélien Casta, κοινωνιολόγος-οικονομολόγος, διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Λιλ και ειδικός στο θέμα, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Libération.
Μια «ζουμερή» αγορά
Για τα επενδυτικά κεφάλαια, οι επενδύσεις στην εκπαίδευση είναι ιδιαίτερα προσοδοφόρες λόγω ενός συνδυασμού παραγόντων. «Πρόκειται για μια δυναμική και ανθεκτική ζήτηση, με σημαντική ορατότητα όσον αφορά τα μελλοντικά έσοδα, υψηλά επίπεδα κερδοφορίας, καθώς και σημαντικές δυνατότητες συνέργειας και σημαντικές επενδυτικές ανάγκες», αναφέρουν οι εμπειρογνώμονες της συμβουλευτικής εταιρείας L.E.K. σε έκθεση που δημοσιεύτηκε με τίτλο Le marché de l’éducation en France - une opportunité pour les fonds de Private Equity. Σε απλά ελληνικά: «ανθεκτικότητα» σημαίνει ότι, ακόμη και σε περιόδους κρίσης, οι γονείς συχνά δεν φείδονται προσπαθειών για την εκπαίδευση των παιδιών τους, θεωρώντας την το εφαλτήριο για ένα καλύτερο μέλλον. Ως εκ τούτου, η επένδυση διατηρείται, με το επιπρόσθετο πλεονέκτημα της «ορατότητας», είναι δηλαδή εύκολο να προβλεφθούν τα χρόνια των σπουδών και, μαζί με αυτά, των εσόδων. Είναι επίσης «βιώσιμη», γιατί, αφού επενδύσουν στο πρώτο έτος, δεν συνηθίζεται η επένδυση να ακυρώνεται στο δεύτερο και τρίτο έτος, οπότε οι φοιτητές είναι δέσμιοι μιας υποθετικής αύξησης των τιμών.
Σε αυτό πρέπει να προστεθεί και ο δημογραφικός παράγοντας, ο οποίος καθιστά την αγορά πολύ ευρεία και αναπτυσσόμενη. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση υπάρχουν πάνω από 90 εκατομμύρια φοιτητές εγγεγραμμένοι στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, από την προσχολική εκπαίδευση έως τις μεταπτυχιακές σπουδές, και 18,5 εκατομμύρια φοιτητές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, 59% των οποίων κάνει πτυχιακές σπουδές, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat. Η Γαλλία έχει το υψηλότερο ποσοστό φοιτητικού πληθυσμού στην Ευρώπη, με αμέσως επόμενες τη Γερμανία και την Ισπανία. Επιπλέον, σύμφωνα με τους συντάκτες του L.E.K., καταγράφεται και «ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός διεθνών φοιτητών».
Στη Γαλλία, ως αποτέλεσμα του baby boom της δεκαετίας του 2000, ο αριθμός των φοιτητών εκτοξεύτηκε στα ύψη... χωρίς οι δημόσιες δαπάνες για τα πανεπιστήμια να καταφέρουν να συμβαδίσουν, δημιουργώντας ένα τεράστιο κενό από φοιτητές που έχουν ανάγκη από την «τέλεια» εκπαιδευτική πλατφόρμα για ευκαιρίες σταδιοδρομίας -η «ανάγκη» που αναφέρουν στο L.E.K.- για επενδύσεις.
Στη Γαλλία, οι πρώτες εταιρείες επιχειρηματικών κεφαλαίων έφτασαν πριν από μια δεκαετία και έχουν ήδη ανελιχτεί. Η μεγάλη δημόσια αναταραχή ήρθε το 2022: αν μέχρι τότε δύο μόνο σχολές επενδυτικών κεφαλαίων (από τις χιλιάδες που ευδοκιμούν στη χώρα) είχαν καταφέρει να τρυπώσουν ανάμεσα στις πιστοποιημένες της Conférence des Grandes Écoles, εκείνο τον Σεπτέμβριο ο όμιλος Galileo Global Education κατάφερε να κατατάξει την EM Lyon ως μία από τις 5 κορυφαίες σχολές διοίκησης της χώρας.
Αυτό που ξεκίνησε ως ένας αχαρτογράφητος, κατακερματισμένος τομέας άρχισε να διαμορφώνεται τη δεκαετία του 2000 και έκτοτε δεν έχει πάψει να αναπτύσσεται. Η ποσοστιαία παρουσία των επενδυτικών κεφαλαίων στις εξαγορές εκπαίδευσης στη Γαλλία έφτασε το 59% την πρόσφατη περίοδο 2013-2018, σύμφωνα με την έκθεση της L.E.K. Σήμερα ο τομέας της ιδιωτικής εκπαίδευσης εξακολουθεί να παρουσιάζει μεγάλη δραστηριότητα, αλλά με τέσσερις ομίλους να κυριαρχούν στην αγορά: τους Galileo Global Education, Omnes, Eureka και Ionis. Ο τελευταίος παραμένει οικογενειακής ιδιοκτησίας, αλλά οι τρεις πρώτοι διοικούνται από διεθνή επενδυτικά και ξένα κεφάλαια.
Η σχετική γαλλική απορρύθμιση, από αυτή την άποψη, βοήθησε. Το γαλλικό Σύνταγμα επιτρέπει την ιδιωτική εκπαίδευση με ένα μέτρο που αρχικά προοριζόταν για καθολικά ιδρύματα ή μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Τη δεκαετία του ‘80 άρχισαν να εμφανίζονται ιδιωτικά οικογενειακά σχολεία. Εκείνη την εποχή, ο ιδιωτικός τομέας αντιπροσώπευε μόνο το 10% των σπουδαστών σε σύγκριση με σχεδόν 25% σήμερα.
Ενας από τους λόγους που επίσης κάνουν την εκπαίδευση ελκυστική λεία για τα επενδυτικά κεφάλαια είναι η υψηλή κερδοφορία της: το κόστος -τεράστιες πανεπιστημιουπόλεις, μόνιμες αίθουσες διδασκαλίας, πολυάριθμο διδακτικό προσωπικό- μειώνεται επενδύοντας στην online εκπαίδευση. Μια γαλλική επαγγελματική μεταρρύθμιση το 2018 διευκόλυνε την πρόσβαση αυτού του είδους των ιδρυμάτων σε νέες, μεγάλες πηγές χρηματοδότησης, καθώς δεν πρόσφεραν μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά, κυρίως, μια ευέλικτη μεθοδολογία που σου επέτρεπε να σπουδάζεις και να εργάζεσαι ταυτόχρονα... Αυτό ακριβώς που ήθελε η κυβέρνηση του Εμανουέλ Μακρόν.
H ώθηση του covid
Η επιδημία του κορονοϊού ήταν απλώς το κερασάκι στην τούρτα. Χιλιάδες φοιτητές ασπάστηκαν, τελικά, την online εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ηταν «μια μεγάλη ώθηση. Είναι σαν να πήγαμε δέκα χρόνια μπροστά. Το Covid προσηλύτισε τους χρήστες, είναι έτοιμοι να σπουδάσουν εξ αποστάσεως, μπροστά στην οθόνη τους», δήλωσε ο Pierre Charvet, ιδρυτής της Studi, μιας θυγατρικής της Galileo που προσφέρει 100% online εκπαίδευση, στη Libération, σε ένα άρθρο με τίτλο «Ανώτερη εκπαίδευση: κοπτήρια διπλωμάτων και κουλοχέρηδες».
Σε αυτό το πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, γεννήθηκε στη Γαλλία το 2017 η Educapital, μια εταιρεία επιχειρηματικού κεφαλαίου επικεντρωμένη σε νεοφυείς επιχειρήσεις η οποία, από την ίδρυσή της, έχει συγκεντρώσει πάνω από 200 εκατομμύρια ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της εφημερίδας Le Figaro σε ένα άρθρο με τίτλο «Η εκπαίδευση, ένα πραγματικό Ελ Ντοράντο για τα επενδυτικά κεφάλαια» και έχει επενδύσει σε διάφορες εταιρείες: από τη Lunii, που ασχολείται με παραμύθια για παιδιά, μέχρι την Preply, μια πλατφόρμα για την ψηφιακή εκμάθηση γλωσσών.
Αν στη Γαλλία τα funds χρειάστηκε να μάθουν σταδιακά τη διαδικασία, στην Ισπανία αυτό έγινε πιο γρήγορα μετά τον κορονοϊό και έχοντας εμπεδώσει όλο το know-how. Το 2019, το fund Permira εξαγόρασε το πανεπιστήμιο Universidad Europea, με τρία κέντρα διδασκαλίας στην Ισπανία και δύο στην Πορτογαλία, για να περάσει στα χέρια του κεφαλαίου EQT τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους. Την ίδια χρονιά, η βρετανική εταιρεία ιδιωτικών κεφαλαίων CVC Capital Partners εξαγόρασε το Πανεπιστήμιο Alfonso X El Sabio και το 2020 το αμερικανικό επενδυτικό κεφάλαιο KKR εξαγόρασε την αραγονέζικη εταιρεία Master a Distancia (MasterD). Στην Ισπανία, η Magnum Capital έχει με τη σειρά της τις ISDE, ISDI και Digital Talent στον τομέα της επαγγελματικής κατάρτισης και η ProA Capital την IsEazy (ηλεκτρονική μάθηση).
Φοιτητές στην είσοδο του Πανεπιστημίου της Σορβόνης | Dreamstime.com
Ούτε η Γαλλία ούτε η Ισπανία είναι μοναδικές περιπτώσεις αυτού του ανερχόμενου φαινομένου. Στην Ιταλία δεν είναι μέχρι στιγμής σαφές πόσοι -και ποιοι- όμιλοι επιχειρηματικών κεφαλαίων έχουν βάλει στο στόχαστρο τα πανεπιστήμια. Ωστόσο, οι όμιλοι ιδιωτικών κεφαλαίων έχουν δείξει ενδιαφέρον για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα υπό μια ευρύτερη έννοια. Συνήθως επικεντρώνονται στην απόκτηση μετοχών πανεπιστημίων και ιδρυμάτων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που αποτελούν μέρος μεγαλύτερων ομίλων, ιδίως αν ασχολούνται με προσοδοφόρες σπουδές επαγγελματικής κατάρτισης υψηλού κύρους.
Μεταξύ των πιο πρόσφατων περιπτώσεων συγκαταλέγεται η συμφωνία που επέτρεψε στον όμιλο ιδιωτικών κεφαλαίων CVC Capital Partner να αποκτήσει την πλήρη κυριότητα του ομίλου Multiversity, της εταιρείας χαρτοφυλακίου που ελέγχει τα δύο διαδικτυακά πανεπιστήμια Università Pegaso και Università Mercatorum. Η συμφωνία επισημοποιήθηκε το 2021, συμπληρώνοντας την αγορά του πρώτου 50% το 2019. Το Pegaso, που ιδρύθηκε το 2006, είναι το μεγαλύτερο διαδικτυακό πανεπιστήμιο της Ιταλίας και προσφέρει μαθήματα σε περίπου 80.000 προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές. Η CVC είχε ήδη αποκτήσει το 50% το 2019. Ο ίδιος όμιλος CVC είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για την ιδιωτική ιταλική πανεπιστημιακή σχολή επιχειρήσεων Luiss, ανταγωνιζόμενος τη Nextalia και το κεφάλαιο Palamon.
Η ανάπτυξη αυτών των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, δημιουργημάτων των επενδυτικών κεφαλαίων, ξεκίνησε στη Γαλλία μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, σχεδόν χωρίς απρόοπτα... και χωρίς δημόσια συζήτηση. Οι σχολές εμφανίστηκαν και ευημερούσαν χωρίς το κοινό να μπορεί να δει την ευρύτερη εικόνα, ότι η εκπαίδευση έχει μετατραπεί σε μια αγορά όπως όλες οι άλλες.
Μέχρι που έγινε πλέον ολοφάνερο. Ο ρόλος των επενδυτικών κεφαλαίων στη γαλλική εκπαίδευση άρχισε να εμφανίζεται στα μέσα ενημέρωσης μεταξύ 2022-2023 με εμπεριστατωμένες (και πολύ επικριτικές) έρευνες σε μέσα ενημέρωσης όπως η Libération ή το τηλεοπτικό δίκτυο France 24, προκαλώντας αναστάτωση.
Προβλήματα διαφάνειας
Στις 10 Απριλίου δημοσιεύθηκαν τα συμπεράσματα μιας κοινοβουλευτικής επιτροπής για την εκτίμηση της έκτασης του φαινομένου. Στην έκθεσή τους, οι βουλευτές Béatrice Descamps (Ενωση Δημοκρατών και Ανεξάρτητων, κεντροδεξιά) και Estelle Folest (Modem, φιλελεύθερη κεντροδεξιά) μιλούν για προβλήματα «αναγνωσιμότητας και διαφάνειας», «ελέγχου της ποιότητας της εκπαίδευσης» και «ανησυχητικές αποκλίσεις που μαρτυρούν την έλλειψη ρύθμισης του κερδοφόρου ιδιωτικού τομέα και την ανεπαρκή προστασία του μαθητή-καταναλωτή».
Αυτό είναι ιδιαίτερα ατυχές γιατί τα ιδρύματα αυτά, τα οποία αναμφισβήτητα καλύπτουν ένα κενό που η γαλλική δημόσια εκπαίδευση δεν είναι σε θέση να καλύψει, χρηματοδοτούνται εν μέρει από δημόσιους πόρους. Το κρατικό γαλλικό ταμείο, που δημιουργήθηκε υπό την προεδρία του Φρανσουά Ολάντ, επενδύει σε μεγάλο βαθμό σε αυτούς τους ιδιωτικούς εκπαιδευτικούς ομίλους. Είναι μάλιστα ο μεγαλύτερος επενδυτής στη Γαλλία, σύμφωνα με τη Libération.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου