Καταδίκη της Ελλάδας για τη φονική καταδίωξη προσφύγων

ΑP Photo / Petros Giannakouris/ΑΡΧΕΙΟ

 

Δημήτρης Αγγελίδης

 

Σε ακόμα μία ντροπιαστική καταδίκη της χώρας μας κατέληξε ομόφωνα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, δικαιώνοντας τους συγγενείς Σύρου πρόσφυγα που είχε σκοτωθεί από πυρά του Λιμενικού το 2014, κατά τη διάρκεια καταδίωξης στη νήσο Ψέριμο ● Η καταδίκη αφορά και την πλήρη αποτυχία της Ελλάδας στη διερεύνηση της υπόθεσης.

O θάνατος ενός πρόσφυγα από τη Συρία από πυρά του Λιμενικού στην Ψέριμο το 2014 κατά τη διάρκεια καταδίωξης σκάφους με 14 πρόσφυγες οδήγησε χθες το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου να καταδικάσει ομόφωνα την Ελλάδα ξανά για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή.

Η καταδίκη, που επιδικάζει στην Ελλάδα 80.000 ευρώ αποζημίωση στους συγγενείς του θύματος, οι οποίοι προσέφυγαν στο Δικαστήριο μέσω των οργανώσεων Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (Refugee Support Aegean - RSA) και ProAsyl, έχει δύο σκέλη.

Το ένα σκέλος έχει να κάνει με τα πραγματικά περιστατικά της εγκληματικής, όπως αποδείχτηκε, επιχείρησης. Στις 22 Σεπτεμβρίου 2014, λίγο πριν από τις 7 το πρωί, οι δύο λιμενικοί του πλωτού περιπολικού 1012 διαπίστωσαν ότι ο οδηγός του πολυεστερικού ταχύπλοου 7 μέτρων χωρίς διακριτικά που έμπαινε στον όρμο Βασιλική στην Ψέριμο δεν σταμάτησε στο σήμα τους, αντιθέτως, άρχισε τις μανούβρες, εμβολίζοντας μάλιστα δύο φορές το περιπολικό.

Οι λιμενικοί έριξαν επτά προειδοποιητικές βολές και στη συνέχεια 13 σφαίρες στοχεύοντας τη μηχανή, με σκοπό να ακινητοποιήσουν το σκάφος. Προκάλεσαν έτσι τον θανάσιμο τραυματισμό 33χρονου Σύρου στο κεφάλι (έπεσε σε κώμα και πέθανε στις 17 Δεκεμβρίου 2015 στη Σουηδία, όπου μεταφέρθηκε) και τον σοβαρό τραυματισμό 63χρονου πρόσφυγα με διαμπερές τραύμα στον ώμο.

 

Το δημοσίευμα της «Εφ.Συν.» για τη φονική καταδίωξη (23/9/2014)

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι παραμένει ασαφές ποιο καθεστώς για τους κανόνες εμπλοκής και τη βία στη θάλασσα εφάρμοσαν οι λιμενικοί, τις απόρρητες και απαρχαιωμένες ρυθμίσεις του 1992 ή τις μη απόρρητες και πιο προστατευτικές ρυθμίσεις του 2004;

«Η επακόλουθη ασάφεια είναι ασύμβατη με την απαίτηση ενός νομικού πλαισίου με επαρκείς και αποτελεσματικές δικλίδες ασφαλείας κατά της αυθαιρεσίας και της κατάχρησης βίας, στοιχείο ουσιώδες σε έναν ευαίσθητο τομέα μιας δημοκρατικής κοινωνίας, όπως η χρήση όπλων από τις δυνάμεις ασφαλείας σε καιρό ειρήνης», σημειώνει η απόφαση, κατακεραυνώνοντας το Λιμενικό. Οπως μάλιστα έγραφε τότε η «Εφ.Συν.», «τους ίδιους “κανόνες εμπλοκής” είχαν ακολουθήσει και τον περασμένο Μάρτιο σε ανάλογο περιστατικό στις Οινούσσες, με αποτέλεσμα να τραυματιστούν τρεις πρόσφυγες από τη Συρία» («Ναυμαχίες στην Ψέριμο», Χριστίνα Παπασταθοπούλου, 23/9/2014).

Το Δικαστήριο αποφάσισε επίσης ότι οι πυροβολισμοί με στόχο τη μηχανή ενός σκάφους εν κινήσει ήταν εξαιρετικά επικίνδυνοι, ότι οι λιμενικοί δεν είχαν εξακριβώσει αν υπήρχαν άλλοι επιβάτες, κάτι που θα ήταν εύλογο λόγω της συχνής διακίνησης προσφύγων στην περιοχή εκείνη την περίοδο, και ότι δεν ελαχιστοποίησαν ούτε τη χρήση βίας ούτε τους κινδύνους για την ανθρώπινη ζωή. «Η χρήση βίας στην παρούσα υπόθεση δεν ήταν ούτε απολύτως αναγκαία ούτε αυστηρά ανάλογη με τους νόμιμους σκοπούς», καταλήγει η απόφαση, σημειώνοντας ότι το Λιμενικό δεν απέδειξε ότι δρούσε σε κατάσταση άμυνας.

Το δεύτερο σκέλος της καταδίκης αφορά την αποτυχία των ελληνικών αρχών, του Λιμενικού αλλά και της Δικαιοσύνης να διερευνήσουν αποτελεσματικά την υπόθεση και να καταλογίσουν ευθύνες.

Το Ναυτοδικείο Πειραιά διέταξε τότε προανακριτική έρευνα για την πιθανή ποινική ευθύνη των δύο λιμενικών, αλλά ο εισαγγελέας Εφετών του Ναυτοδικείου έθεσε την υπόθεση στο αρχείο. Αντιθέτως, ο εισαγγελέας του Πρωτοδικείου της Κω άσκησε ποινική δίωξη στον Τούρκο οδηγό του σκάφους των προσφύγων και τον βοηθό του, που προφυλακίστηκαν και στη συνέχεια καταδικάστηκαν για παράνομη είσοδο στην ελληνική επικράτεια και για διακίνηση υπηκόων τρίτων χωρών.

Οσα απαριθμεί η απόφαση του Δικαστηρίου του Στρασβούργου συνιστούν έναν ντροπιαστικό κατάλογο εξόφθαλμης συγκάλυψης και ατιμωρησίας, γνώριμο από πολλές υποθέσεις βίας των ελληνικών δυνάμεων ασφαλείας (έρχονται πρόχειρα στον νου το φονικό λιντσάρισμα του Ζακ Κωστόπουλου, οι δολοφονίες των Ρομά Σαμπάνη, Φραγκούλη και Μιχαλόπουλου, το πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο…).

«Πρώτον, […] οι μαρτυρικές καταθέσεις από τους δέκα επιβάτες […] περιείχαν πρακτικά στερεότυπες απαντήσεις. Δεύτερον, […] δεν δόθηκε διαταγή να γίνουν πολλές προβλεπόμενες ενέργειες: ιατροδικαστική έκθεση [...], βαλλιστική έκθεση που διευκρινίζει την τροχιά των πυροβολισμών […] προκειμένου να ξεκαθαριστεί αν οι τραυματισμοί προήλθαν από εξοστρακισμό ή από σφαίρα που έχασε τον στόχο της, λεπτομερής έκθεση εμπειρογνώμονα για την κατάσταση των δύο σκαφών […]», σημειώνει η απόφαση. Και καταλήγει: «Η έρευνα που διεξήχθη από τις εθνικές αρχές περιλαμβάνει πολυάριθμες ελλείψεις που οδήγησαν, ανάμεσα σε άλλες αποτυχίες, στην απώλεια στοιχείων, καθιστώντας την έρευνα ανεπαρκή».

Η υπόθεση «καταδεικνύει για άλλη μία φορά τις καταγεγραμμένες συστημικές ελλείψεις στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των επιχειρήσεων του Λιμενικού αλλά και στην έρευνα των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη θάλασσα», σημειώνει σε ανακοίνωσή της η RSA.

Μαριάννα Τζεφεράκου, δικηγόρος της RSA

Mιλώντας στην «Εφ.Συν.», η Μαριάννα Τζεφεράκου, δικηγόρος της RSA, σημειώνει: «Και αυτή η καταδίκη και η καταδίκη της Ελλάδας στην υπόθεση του Φαρμακονησίου όπως και η υπόθεση του ναυαγίου στην Πύλο αποδεικνύουν τις συστημικές ελλείψεις, τις αυθαίρετες πρακτικές ή παραλείψεις των ελληνικών αρχών κατά τη διεξαγωγή θαλάσσιων επιχειρήσεων που σχετίζονται με νεοεισερχόμενους πρόσφυγες και που έχουν ως αποτέλεσμα τον άδικο και τραγικό θάνατο ανθρώπων. Το ΕΔΔΑ υπενθυμίζει και πάλι ότι η προστασία της ανθρώπινης ζωής πρέπει πάντα να είναι προτεραιότητα για τις ελληνικές αρχές σε κάθε θαλάσσια επιχείρηση επιτήρησης των θαλάσσιων συνόρων».