Αποζημίωση στους αυτόχθονες Σάμι για αιολικά στη Νορβηγία

Aγωνιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απέκλεισαν τις εισόδους 11 υπουργείων, αλλά και της κρατικής εταιρείας Statkraft τον Οκτώβριο του 2023 | Frederik Ringnes/NTB Scanpix via AP, File

Τάσος Σαραντής

 

 

Πάνω από 670 χιλιάδες δολάρια θα πληρώνει κατ’ έτος για 25 συναπτά χρόνια η κρατική εταιρεία Statkraft στις κοινότητες των Λαπώνων Σάμι για τις 278 ανεμογεννήτριες που εγκατέστησε στην περιοχή Φόσεν παρά την αντίθεση του νορβηγικού Ανώτατου Δικαστηρίου, έργο που επέφερε βαρύ πλήγμα στην παραδοσιακή κτηνοτροφία ταράνδων.

Σε συμβιβασμό διαφαίνεται ότι κατέληξε μια 20ετής σύγκρουση που αφορούσε την κατασκευή και λειτουργία ενός από τα μεγαλύτερα χερσαία έργα αιολικής ενέργειας της Ευρώπης που βρίσκεται στην κεντρική Νορβηγία. Στην περιοχή του Φόσεν, παρά την αντίθεση του νορβηγικού Ανώτατου Δικαστηρίου τον Οκτώβριο του 2021, λειτούργησε ένα από τα μεγαλύτερα συμπλέγματα αιολικών σταθμών της Ευρώπης, πάνω σε γη που ανήκει στους ιθαγενείς Σάμι -του μόνου αυτόχθονου πληθυσμού της Ευρώπης- στην οποία παραδοσιακά έβοσκαν τα κοπάδια των ταράνδων τους.

Οι ανεμογεννήτριες όχι μόνο συρρίκνωσαν την έκταση της βοσκής, αλλά με τους ήχους τους εξακολουθούν να ταράζουν τα ζώα και, ουσιαστικά, φέρουν βαρύ πλήγμα στην παραδοσιακή κτηνοτροφική οικονομία της περιοχής. Οι έξι αιολικοί σταθμοί που απαρτίζουν το έργο Fosen Vind έχουν συνολικά 278 ανεμογεννήτριες για την πρόσβαση των οποίων κατασκευάστηκαν 241 χιλιόμετρα δρόμων.

Σύμφωνα με την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της χώρας, το έργο παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώματα των Σάμι βάσει διεθνών συμβάσεων. Η δικαστική απόφαση είχε πυροδοτήσει πολλαπλές διαδηλώσεις στην πρωτεύουσα Οσλο, εξαιτίας της άρνησης της κυβέρνησης να αναλάβει τις ευθύνες της εφαρμόζοντας τη δικαστική απόφαση.

Μάλιστα, στην τελευταία διαδήλωση, δύο χρόνια μετά την έκδοση της δικαστικής απόφασης, αγωνιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απέκλεισαν τις εισόδους 11 υπουργείων αλλά και της κρατικής εταιρείας Statkraft που βρίσκεται πίσω από το έργο. Τελικά, η νεολαία των Σάμι συναντήθηκε με τον βασιλιά Χάραλντ Ε' της Νορβηγίας σε μια τελική προσπάθεια να εξασφαλίσει υποστήριξη.

Η συμφωνία, που επιτεύχθηκε πρόσφατα, καλύπτει μόνο τους βοσκούς ταράνδων Σάμι στα νότια του αιολικού πάρκου Φόσεν, αλλά υπάρχουν δύο κοινότητες Σάμι που έχουν επηρεαστεί από το έργο. Για τους Σάμι στα νότια του Φόσεν, η Statkraft θα πληρώνει 7 εκατομμύρια νορβηγικές κορόνες (674.211 δολάρια) κάθε χρόνο, για 25 χρόνια, όσο δηλαδή είναι η αναμενόμενη διάρκεια ζωής των ανεμογεννητριών.

Το αιολικό πάρκο θα συνεχίσει να λειτουργεί γι’ αυτή την περίοδο, μετά την οποία οι Σάμι στα νότια του Φόσεν θα είναι σε θέση να αποφασίσουν για το μέλλον του έργου, εμποδίζοντας τη Statkraft να υποβάλει αίτηση για επεκτάσεις ή ανανεώσεις αδειών στην τοποθεσία χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Επίσης, η νορβηγική κυβέρνηση θα δώσει τη δυνατότητα στους βοσκούς των ταράνδων να χρησιμοποιήσουν πρόσθετες περιοχές για τη χειμερινή βοσκή κοντά στην περιοχή Φόσεν εξασφαλίζοντας αυτές τις εκτάσεις από τον χειμώνα του 2026.

Αποσυναρμολόγηση

Ωστόσο, η διαμάχη δεν έχει τελειώσει, καθώς δεν επιτεύχθηκε συμφωνία με τους πληγέντες από το έργο Σάμι βόρεια του Φόσεν, οι οποίοι συνεχίζουν να απαιτούν την αποσυναρμολόγηση περίπου 45 ανεμογεννητριών, που τρομάζουν τους τάρανδους με τον θόρυβο που προκαλούν, από τις 71 που ανήκουν σε αιολικό σταθμό μιας διαφορετικής εταιρείας, της Aneo –έναν νορβηγικό όμιλο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

«Η υπόθεση Φόσεν ήταν προκλητική για όλα τα μέρη», δήλωσε ο Τεργέ Οσλαντ, υπουργός Πετρελαίου και Ενέργειας της χώρας. «Ως εκ τούτου, είμαι ικανοποιημένος που τα μέρη και το κράτος, μέσω της διαδικασίας διαμεσολάβησης, κατέληξαν σε μια αμοιβαία συμφωνημένη, καλή και στραμμένη προς το μέλλον λύση. Ελπίζω ότι αυτό θα επιτρέψει στις νέες γενιές να συνεχίσουν την εκτροφή ταράνδων στο Φόσεν», ανέφερε.

AP Photo/Matt Young, File

Από την πλευρά της η Σίλχε Καρίν Μουότκα, πρόεδρος του Κοινοβουλίου των Σάμι της Νορβηγίας, δήλωσε: «Είμαι χαρούμενη που όσοι βρίσκονται στο νότιο Φόσεν έχουν τώρα ασφάλεια και εγγύηση ότι μπορούν να συνεχίσουν τη ζωή και τον πολιτισμό τους με την εκτροφή ταράνδων. Αλλά αυτό που συνέβη εδώ είναι πολύ σοβαρό. Είναι παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων».

Και πρόσθεσε: «Δεν μπορώ να φανταστώ ότι είναι καλή επιχειρηματική ιδέα οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες να εισβάλλουν, να παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και μετά να πληρώνουν γι’ αυτό. Ποτέ ξανά Φόσεν, είναι αυτό που λέω, ελπίζω και περιμένω από την κυβέρνηση».

Εκπολιτισμός

Για την ιστορία αξίζει να αναφερθεί ότι οι Σάμι είναι ένας λαός που κατοικεί στην περιοχή της Λαπωνίας, η οποία περιλαμβάνει μεγάλα τμήματα στον Βορρά της Νορβηγίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας και της Περιφέρειας Μούρμανσκ της Ρωσίας. Ο πληθυσμός τους υπολογίζεται σε περίπου 80.000, εκ των οποίων οι 50.000 ζουν στη Νορβηγία.

Κατά τον 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού, Νορβηγοί και Σουηδοί επιχείρησαν να «εκπολιτίσουν» τους «πρωτόγονους» Λάπωνες, στερώντας τους τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα έθιμα και τη γη τους. Μάλιστα, η Νορβηγία προχώρησε και στον εγκλεισμό χιλιάδων παιδιών των Σάμι σε ειδικά οικοτροφεία, προκειμένου να επιτύχει την πλήρη «νορβηγοποίησή» τους. Ιδιαίτερα στη Νορβηγία, μεταξύ 1900 και 1940 υπήρξαν και εκτεταμένα προγράμματα εποικισμού των γαιών τους.

Η χώρα των Σάμι ήταν ακόμη μεγαλύτερη, αλλά εγκαταλείφθηκε αναγκαστικά και σταδιακά λόγω της αγροτικής εκμετάλλευσης της γης τους και αργότερα λόγω της εμφάνισης των βιομηχανιών της δασοκομίας και της εξόρυξης.

Το 1987 η Νορβηγία τροποποίησε το Σύνταγμά της αναγνωρίζοντας και προστατεύοντας με νόμο τις κοινότητες των Σάμι. Το 1989 ξεκίνησε τη λειτουργία του το Κοινοβούλιο των Σάμι και η γλώσσα τους απέκτησε ισότιμη νομική ισχύ με τα νορβηγικά.