Τρία νέα διεθνή "χαστούκια" στην κυβέρνηση Μητσοτάκη για την Ελευθερία του Τύπου και την (α)διαφάνεια

1ο) Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου για την Ελλάδα / «Αιχμάλωτα» της διαπλοκής τα ΜΜΕ, στο περιθώριο η ανεξάρτητη δημοσιογραφία

Η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης συρρικνώνεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα ενώ βαθαίνει η πολιτική και επιχειρηματική χειραγώγησή τους, διαπιστώνει το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου που έδωσε στη δημοσιότητα την έκθεσή του με τίτλο «Media capture in Greece: Entanglement of the fourth estate» (Ο έλεγχος των ελληνικών ΜΜΕ και η διαπλοκή στην τέταρτη εξουσία).

«Ο έλεγχος και η κατάχρηση των μέσων ενημέρωσης για την εξυπηρέτηση συμφερόντων, είτε πολιτικών είτε επιχειρηματικών, είναι ένα θέμα βαθιάς ανησυχίας για όλους όσοι πιστεύουν στην ισχυρή, ανεξάρτητη δημοσιογραφία. Οι δημοσιογράφοι υπάρχουν για να υπηρετούν το κοινό, όλα τα άλλα είναι δημόσιες σχέσεις ή προπαγάνδα. Ελπίζουμε ότι αυτή η έκθεση χρησιμεύει για να ρίξει φως στο πλέγμα των πολιτικών και εταιρικών διασυνδέσεων που προσπαθούν να ελέγξουν και να περιορίσουν την ανεξαρτησία της ελληνικής δημοσιογραφίας» δήλωσε ο επικεφαλής Ευρωπαϊκής Προάσπισης και Προγραμμάτων του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου (IPI), Oliver Money-Kyrle, σχολιάζοντας την έκθεση για το ελληνικό μιντιακό τοπίο.

Η έκθεση του IPI για την Ελλάδα αποτυπώνει συνοπτικά την ιστορία των μέσων ενημέρωσης από το 1989 και μετά, φτάνοντας στο σημερινό μιντιακό τοπίο και τη δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, το πολύκροτο σκάνδαλο υποκλοπών και παρακολουθήσεων μέσω Predator, τις καταχρηστικές αγωγές (SLAPPs) και τις νομικές απειλές κατά μέσων ενημέρωσης και δημοσιογράφων, με επιζήμιες συνέπειες για την ελληνική δημοκρατία.

Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου, οι άμεσες προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης εδράζονται σε βαθύτερα ιστορικά και συστημικά ζητήματα, όπως ένα προβληματικό τοπίο για την ανεξάρτητη δημοσιογραφία, αδύναμος πλουραλισμός των μέσων ενημέρωσης, παρατεταμένες οικονομικές απειλές για τη βιωσιμότητά τους, παγιωμένη «άλωση» των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης από ισχυρές οικογένειες και ιδιοκτήτες με επιχειρηματικά συμφέροντα και χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης του κοινού στα μέσα ενημέρωσης.

Καθοδική η πορεία της ελευθεροτυπίας επί κυβέρνησης ΝΔ

Μεταξύ άλλων, το IPI διαπιστώνει ότι η καθοδική πορεία της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα μεταξύ 2020-2023 συμπίπτει με την εκλογή του κεντροδεξιού κόμματος της Νέας Δημοκρατίας με επικεφαλής τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη το 2019. Ενώ η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης αντιμετώπιζε σοβαρές προκλήσεις υπό την προηγούμενη κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ, το κλίμα επιδεινώθηκε περαιτέρω υπό την διακυβέρνηση της ΝΔ.

Ενδεικτικά, η έκθεση αναφέρεται και στην περίοδο της πανδημίας, για την οποία καταγράφει αυξημένο αριθμό επιθέσεων σε δημοσιογράφους που κάλυπταν διαμαρτυρίες σχετικές με την υγεία, χειραγώγηση της κρατικής διαφήμισης για την επιβράβευση μέσων ενημέρωσης που θεωρούνταν κοντά στην κυβέρνηση και περαιτέρω υπονόμευση της οικονομικής κατάστασης των ελληνικών μέσων ενημέρωσης.

Τα βασικά συμπεράσματα της έκθεσης για την Ελλάδα είναι τα εξής:

• Η τοξική αλληλεξάρτηση των μέσων ενημέρωσης, του κράτους και των τραπεζών είναι χωρίς ρυθμιστικό πλαίσιο και ανεξέλεγκτη, παρά τις μέτριες προσπάθειες βελτίωσης της κατάστασης τα τελευταία χρόνια
• Η αδύναμη ή ανύπαρκτη ρύθμιση του τοπίου των μέσων ενημέρωσης κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, σε συνδυασμό με τη μερική έλλειψη επωφελούς ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης, συνέβαλαν επίσης στην «αιχμαλωσία» των μέσων ενημέρωσης κατά τις προηγούμενες δεκαετίες.
• Η χρήση της κρατικής χρηματοδότησης χρησιμοποιήθηκε ιστορικά ως όπλο της κυβέρνησης για να επηρεάσει τα μέσα ενημέρωσης: ο αντίκτυπος των κυβερνητικών μεταρρυθμίσεων εδώ δεν έχει ακόμη φανεί.
• Η ιδιωτική διαφήμιση και τα τραπεζικά δάνεια δημιουργούν ένα τοπίο όπου η χρηματοπιστωτική εξάρτηση θέτει την ανεξαρτησία της δημοσιογραφικής σύνταξης σε υψηλό κίνδυνο συμβιβασμού.
• Τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού μέσω ερευνητικών ρεπορτάζ, παρά την έντονη πολιτική και οικονομική πίεση, αλλά στερούνται προβολής και επιρροής.
• Ένα μικρό ποσοστό των δημοσιογράφων που εργάζονται σε μεγάλα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν να καλύψουν υποθέσεις διαφάνειας και διαφθοράς, αν και η αυτολογοκρισία είναι συνολικά υψηλή.
• Παρόλο που η ΕΡΤ έχει σταθεροποιηθεί μετά από χρόνια κρίσης και έχει αποκτήσει έναν λιγότερο κομματικό χαρακτήρα, τόσο αυτή όσο και το Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων εξακολουθούν να υπόκεινται σε πολιτικό έλεγχο και επιρροή.

Αυτοί οι αλληλεπικαλυπτόμενοι παράγοντες συνθέτουν ένα οικοσύστημα μέσων ενημέρωσης που παρουσιάζει πολλαπλές μορφές «ομηρίας» και ελέγχου, των οποίων τα επίπεδα ποικίλλουν. Από τα τέσσερα στοιχεία της αιχμαλωσίας των μέσων ενημέρωσης που αξιολογούνται στην παρούσα έκθεση, αυτή των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα είναι μακράν η πιο εδραιωμένη.

Τα υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης στα χέρια πλούσιων οικογενειών και εφοπλιστών με ποικίλες πολιτικές διασυνδέσεις με τα πολιτικά κόμματα, και ειδικότερα με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας, έχουν συμβάλει σημαντικά στην παρούσα κατάσταση των μέσων ενημέρωσης όπου αν και υπάρχει μεγάλος αριθμός τίτλων μέσων ενημέρωσης, ο πραγματικός πλουραλισμός είναι αδύναμος και η ανεξάρτητη δημοσιογραφία που επιτελεί τον ρόλο του παρατηρητή έχει ωθηθεί στο περιθώριο. Ένας νέος νόμος που αποσκοπεί στην ενίσχυση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας των μέσων ενημέρωσης κρίνεται θετικά, ωστόσο η αποτελεσματικότητά του μπορεί να βελτιωθεί. «Ο πλήρης αντίκτυπος αυτού του νόμου μένει να φανεί» αναφέρει στα συμπεράσματά του το Διεθνές Ινστιτούτο Τύπου.

Ολόκληρη η έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου, που επιμελήθηκε η ανεξάρτητη δημοσιογράφος Δανάη Μαραγκουδάκη, εδώ (στα αγγλικά)

ΠΗΓΗ

***

AP Photo/Markus Schreiber

2ο) Ακόμη ένα διεθνές «χαστούκι» στην κυβέρνηση για την Ελευθερία του Τύπου

Η έκθεση της Media Freedom Rapid Response που συνδέει την επιδείνωση στη δημοσιογραφία με την άνοδο Μητσοτάκη και Ν.Δ. στην εξουσία.

Απανωτά είναι τα χτυπήματα στο Μαξίμου τις τελευταίες ημέρες, με τις εκθέσεις για την κατρακύλα του Τύπου στη χώρα μας να είναι αποκαλυπτικές και σκληρές.

Πιο πρόσφατο παράδειγμα η έκθεση της Media Freedom Rapid Response, με την υπογραφή οκτώ δημοσιογραφικών οργανώσεων, η οποία συνδέει ευθέως την επιδείνωση στην Ελευθερία του Τύπου με την άνοδο του Κυριάκου Μητσοτάκη και της Ν.Δ. στην εξουσία.

Οι οργανώσεις ARTICLE 19 Europe, Committee to Protect Journalists (CPJ), European Centre for Press and Media Freedom (ECPMF), European Federation of Journalists (EFJ),  Free Press Unlimited (FPU), International Press Institute (IPI),  Osservatorio Balcani e Caucaso Transeuropa (OBCT),  Reporters Without Borders (RSF) είχαν στείλει μεγάλη αποστολή τον περασμένο Σεπτέμβριο στη χώρα μας ακριβώς εξαιτίας της δεύτερης εκλογικής νίκης της Νέας Δημοκρατίας.

Στην αποστολή τους αυτή μίλησαν με δημοσιογράφους, εκδότες, εκπροσώπους ΜΜΕ, αλλά και με κυβερνητικούς παράγοντες με τα συμπεράσματα που δίνουν στη δημοσιότητα σήμερα να αποτελούν κόλαφο για την κυβέρνηση.

«Η καθοδική πορεία στην ελευθερία του Τύπου από το 2020 έως το 2023 συμπίπτει με την εκλογή της κεντροδεξιάς ΝΔ υπό την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη το 2019. Ενώ η ελευθερία του Τύπου αντιμετώπιζε σοβαρές προκλήσεις και κατά τη διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, το κλίμα έχει επιδεινωθεί περαιτέρω υπό την παρούσα κυβέρνηση» σημειώνεται χαρακτηριστικά.

Η Media Freedom Rapid Response υπογραμμίζει ότι η ελευθερία των ΜΜΕ στη χώρα μας έχει γνωρίσει αξιοσημείωτη και διαρκή πτώση τα τελευταία χρόνια, αναδεικνύοντας ως σημαντικά προβλήματα την ανεξιχνίαστη δολοφονία Καραϊβάζ, τις απειλές κατά δημοσιογράφων, το σκάνδαλο υποκλοπών και τις πολλές αγωγές SLAPP κατά δημοσιογράφων και ΜΜΕ. 

Επισημαίνει, ακόμη, ότι τα προβλήματα αυτά έρχονται να προστεθούν σε ιστορικά και συστημικά ζητήματα του Τύπου στην Ελλάδα, όπως το προβληματικό τοπίο για τα ανεξάρτητα ΜΜΕ και η έλλειψη πλουραλισμού. 

Η έκθεση, όπως ήταν αναμενόμενο, υπογραμμίζει και το γεγονός ότι τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης ελέγχονται από ισχυρές οικονομικά οικογένειες και ιδιοκτήτες που έχουν συμφέροντα και σε άλλους τομείς. 

Υποκλοπές

Η έκθεση τονίζει ότι η απουσία λογοδοσίας για το σκάνδαλο, αλλά και οι παράνομες κατασκοπευτικές επιθέσεις κατά δημοσιογράφων έχουν υποβαθμίσει αισθητά την εμπιστευτικότητα των δημοσιογραφικών πηγών και την ασφάλεια των δημοσιογράφων. Διατυπώνει, επίσης, τα σοβαρά ερωτήματα για την κρατική εμπλοκή στις παρακολουθήσεις.

SLAPPs 

Οι εκδικητικές αγωγές υποβάλλονται από ισχυρούς ή πλούσιους ιδιώτες, οι οποίοι σέρνουν αξιόλογους δημοσιογράφους στα δικαστήρια και προκαλούν οικονομικό και ψυχολογικό κόστος σε μέσα που πραγματοποιούν σημαντικές έρευνες δημοσίου συμφέροντος.

Ολόκληρη η έκθεση της Media Freedom Rapid Response εδώ (στα αγγλικά)

ΠΗΓΗ

***

(EUROKINISSI/ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ)

3ο) Διεθνής Διαφάνεια: Κατρακύλα της Ελλάδας - Έπεσε στον Δείκτη Διαφάνειας κάτω από τη βάση για πρώτη φορά μετά από 10 χρόνια

Η Ελλάδα κατέγραψε σκορ κάτω από τη βάση στον Δείκτη Διαφάνειας, καταλαμβάνοντας την 24η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της ΕΕ

Κόλαφο για την κυβέρνηση Μητσοτάκη αποτελεί η φετινή έρευνα της Διεθνούς Διαφάνειας καθώς για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία η χώρα μας πέφτει στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς.

Συγκεκριμένα, με βάση τον Δείκτη Διαφάνειας για το 2023, η Ελλάδα κατέγραψε σκορ 49/100, δηλαδή κάτω από τη βάση, καταλαμβάνοντας την 24η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε., ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο κατατάσσεται πλέον μεταξύ των χωρών με «σοβαρά προβλήματα διαφθοράς».

Όπως αναφέρει η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάδας, με πτώση τριών βαθμών (49 βαθμοί το 2023 από 52 βαθμούς το 2022 & 59η θέση για το 2023 από 51η θέση το 2022), η Ελλάδα αντιμετωπίζει κρίση του κράτους δικαίου που αντιστρέφει τη θετική πορεία της χώρας κατά την τελευταία δεκαετία.

«Οι συνέπειες από τις φερόμενες παράνομες υποκλοπές επικοινωνιών δημοσιογράφων και πολιτικών της αντιπολίτευσης από την κυβέρνηση, οι επιθέσεις στην ελευθερία του τύπου και η μειωμένη δικαστική ανεξαρτησία συνέβαλαν στην πιο απότομη πτώση του κράτους δικαίου στην Ε.Ε.

 (transparency.org)

Οι ανησυχίες αυξάνονται εξαιτίας της υπερβολικής παρέμβασης της κυβέρνησης στο σκάνδαλο των υποκλοπών Predatorgate, με αναφορές για απειλές σε μέλη του ανεξάρτητου ελεγκτικού οργάνου που ερευνά την υπόθεση και για παρεμπόδιση μαρτύρων».

Όπως σημειώνεται, η «Ελλάδα είναι η χώρα με τη χειρότερη επίδοση στην ΕΕ σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου (World Press Freedom Index).

Η χρήση SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation), για να φιμωθούν οι δημοσιογράφοι είναι συνήθης, εμποδίζοντας τη δυνατότητα των ΜΜΕ να αναφέρουν υποθέσεις διαφθοράς.

Αυτό ενισχύεται από τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας ΜΜΕ σε πρόσωπα με στενούς δεσμούς με την πολιτική ελίτ.

Η Ελλάδα έκανε μια πολλά υποσχόμενη κίνηση ιδρύοντας την Εθνική Αρχή Διαφάνειας το 2019, όμως τα μέλη της διοίκησής της επιλέγονται από την κυβέρνηση.

Η θέση του διοικητή είναι κενή για περισσότερο από ενάμιση χρόνο, ενώ μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης παραιτήθηκαν πρόσφατα εν μέσω καταγγελιών για σκάνδαλο.

Για να σταματήσει η διολίσθηση, η κυβέρνηση πρέπει να εγγυηθεί την προστασία και την ασφάλεια των δημοσιογράφων, να ενισχύσει τους νόμους για το lobbying και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και διατηρήσει μια ανεξάρτητη αρχή κατά της διαφθοράς».

(transparency.org)

Ο πρόεδρος της Διεθνούς Διαφάνειας Ελλάδος, Γιώργος Χατζηγιαννάκης, δήλωσε:

 «Για πρώτη φορά μετά από 10 χρόνια παρατηρούμε πτώση της βαθμολογίας της χώρας μας στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς, που επηρεάζει αρνητικά και τη συνολική κατάταξή της παγκοσμίως. Ήδη από πέρυσι η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάδος προειδοποίησε για τα φαινόμενα περιστολής του κράτους δικαίου, την έλλειψη πρωτοβουλιών για τη βελτίωση της ελευθερίας του τύπου και την αποδυνάμωση των Ανεξάρτητων Αρχών. Για να επιστρέψει η χώρα στην ανοδική πορεία των προηγούμενων ετών, θα πρέπει να σημειωθούν ουσιαστικές παρεμβάσεις, μεταξύ άλλων, για την προστασία των δημοσιογράφων, την ανεξαρτησία των διοικήσεων των Ανεξάρτητων Αρχών και την ενδυνάμωση του κράτους δικαίου. Η Διεθνής Διαφάνεια Ελλάδος προτίθεται να συμβάλλει με κάθε πρόσφορο τρόπο στην επίτευξη των παραπάνω στόχων».

Τι είναι ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς

Από την έναρξη εφαρμογής του το 1995, ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς έχει γίνει ο κορυφαίος παγκόσμιος δείκτης διαφθοράς του δημόσιου τομέα.

Ο Δείκτης βαθμολογεί 180 χώρες και περιοχές σε όλο τον κόσμο με βάση την αντίληψη για τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα, χρησιμοποιώντας δεδομένα από 13 εξωτερικές πηγές, συμπεριλαμβανομένης της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ιδιωτικών εταιρειών αξιολόγησης κινδύνου και συμβουλευτικών εταιριών, δεξαμενών σκέψης και άλλων. Οι βαθμολογίες αντικατοπτρίζουν τις απόψεις εμπειρογνωμόνων και επιχειρηματιών.

Η διαδικασία για τον υπολογισμό του Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς επανεξετάζεται τακτικά, ώστε να διασφαλίζεται ότι είναι όσο το δυνατόν πιο ισχυρός και συνεκτικός.

Η πλέον πρόσφατη επανεξέτασή του έγινε από το European Commission’s Joint Research Centre το 2017.

Όλες οι βαθμολογίες από το 2012 και εφεξής είναι συγκρίσιμες από τον έναν χρόνο στον επόμενο.

Ολόκληρη η έρευνα της Διεθνούς Διαφάνειας εδώ (στα αγγλικά)

ΜΕ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ από avgi.gr