Ο «πυρετός» των ωκεανών ως νέα πλανητική απειλή

 

Σπύρος Μανουσέλης

H ανθρωπογενής οικολογική καταστροφή εκδηλώνεται και στις ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες των ωκεανών. Εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία, από το 2013, καταγράφεται παντού ο ασυνήθιστα υψηλός «πυρετός» των ωκεανών, που σχετίζεται άμεσα και προκαλεί την εμφάνιση των άλλων ακραίων μετεωρολογικών φαινομένων. Ετσι εξηγείται γιατί, τα τελευταία χρόνια, η «υγεία» των ωκεανών είναι ένας αποφασιστικός δείκτης για τις συντελούμενες πλανητικά κλιματικές αλλαγές.

Πράγματι, η αυξημένη θερμοκρασία των ωκεανών αποτελεί ένα σαφέστατο σύμπτωμα και άρα δείκτη της πλανητικής υπερθέρμανσης, επειδή το 90% της θερμότητας που παράγεται από την καύση ορυκτών καυσίμων αφομοιώνεται από τους ωκεανούς. Σύμφωνα λοιπόν με τις τελευταίες διεθνείς μετρήσεις, την προηγούμενη χρονιά καταγράφτηκαν τα πιο υψηλά επίπεδα απορρόφησης θερμότητας από τους ωκεανούς. Εξάλλου, το 2023 ήταν αναμφίβολα η θερμότερη πλανητικά εποχή των τελευταίων δέκα χρόνων. Αυτά τα νέα, πολύ ανησυχητικά δεδομένα προέκυψαν από διεθνή έρευνα που δημοσιεύτηκε, στις αρχές του μήνα, στο εγκυρότατο επιστημονικό περιοδικό «Advances in Atmospheric Science».

Η αριθμητικά μεγάλη και πολυεπιστημονική ομάδα πραγματοποίησε αυτή την έρευνα κάνοντας τακτικά μετρήσεις σε βάθος 2 χιλιομέτρων σε πολλά σημεία των γήινων ωκεανών. Ετσι, διαπίστωσε ότι, το 2023, η μέση θερμοκρασία των ωκεανών αυξήθηκε κατά 0,1 °C σε σύγκριση με το 2022. Ωστόσο, η μεγαλύτερη διαφορά στη θερμοκρασία των υδάτων καταγράφτηκε και εκδηλώθηκε πολύ ταχύτερα κατά το δεύτερο ήμισυ της προηγούμενης χρονιάς. Ισως γι’ αυτό οι ερευνητές που υπογράφουν την έρευνα περιγράφουν τις απρόσμενα υψηλές φετινές θερμοκρασίες των ωκεανών ως «εκτός κλίμακας».

Η υπερθέρμανση των ωκεανών ως Ανθρωπόκαινος καταστροφή

Πάντως, η σαφώς υψηλότερη θερμοκρασία της θαλάσσιας επιφάνειας δημιουργεί και εντονότερη στρωματοποίηση των ωκεανών: το πολύ θερμότερο νερό στα ανώτερα στρώματα περιορίζει την ανάμειξη με το ψυχρότερο νερό στα βαθύτερα στρώματα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η απελευθέρωση οξυγόνου από τους ωκεανούς. Φαινόμενο που, με τη σειρά του, επηρεάζει αρνητικά τη θαλάσσια ζωή και, αν δεν αντιστραφεί εγκαίρως, θα περιορίσει την ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα και θερμικής ενέργειας που θα μπορεί να αφομοιώνεται, στο μέλλον, από τους ωκεανούς.

Σύμφωνα, λοιπόν, με τις τελευταίες μετρήσεις και τους συγκριτικούς υπολογισμούς, σήμερα, στους γήινους ωκεανούς καταγράφονται οι πιο υψηλές θερμοκρασίες των τελευταίων 1.000 χρόνων, ενώ αυτή η τάση υπερθέρμανσης εκδηλώνεται παντού πολύ ταχύτερα απ’ ό,τι συνέβαινε τα τελευταία 2.000 χρόνια!

Ενα επιπλέον ανησυχητικό στοιχείο που δικαιολογεί την έντονη ανησυχία που επικρατεί μεταξύ των ειδικών στις κλιματικές, οικολογικές και βιολογικές επιστήμες για τα ανθρωπογενή αίτια της κλιματικής αλλαγής και τις οικολογικές απορρυθμίσεις και καταστροφές που αυτή συνεπάγεται. Πλανητικές καταστροφές που δικαίως περιγράφονται ως ανθρωπογενείς, επειδή οφείλονται αποκλειστικά στην αλόγιστη διαχείριση και την εγκληματική εκμετάλλευση του πλανήτη από τον άνθρωπο.

Γι' αυτό ένας ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός κορυφαίων ειδημόνων (γεωλόγων, κλιματολόγων, βιολόγων και οικολόγων) θεωρεί όχι απλώς βάσιμο αλλά επαρκώς τεκμηριωμένο το οικολογικά καταστροφικό γεγονός ότι η Γη έχει πλέον εισέλθει για τα καλά σε μια νέα γεωλογική εποχή, η οποία από καιρό περιγράφεται ως «Ανθρωπόκαινος» (Anthropocene).

Εκδηλώσεις για τη σημασία της προστασίας των ωκεανών

Οποιος επιθυμεί να κατανοήσει και να δει τόσο το μέγεθος της καταστροφής όσο και τον πλανητικά ευεργετικό ρόλο των ωκεανών στην τρέχουσα Ανθρωπόκαινο κρίση, προτείνουμε να παρακολουθήσει τις πολύ ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις με τίτλο «Η ανάσα του ωκεανού», που πραγματοποιούνται στο Μουσείο Ηρακλειδών (Αποστόλου Παύλου 37, Θησείο-Αθήνα). Πρόκειται για μια ομαδική έκθεση και δύο διαλέξεις με τον εσκεμμένα ποιητικό τίτλο «Ocean’s Breath», δηλαδή «Η ανάσα του ωκεανού», που παραπέμπει στο οξυγόνο που μας προσφέρουν οι ωκεανοί, καθώς ένα μεγάλο μέρος του οξυγόνου που εισπνέουμε παράγεται από τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα του φυτοπλαγκτόν των ωκεανών και των θαλασσών. Τις εκδηλώσεις, που θα κρατήσουν έως τις 25 Φεβρουαρίου, επιμελήθηκε η Νίνα Φραγκοπούλου, δρ Θαλάσσιας Βιολογίας και πρ. επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Οι καλλιτέχνες και καλλιτέχνιδες που συμμετέχουν σε αυτή τη συλλογική έκθεση εμπνεύστηκαν από τον ωκεανό για να δημιουργήσουν μια σειρά από έργα ζωγραφικής, χαρακτικής, γλυπτικής, φωτογραφίας και βίντεο στα οποία αναδεικνύονται αισθητικά διάφορα σημαντικά θέματα, όπως το χρώμα του ωκεανού που αλλάζει με την επίδραση διαφόρων φυσικών και βιολογικών παραγόντων, το οξυγόνο που μας εξασφαλίζει, η θαλάσσια βιοποικιλότητα, η υπεραλίευση, η ρύπανση, η απειλητική για την ωκεανική ισορροπία κλιματική κρίση (λιώσιμο πάγων, οξίνιση).

Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν και οι δύο διαλέξεις που θα πραγματοποιηθούν την ερχόμενη Δευτέρα 29/1, στις 19.00-20.30 στο Μουσείο Ηρακλειδών:

Ο Γιώργος Παπαθεοδώρου, καθηγητής στο Τμήμα Γεωλογίας και κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, θα παρουσιάσει το καυτό θέμα «Ωκεανοί και κλιματική αλλαγή», ενώ ο Βαγγέλης Τζανάτος, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, θα αντιμετωπίσει το επίκαιρο θέμα «Ωκεανοί: οργανισμοί και ανθρωπογενείς επιδράσεις».