«ΠΩΛΕΙΤΑΙ» - Του Δαμιανού Γαβαλά*

ΦΩΤΟ: Μ.-Α. ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ | efsyn.gr

Το Σύνταγμα της Ελλάδας κατοχυρώνει (χωρίς περιθώρια παρερμηνειών) το δημόσιο χαρακτήρα του Πανεπιστημίου στην Ελλάδα, διασφαλίζοντας την πρόσβαση στο αγαθό της Πανεπιστημιακής εκπαίδευσης με όρους ισοτιμίας και κοινωνικής δικαιοσύνης (βλ. Άρθρο 16 του Συντάγματος).

Οι νομοθετικές παρεμβάσεις που έχει παραγγείλει η Κυβέρνηση (με την κατάθεση νομοσχεδίου με τίτλο «Ελεύθερο Πανεπιστήμιο»(!)) παραβιάζουν ευθέως τη Συνταγματική επιταγή, τόσο στο γράμμα όσο και στο πνεύμα της. Επιτρέπουν την ίδρυση παραρτημάτων ξένων Πανεπιστημίων που θα παρέχουν τίτλους σπουδών πλήρως ισοτιμημένους με εκείνους των Δημοσίων Πανεπιστημίων.

 

Χωρίς, ωστόσο, να παρέχουν τις ελάχιστες εγγυήσεις για ισότιμους όρους λειτουργίας των υπό ίδρυση ιδιωτικών ιδρυμάτων με τα δημόσια ΑΕΙ, ώστε τα ισοτιμημένα πτυχία να αντιστοιχούν στα ίδια πρότυπα ποιότητας. Το κριτήριο εισαγωγής φοιτητών σε ιδιωτικά ΑΕΙ δεν θα είναι η επίδοσή τους σε Πανελλαδικές εξετάσεις αλλά η δυνατότητά τους να καταβάλουν πανάκριβα δίδακτρα. Ενώ δεν θα τεθεί καμία υποχρέωση προς τα ιδιωτικά ΑΕΙ ώστε να επενδύσουν στην έρευνα, που κοστίζει και είναι αργής οικονομικής απόδοσης, αλλά είναι αυτή που κάνει το πανεπιστήμιο να είναι Πανεπιστήμιο και όχι κολλέγιο: χώρο διδασκαλίας αλλά και ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ της νέας γνώσης.

 

Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια ΔΕΝ θα συνεισφέρουν στην εθνική οικονομία. Γιατί τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, πουθενά στον κόσμο, δεν επιβιώνουν αποκλειστικά από τα δίδακτρα των φοιτητών του, αλλά από τη συμμετοχή τους σε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα και από φοροαπαλλαγές. Είναι δηλαδή ιδιωτικά αλλά με δημόσιες τσέπες!

 

Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα εγκατασταθούν αποκλειστικά στις μεγάλες πόλεις της χώρας εντείνοντας το δημογραφικό και οικονομικό χάσμα μεταξύ κέντρου και περιφέρειας. Τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα πλήξουν, κυρίως, τα δημόσια περιφερειακά ΑΕΙ (ιδίως αυτά της νησιωτικής χώρας) που, λόγω ακραίας υποχρηματοδότησης της φοιτητικής μέριμνας, αδυνατούν να αντιμετωπίσουν το εγγενές μειονέκτημα του αυξημένου κόστους σπουδών ώστε να είναι αποτελέσουν «ανταγωνιστική» επιλογή, παρά το υψηλότατο επίπεδο σπουδών που παρέχουν.

 

Τα Δημόσια Πανεπιστήμια ΔΕΝ θα ωφεληθούν από τον ανταγωνισμό τους με τα ιδιωτικά. Η κυβερνητική υπόσχεση για στήριξη του δημόσιου Πανεπιστημίου αντιφάσκει με την πραγματικότητα: τα ελληνικά ΑΕΙ (παρότι επιτυγχάνουν εξαιρετικά αποτελέσματα στις διεθνείς κατατάξεις) βιώνουν οικονομική ασφυξία λόγω της διαρκώς μειούμενης χρηματοδότησής τους, το ανθρώπινο δυναμικό τους συρρικνώνεται (με ένα μέρος μόλις, ακόμα και σήμερα, όσων αποχωρούν να αντικαθίστανται), ενώ η δημόσια επένδυση στην έρευνα παραμένει σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα του ευρωπαϊκού μέσου όρου με τις γνωστές -τραγικές για τη χώρα- συνέπειες του brain drain. Η δε βιωμένη εμπειρία μας από την ιδιωτικοποίηση δημόσιων αγαθών (στην υγεία, την παιδεία, τις μεταφορές, την ενέργεια, τις τηλεπικοινωνίες, τις υποδομές) δεν προοιωνίζει κάτι θετικό για την κοινωνία, ούτε και πείθει για την ειλικρίνεια της Πολιτείας να στηρίξει πραγματικά το Δημόσιο Πανεπιστήμιο.

 

Εφόσον το ζητούμενο για την Πολιτεία είναι, πραγματικά, ποιοτικές πανεπιστημιακές σπουδές που εξυπηρετούν τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου … Εφόσον το ζητούμενο είναι, πραγματικά, η ανάσχεση της διαρροής φοιτητών στο εξωτερικό ή η προσέλκυση ξένων φοιτητών στην Ελλάδα … ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΛΥΣΕΙΣ: 

• Ουσιαστική ενίσχυση του Δημόσιου Πανεπιστημίου, με επαρκή χρηματοδότηση, προσλήψεις προσωπικού, αύξηση της δαπάνης και διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής για την έρευνα. 

• Θεσμοθέτηση ενός σταθερού νομοθετικού και οικονομοτεχνικού πλαισίου λειτουργίας των ΑΕΙ που θα επιτρέψει στους ανθρώπους του Πανεπιστημίου να αποδώσουν αυτό που μπορούν, χωρίς να αναλώνονται στη γραφειοκρατία. 

• Έμπρακτη αναγνώριση του αυτοδιοίκητου χαρακτήρα των Πανεπιστημίων, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να λειτουργούν ευέλικτα, προσαρμόζοντας ή δημιουργώντας προγράμματα σπουδών που απαντούν στις εξελίξεις της επιστήμης αλλά και τις ανάγκες της κοινωνίας και της εθνικής οικονομίας. 

• Συγκρότηση ενός πόλου ποιοτικής μεταλυκειακής τεχνικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα, ο οποίος έχει εκλείψει κατόπιν της κατάργησης των ΤΕΙ.
  

Η προτεινόμενη νομοθετική αλλαγή αποτελεί βαθιά και ουσιώδη τομή στη δημόσια εκπαίδευση, τη σημαντικότερη στη μεταπολίτευση. Επιχειρείται ο εκφυλισμός ενός ακόμα (του σημαντικότερου) δημόσιου αγαθού σε εμπόρευμα. Ας μην το επιτρέψουμε! Όταν θα μάς έρθει ο λογαριασμός, θα είναι πλέον αργά για δάκρυα.

 
*Καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, στη Σύρο

ΠΗΓΗ: Damianos Gavalas