Αντιπυρική προστασία: Δήμοι και Περιφέρειες ξυπόλυτοι στις φλόγες και το 2024

Όλες οι ελπίδες στην τύχη - Παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες, οι κρατικές ενισχύσεις για αντιπυρική προστασία είναι μηδαμινές

• «Είναι κυρίως θέμα τύχης το να μην γίνει πυρκαγιά κι έχουμε καταστροφή, ας μην κοροϊδευόμαστε», δηλώνει Περιφερειάρχης στους Data Journalists.
• «Δίκιο έχει, απόλυτο δίκιο…», συμφωνεί μαζί του ο α’ αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ.
• Το μέσο ποσό για κάθε Δήμο είναι περίπου 80.000 ευρώ και από την πλειοψηφία των τοπικών φορέων θεωρείται ανεπαρκέστατο – Μόλις 3 εκατ. ευρώ αύξηση από την κυβέρνηση σε σχέση με το καταστροφικό 2023.
• Γρ. Κωνσταντέλλος (α’ αντιπρόεδρος ΚΕΔΕ και δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης) στους Data Journalists: «Πέρυσι στον Δήμο πήραμε για την αντιπυρική 90.000 ευρώ από την κυβέρνηση, όμως μας κόστισε πάνω από 1 εκατ. – Λεφτά για την φετινή αντιπυρική περίοδο δεν έχουν έρθει έως τώρα από το κράτος».
• Εκπρόθεσμο το ΤΑΙΠΕΔ: Κανένας από τους 12 διαγωνισμούς που τρέχουν και σχετίζονται με την πυροπροστασία της χώρας δεν ήταν παραδοτέος με την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου.
• Άκρως ανησυχητικά τα τελευταία στοιχεία: Ήδη από Ιανουάριο – Απρίλιο 2024 έχουν καεί 10.000 στρέμματα – Αρνητικό ρεκόρ από το 2006, με τον μέσο όρο στο διάστημα Ιανουαρίου – Απριλίου κάθε χρονιάς την τελευταία 20ετία να είναι τα 1.839 στρέμματα.

Του Βασίλη Γαλούπη

Το 2010 ήταν η τελευταία «καλή» χρονιά για τα δάση της Ελλάδας. Σε 12 μήνες κάηκαν 64.000 στρέμματα, τα λιγότερα από κάθε άλλο έτος της τελευταίας 15ετίας, με το αρνητικό ρεκόρ να καταγράφεται το 2023 με 1,8 εκατ. στρέμματα.

Η αντιπυρική περίοδος για το 2024 ξεκίνησε την Πρωτομαγιά και θα διαρκέσει μέχρι την 31^η Οκτωβρίου. Μέχρι την έναρξή της, δηλαδή στο α’ τετράμηνο του έτους που θεωρείται και το πιο «ακίνδυνο» για πυρκαγιές, ήδη έχουν καεί 10.000 στρέμματα, το 1/6^ο συγκριτικά με ολόκληρο το 2010. Πρόκειται για αρνητικό ρεκόρ από το 2006, με τον μέσο όρο στο διάστημα Ιανουαρίου – Απριλίου κάθε χρονιάς την τελευταία 20ετία να είναι τα 1.839 στρέμματα.

---

Σχετικά άρθρα

• Το «έγκλημα» με τα Canadair
• Αεροπυρόσβεση: Έδωσαν 500 εκατ. ευρώ από το 2019 για ενοικιαζόμενα εναέρια μέσα
• Σοβαρές καθυστερήσεις στην αντιπυρική ασφάλεια
• Η κυβέρνηση τράβηξε την πρίζα από το 2021 στο σύστημα πρόγνωσης εξάπλωσης πυρκαγιών

---

Οι πρώτες ενδείξεις είναι ανησυχητικές, αφού σύμφωνα με το EFFIS του Copernicus και της ΕΕ, κατά μέσο όρο η Ελλάδα πλήττεται κάθε έτος από 56 μεγάλες πυρκαγιές (με καταστροφές άνω των 300 στρεμμάτων). Φέτος μετράει κιόλας 9.

Το κεντρικό ερώτημα για τη νέα αντιπυρική περίοδο είναι αν οι αδυναμίες και τα λάθη που στοίχισαν πέρυσι, στην πιο καταστροφική χρονιά από το 2007, διορθώθηκαν. Τα όσα έχουν γίνει κι ανακοινωθεί έως τώρα δεν προκαλούν αισιοδοξία. Φαίνεται να υπάρχουν ακόμα οι ίδιοι αδύναμοι κρίκοι στην αλυσίδα πυροπροστασίας.

Φέτος η μάχη θα δοθεί με τα περσινά «όπλα» από πλευράς Πολιτικής Προστασίας, ενώ πολλά θα κριθούν από την ταχύτητα του ΤΑΙΠΕΔ για τα έργα στα δάση και κυρίως από τους Δήμους. Τα μηνύματα δεν είναι ενθαρρυντικά.

Η κυβέρνηση ανακοίνωσε την τελευταία εβδομάδα Απριλίου το πρόγραμμα πολιτικής προστασίας «Αιγίς», συνολικού ύψους 2,1 δισ. ευρώ, όμως οι προμήθειες σε «βαρύ» εξοπλισμό θα ξεκινήσουν από το 2025 και μετά. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο υπουργός Πολιτικής Προστασίας Βασίλης Κικίλιας παραδέχτηκαν ότι θα πρόκειται για μια πολύ δύσκολη αντιπυρική περίοδο στην οποία θα δοθεί μάχη, με τις κλιματικές συνθήκες να μην ευνοούν ήδη.

Η έρευνά μας επικεντρώθηκε στις Περιφέρειες, τους Δήμους αλλά και το ΤΑΙΠΕΔ που θα είναι και τα «κλειδιά» για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις. Όμως, τα προβλήματα είναι πολλά.

• Με νυν Περιφερειάρχες, πρώην Περιφερειάρχες και εν ενεργεία Δημάρχους που επικοινωνήσαμε, η επίκληση του παράγοντα «τύχη» ήταν συχνότερη απ’ όσο θα έπρεπε.
• Η κρατική ενίσχυση στους 332 Δήμους της χώρας είναι αυξημένη φέτος κατά μόλις 3 εκατ. ευρώ (27 εκατ.) σε σχέση με το καταστροφικό 2023.
• Ο αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ, Γρ. Κωνσταντέλλος δηλώνει στους Data Journalists ότι, παρά την ελάχιστη κρατική ενίσχυση, δεν υπάρχει ροή χρήματος προς τους Δήμους.
• Ο ίδιος, που είναι και – «γαλάζιος» – δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης από το 2014, τονίζει ότι πέρυσι ο Δήμος του έλαβε ενίσχυση 90.000 ευρώ, ενώ το πραγματικό κόστος για την αντιπυρική περίοδο ανήλθε σε άνω του 1 εκατ.

Νίπτουν τας χείρας τους οι Περιφέρειες

Περιφερειάρχες με τους οποίους επικοινωνήσαμε, δήλωσαν ουσιαστικά αναρμόδιοι, αφού όλες οι ευθύνες πυροπροστασίας έχουν μεταφερθεί στους δήμους βάσει ισχύουσας νομοθεσίας. Ένας εξ’ αυτών, που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του, είπε στους Data Journalists:

«Αν και όλοι στρέφονται στην Περιφέρεια για το θέμα των πυρκαγιών, το κράτος δεν μας δίνει λεφτά για την πυροπροστασία. Ό,τι κάνουμε είναι από τον δικό μας προϋπολογισμό για τις ανάγκες που έχουμε. Το ΤΑΙΠΕΔ έχει αναλάβει τους διαγωνισμούς για τα δάση και οι δήμοι την πυροπροστασία. Μόνο από το ΕΣΠΑ έρχονται κάποια χρήματα, για να πάρουμε π.χ. πυροσβεστικά οχήματα, αλλά όχι απευθείας από το κράτος».

Στην ερώτησή μας αν είναι έτοιμη η πυροπροστασία για την φετινή αντιπυρική περίοδο, η απάντηση που πήραμε ήταν:

«Πρακτικά, ποτέ δεν μπορούν να είναι έτοιμα όλα. Είναι κυρίως θέμα τύχης το να μην γίνει πυρκαγιά κι έχουμε καταστροφή, ας μην κοροϊδευόμαστε. Είναι θέμα τύχης, όπως είναι θέμα τύχης να μην συμβεί ξανά ό,τι και στην Θεσσαλία με τις πλημμύρες».

Με αυτή την διατύπωση συμφώνησαν οι περισσότεροι συνομιλητές μας, νυν και πρώην αξιωματούχοι της τοπικής αυτοδιοίκησης, στην έρευνά μας.

Η εγκύκλιος του υπ. Εσωτερικών που μοιράζει ποσό μόλις 27 εκατ. ευρώ στους 332 Δήμους της χώρας για την αντιπυρική περίοδο και πόσα χρήματα αναλογούν σε κάθε Δήμο (pdf ΕΔΩ)

Δήμοι: Ψίχουλα, γκρίνια και μόνο από 80.000 μ.ο. για αντιπυρική προστασία

Για το 2023 το υπουργείο Εσωτερικών μοίρασε κονδύλια 24 εκατ. ευρώ στους Δήμους όλης της χώρας για την αντιπυρική προστασία. Μετά από την περσινή καταστροφική χρονιά θα περίμενε κανείς μια σημαντική αύξηση στα χρήματα εν όψει της νέας αντιπυρικής περιόδου. Το φετινό ποσό, όμως, αυξήθηκε κατά μόλις… 3 εκατ. ευρώ, στα 27 εκατ. Κι όλα αυτά ενώ οι κρισιμότερες αρμοδιότητες της αντιπυρικής προστασίας έχουν μεταφερθεί τα τελευταία χρόνια στους Δήμους.

Συγκεκριμένα, οι 332 Δήμοι της χώρας οφείλουν να καταρτίζουν σχέδια εκκένωσης της περιοχής σε περίπτωση πυρκαγιάς, να καθαρίζουν τα περιαστικά δάση και την παρόδια βλάστηση αλλά και να στέλνουν ενημερωτικές επιστολές στους ιδιοκτήτες ακαθάριστων οικοπέδων. Αν οι τελευταίοι δεν ανταποκριθούν, οι δημοτικές Αρχές δικαιούνται να εισέλθουν στον ιδιόκτητο χώρο και να προχωρήσουν σε καθαρισμό, χρεώνοντας το κόστος στον ιδιοκτήτη.

Η σχετική εγκύκλιος υπογράφηκε στις 22 Φεβρουαρίου 2024 και αφορά, όπως αναφέρεται, «στην κάλυψη δράσεων πυροπροστασίας»:

1. «Κατανέμουμε, από τον λογαριασμό του Υπουργείου Εσωτερικών που τηρείται στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων με τον τίτλο «Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι των Δήμων», συνολικό ποσό είκοσι επτά εκατομμυρίων δέκα χιλιάδων ευρώ (27.010.000,00 €) στους Δήμους της Χώρας για την κάλυψη δράσεων αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών, σύμφωνα με τον κάτωθι πίνακα…
2. Οι Δήμοι διαθέτουν τις εν λόγω πιστώσεις αποκλειστικά για δράσεις πυροπροστασίας, κατόπιν συνεννόησης με τις πυροσβεστικές και δασικές υπηρεσίες, γνωστοποιώντας άμεσα τα σχετικά έργα/ενέργειες στις αρμόδιες Διευθύνσεις των Αποκεντρωμένων Διοικήσεων, οι οποίες εν συνεχεία τα αποστέλλουν στη Δ/νση Οικονομικής και Αναπτυξιακής Πολιτικής του Υπουργείου Εσωτερικών.
3. Με τα ανωτέρω ποσά οι Δήμοι μπορούν να χρηματοδοτήσουν ενέργειες όπως: α) εκτέλεση προγραμμάτων προληπτικού καθαρισμού της βλάστησης για τη μείωση του κινδύνου, σε περιοχές ιδιαίτερης προστασίας (άλση, πάρκα, κατασκηνώσεις, κλπ) αρμοδιότητάς τους, β) απομάκρυνση των υπολειμμάτων καθαρισμού της βλάστησης που ενεργείται από ιδιοκτήτες, νομείς, επικαρπωτές και μισθωτές οικοπεδικών και λοιπών ακάλυπτων χώρων, εντός εγκεκριμένων ρυμοτομικών σχεδίων και οικισμών, προς αποτροπή κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιάς ή ταχείας επέκτασής της εντός των διοικητικών ορίων των Δήμων, γ) εκτέλεση έργων και εργασιών προληπτικού καθαρισμού της βλάστησης από τους Δήμους καθ’ υπόδειξη και συνεργασία με τις κατά τόπους αρμόδιες Δασικές Υπηρεσίες κυρίως στη ζώνη μίξης δασών – πόλεων και οικισμών για λόγους αντιπυρικής προστασίας των πολεοδομικών τους συγκροτημάτων κ.α.».

Το μέσο ποσό για κάθε Δήμο είναι περίπου 80.000 ευρώ και από την πλειοψηφία των τοπικών φορέων θεωρείται ανεπαρκέστατο.

Γρ. Κωνσταντέλλος: Λεφτά έως τώρα δεν έχουν έρθει από το κράτος 

Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος γεννήθηκε στη Βούλα τον Απρίλιο του 1967. Από το 2014 είναι Δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης, ενώ εξελέγη και α’ αντιπρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ). Θεωρείται ότι ανήκει στους «γαλάζιους» δημάρχους.

Σε επικοινωνία που είχαμε μαζί του ανέφερε ότι για την πλήρη εφαρμογή του νέου κανονισμού πυρασφάλειας, που έχει επιβάλλει το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, απαιτούνται τουλάχιστον 200 εκατ. ευρώ κι ένας σημαντικός χρονικός ορίζοντας. Πρόσθεσε ότι φέτος θα γίνουν πάρα πολύ λίγα πράγματα, απλά θα γίνει η κατηγοριοποίηση του κινδύνου και μια γενική κατεύθυνση να υπάρξουν αποψιλώσεις, κλαδέματα στα δέντρα μέσα στις αυλές, δρόμοι διαφυγής. Τα 200 εκατ. ευρώ είναι συνολικά για να μπορέσουν να φτιαχτούν και οι παρεμβάσεις που χρειάζονται στα σπίτια: «Είναι κάτι πολύπλοκο και γι’ αυτό φωνάζουμε. Βεβαίως και να το κάνουμε, αλλά απαιτείται χρόνος».

Για το αν φέτος υπάρχει μεγαλύτερη ετοιμότητα για την αντιπυρική περίοδο, απάντησε: «Είμαστε καλύτερα απ’ ό,τι ήμασταν πέρυσι και πολύ καλύτερα απ’ ό,τι ήμασταν πρόπερσι. Δεν θα είμαστε, όμως, σ’ αυτό που περιγράφει ο κανονισμός πυροπροστασίας. Θέλει τρία χρόνια για να έρθει σε πλήρη ανάπτυξη».

Για την πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων κι ενεργειών μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης, ΤΑΙΠΕΔ, Περιφερειών και Δήμων, απάντησε: «Είναι πολλά που πρέπει να γίνουν και προσπαθούμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή όσα δεν κάναμε εδώ και 40 χρόνια. Είναι φιλότιμη η προσπάθεια που πάει να γίνει. Τεχνικώς, όμως, είναι αδύνατο να υλοποιηθεί. Πρέπει να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα. Και να πούμε ότι για όσα δεν κάναμε σε 40 χρόνια θα είμαστε έτοιμοι σε μια 5ετία».

Σχετικά με την ροή των χρημάτων από το κράτος, δήλωσε στους Data Journalists: «Ποια ροή; Πέρυσι πήραμε για την αντιπυρική περίοδο 90.000 ευρώ. Μόνο οι αποψιλώσεις των κοινόχρηστων χώρων στον δήμο Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης μάς κόστισαν 240.000. Όλο το κόστος της αντιπυρικής περιόδου του 2023 ήταν για τον δήμο μας 1.074.000 ευρώ. Και μας δίνουν 90.000 και μας κουνάνε το δάχτυλο. Τα χρήματα που απαιτούνταν για να καλύψουν τη διαφορά ήταν από ιδίους πόρους του Δήμου. Φέτος; Επίσης πάλι τα ίδια κόστη θα έχουμε. Θα προσλάβουμε κόσμο, έχουμε αγοράσει οχήματα, έχουμε βάλει drones, θα αποψιλώσουμε 3.500-4.000 στρέμματα. Πάνω από 1 εκατ. ευρώ θα είναι η δαπάνη. Θα έρθουν και θα πουν ότι σας δώσαμε παραπάνω, δηλαδή 105.000 ευρώ. Λεφτά, πάντως, έως τώρα δεν έχουν έρθει από το κράτος. Θα έρθουν, αλλά πότε θα έρθουν δεν ξέρουμε».

Για τις προτάσεις του ως α’ αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση, μας είπε: «Να βάζουμε στόχους χειροπιαστούς και μετρήσιμους. Προσγειωμένους. Και για να πετυχαίνουμε αυτούς τους στόχους θα πρέπει να μας δίνουνε τα κατάλληλα μέσα σε όλους τους φορείς, όπως τους δήμους και τις περιφέρειες. Δηλαδή, χρήματα, ανθρωποδυναμικό και μηχανήματα. Αν το πρόγραμμα «Αιγίς» μού φέρει του χρόνου 5 βαριά μηχανήματα, πρέπει το υπουργείο Εσωτερικών να μου εγκρίνει ταυτόχρονα και προσλήψεις για να πάρω χειριστές μηχανημάτων. Διαφορετικά, θα έχω τα μηχανήματα και θα τα ξεσκονίζω. Είναι πολυεπίπεδη η διαδικασία, δεν είναι κάτι που το σχεδιάζω τώρα και γίνεται αύριο».

Στο τέλος, ρωτήσαμε τον αντιπρόεδρο της ΚΕΔΕ να μας σχολιάσει την δήλωση του Περιφερειάρχη για τα περί τύχης στο θέμα των πυρκαγιών:

«Δίκιο έχει ο άνθρωπος. Δίκιο έχει… Έχει απόλυτο δίκιο».

 Ένας εκ των διαγωνισμών του ΤΑΙΠΕΔ που σχετίζεται με την φετινή αντιπυρική περίοδο και δεν έχει διεξαχθεί καν (pdf ΕΔΩ)

«Έχασε» την Πρωτομαγιά ο διαγωνισμός του ΤΑΙΠΕΔ για τα δάση

Έναν σημαντικό ρόλο για τα έργα καθαρισμού των δασών έχει αναλάβει το ΤΑΙΠΕΔ, το οποίο διεξάγει τους διαγωνισμούς, αλλά και γενικότερα για την πυροπροστασία της χώρας. Ο βασικός διαγωνισμός για τα έργα στα δάση, που είναι κι ο πιο σημαντικός για φέτος, παραμένει «ανοιχτός» παρά την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, ενώ υπάρχουν κι άλλοι διαγωνισμοί για εξοπλισμούς, που «τρέχουν» σε βάθος χρόνου κι αφορούν κυρίως τα επόμενα χρόνια.

Συγκεκριμένα:

Μόλις στις 19 Ιανουαρίου 2024 το ΤΑΙΠΕΔ προχώρησε στην διακήρυξη ανοικτής διαδικασίας άνω των ορίων, σε τμήματα, για την επιλογή αναδόχων για την εκτέλεση του έργου: «Εργασίες ειδικών δασοτεχνικών έργων του αρ. 16 του ν. 998/1979 για τον καθαρισμό δασών και δασικών εκτάσεων καθώς και για τη συντήρηση δασικού οδικού δικτύου και αντιπυρικών ζωνών με εγκεκριμένες μελέτες».

Η συνολική εκτιμώμενη αξία είναι 30.668.753 ευρώ (πλέον ΦΠΑ 24%) που θα διεξαχθεί με κριτήριο ανάθεσης την πλέον συμφέρουσας από οικονομική άποψη προσφορά βάσει χαμηλότερης τιμής.

Ως ημερομηνία και ώρα ηλεκτρονικής αποσφράγισης των προσφορών ορίστηκε η 20η Φεβρουαρίου 2024.

Κάθε τμήμα έχει την ίδια συνολική προθεσμία εκτέλεσης των εργασιών του έργου, δηλαδή τρεις μήνες από την ημερομηνία έναρξης αυτών. Ακόμα κι αν τα έργα ξεκινούσαν ταυτόχρονα με την αποσφράγιση των προσφορών, κάτι που ασφαλώς δεν συμβαίνει, τότε με την τρίμηνη προθεσμία εκτέλεσης των εργασιών θα ήταν αδύνατον να προλάβει το ΤΑΙΠΕΔ την 1^η Μαϊου. Συνεπώς, ήδη είναι εκπρόθεσμα τα έργα στα δάση και παραμένει αμφίβολο πότε θα έχουν ολοκληρωθεί.

Ο διαγωνισμός για το «Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης», ύψους 55 εκατ. ευρώ, πλέον ΦΠΑ, προκηρύχθηκε στις 18.10.2023, με ορίζοντα υλοποίησης τους 20 μήνες από την υπογραφή με τον ή τους ανάδοχους.

Ακόμα και για την  «Προμήθεια μη επανδρωμένων εναέριων οχημάτων για εναέρια επιτήρηση», ύψους 4,1 εκατ., η ημερομηνία διενέργειας του διαγωνισμού από το ΤΑΙΠΕΔ ήταν η 5^η Απριλίου 2024, με την υλοποίηση να προβλέπεται 1-3 μήνες από την υπογραφή της σύμβασης. Το ΤΑΙΠΕΔ είναι η διενεργούσα αρχή και το υπουργείο Πολιτικής Προστασίας η αναθέτουσα αρχή.

Από τους 12 διαγωνισμούς του ΤΑΙΠΕΔ που με τον έναν ή τον άλλον τρόπο σχετίζονται με την πυροπροστασία της χώρας, κανένας δεν ήταν παραδοτέος την 1^η Μαϊου 2024, ημερομηνία έναρξης της αντιπυρικής περιόδου.