Πλανήτης Γη: Κινδυνεύει το ένα τρίτο των ειδών δέντρων

Dreamstime.com

Τάσος Σαραντής

Συνταρακτικά στοιχεία για το μέλλον του πλανήτη κατέδειξε η πρόσφατη έρευνα της Διεθνούς Ενωσης Βοτανικών Κήπων, καθώς φαίνεται πως από τα 60.000 διαφορετικά είδη δέντρων τουλάχιστον τα 17.500 κινδυνεύουν με εξαφάνιση λόγω φυσικών παραγόντων (παράσιτα-ασθένειες), κλιματικής αλλαγής ή ανθρώπινης παρέμβασης. ● Αν χάσουμε την ποικιλότητα των δέντρων, θα δούμε αλυσιδωτή καταστροφή σε χλωρίδα-πανίδα, παγκόσμια οικονομία και ατμόσφαιρα.

Μια επείγουσα «προειδοποίηση προς την ανθρωπότητα» σχετικά με τον παγκόσμιο οικολογικό καταστροφικό αντίκτυπο της εξαφάνισης δέντρων διατυπώνεται σε νέα επιστημονική μελέτη που προβλέπει σοβαρές συνέπειες για τους ανθρώπους, την άγρια ζωή και τα οικοσυστήματα του πλανήτη, εάν συνεχιστεί η εκτεταμένη απώλειά τους.

Τα αποτελέσματα της μελέτης έρχονται έναν χρόνο μετά τη δημοσίευση της έκθεσης για την «Κατάσταση των δέντρων του κόσμου» της Διεθνούς Ενωσης Βοτανικών Κήπων (BGCI), όπου καταδείχτηκε ότι τουλάχιστον 17.500 είδη δέντρων, περίπου το ένα τρίτο των 60.000 ειδών δέντρων στον κόσμο, κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Στην τωρινή μελέτη οι επιστήμονες τεκμηριώνουν γιατί έχει σημασία η εξαφάνιση τόσων πολλών ειδών δέντρων.

Η κοινή προειδοποίηση από την BGCI και την ομάδα ειδικών για τα δέντρα της Διεθνούς Ενωσης για την Προστασία της Φύσης υποστηρίζεται από 45 επιστήμονες από περισσότερες από 20 χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ, της Ινδίας και της Αϊτής, με εκκλήσεις για δράση που υπογράφονται από περισσότερους από 30 οργανισμούς.

Σύμφωνα με τη μελέτη, που δημοσιεύτηκε στην επιστημονική επιθεώρηση «Plants, People, Planet», τα δάση του κόσμου συνεισφέρουν 1,3 τρισ. δολάρια στην παγκόσμια οικονομία. Η ξυλεία είναι το πιο πολύτιμο εμπόρευμα, αλλά και τα υπόλοιπα προϊόντα, όπως τα φρούτα, οι ξηροί καρποί και τα φάρμακα, αποφέρουν 88 δισεκατομμύρια δολάρια στο παγκόσμιο εμπόριο. Από τα φρούτα που διατίθενται για παγκόσμια κατανάλωση, το 53% προέρχεται από δέντρα.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, περισσότεροι από 1,6 δισ. άνθρωποι ζουν σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από ένα δάσος και βασίζονται σε αυτό για δουλειές και χρήματα. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, τα δάση παρέχουν έως και το 25% του εισοδήματος των νοικοκυριών. «Μερικοί άνθρωποι ζουν στο δάσος και το χρησιμοποιούν για επιβίωση, για φαγητό, στέγη και φάρμακα», αναφέρει στον Guardian η Μαλίν Ρίβερς, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.

«Πολύ περισσότεροι άνθρωποι χρησιμοποιούν τα δάση για το εισόδημά τους, για να πουλήσουν πράγματα που συλλέγουν ή φτιάχνουν από το δάσος. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι θα επηρεαστούν άμεσα από τις απώλειες των δέντρων. Πολλά δέντρα έχουν επίσης ιδιαίτερη πνευματική ή πολιτιστική σημασία. Οταν χάνονται αυτά τα είδη δέντρων, χάνεται και αυτή η πολιτιστική κληρονομιά, όπως τα δέντρα “αίμα του δράκου” στην Υεμένη ή τα μπαομπάμπ στη Μαδαγασκάρη».

Η μεγάλης κλίμακας εξαφάνιση των ειδών δέντρων θα οδηγούσε σε μεγάλες απώλειες βιοποικιλότητας. Τα μισά από τα είδη ζώων και φυτών στον κόσμο βασίζονται στα δέντρα ως βιότοπό τους, με τα δάση να περιέχουν περίπου το 75% των ειδών πουλιών, το 68% των ειδών θηλαστικών και έως και 10 εκατομμύρια είδη ασπόνδυλων. Τα είδη που εξαρτώνται από τα δάση έχουν ήδη μειωθεί κατά περίπου 53% από το 1970.

Οταν εξετάζουμε τους κινδύνους εξαφάνισης για τα θηλαστικά ή τα πτηνά, αυτό οφείλεται στην απώλεια των οικοτόπων τους και αυτή η απώλεια είναι συχνά απώλεια δέντρων. Αν δεν προσέχουμε τα δέντρα, δεν υπάρχει περίπτωση να φροντίσουμε όλη την υπόλοιπη ζωή εκεί», λέει η Ρίβερς. Η εξαφάνιση ενός μεμονωμένου είδους δέντρου μπορεί να αλλάξει σημαντικά ένα οικοσύστημα, προκαλώντας ένα φαινόμενο ντόμινο στην ικανότητά του να λειτουργεί. Οταν, για παράδειγμα, καταστρέφονται οι ευκάλυπτοι και τα διπτερόκαρπα δέντρα, τα δάση κινδυνεύουν περισσότερο από πυρκαγιές, παράσιτα και ασθένειες.

Επιπλέον, τα δάση παρέχουν το 50% της παγκόσμιας αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα, επομένως η περαιτέρω εξαφάνιση δέντρων θα μείωνε την ικανότητά μας να καταπολεμήσουμε την κλιματική κατάρρευση. Και αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι η ποικιλία των δέντρων. Τα διαφορετικά δάση αποθηκεύουν περισσότερο άνθρακα από τις μονοκαλλιέργειες. Αυτό ισχύει για πολλές από τις οικολογικές λειτουργίες, όχι μόνο για τη δέσμευση άνθρακα, αλλά και για την παροχή ενδιαιτημάτων στα ζώα, τη σταθεροποίηση του εδάφους, την ανθεκτικότητα στα παράσιτα και τις ασθένειες, την ανθεκτικότητα στις καταιγίδες και τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες.

«Χάνοντας την ποικιλότητα των δέντρων, θα χάσουμε επίσης την ποικιλομορφία σε όλους τους οργανισμούς: πτηνά, ζώα, μύκητες, μικροοργανισμούς, έντομα», λέει η Ρίβερς. Περισσότερα από 100 είδη δέντρων έχουν ήδη εξαφανιστεί στη φύση, αλλά, παρά τη σημασία τους, δισεκατομμύρια δέντρα εξακολουθούν να χάνονται κάθε χρόνο από παράσιτα, ασθένειες, χωροκατακτητικά είδη, ξηρασία, κλιματική κατάρρευση και αποψίλωση βιομηχανικής κλίμακας για την ξυλεία και την κτηνοτροφία, το φοινικέλαιο και άλλες γεωργικές χρήσεις, από τροπικά νησιά έως περιοχές πλούσιες σε είδη, όπως ο Αμαζόνιος και το Βόρνεο.

Εν όψει της διάσκεψης του ΟΗΕ για τη βιοποικιλότητα Cop15 στο Μόντρεαλ τον Δεκέμβριο, οι επιστήμονες ζητούν περισσότερη προστασία για τα δέντρα του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης του ρόλου των δέντρων στην περιβαλλοντική και κλιματική πολιτική σε κρατικό επίπεδο. «Θέλουμε να δούμε δράση», λέει η Ρίβερς. «Μπορούμε όλοι να αναλάβουμε την ευθύνη για το βόειο κρέας που τρώμε και το από πού προέρχεται και να διασφαλίσουμε ότι τα προϊόντα δέντρων προέρχονται από αειφόρο διαχείριση. Αλλά θέλουμε επίσης να δούμε τις κυβερνήσεις να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους», λέει.