 |
| AP Photo |
Οι διαδηλώσεις με αφορμή τον θάνατο της νεαρής Μάχσα Αμινί στα χέρια των ομάδων επιβολής της θρησκευτικής «ορθότητας» ξεπερνούν τα αιτήματα για χειραφέτηση των γυναικών του Ιράν και έχουν τέσσερις αφετηρίες.
Πρώτον, τα περιστατικά βίας από τις ομάδες επιβολής της θρησκευτικής «ορθότητας» εναντίον κυρίως γυναικών αυξήθηκαν μετά την εκλογή του Εμπραχίμ Ραϊσί στην προεδρία του Ιράν. Οι ομάδες αυτές είναι παρακρατικές οργανώσεις με μια γκρίζα σύνδεση με την αστυνομία και την πιο συντηρητική πλευρά του σιιτικού ιερατείου. Ο Ραϊσί εξελέγη λόγω της άμεσης παρέμβασης του Ανώτατου Ηγέτη, Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ο οποίος απέκλεισε από τις εκλογές για την προεδρία όλους τους αξιόμαχους αντιπάλους. Δεν έχει δική του πολιτική και κοινωνική βάση και στηρίζεται αποκλειστικά από τον Χαμενεΐ και τους Φρουρούς της Επανάστασης. Τόσο ο υπεύθυνος για την οικονομία αντιπρόεδρος της κυβέρνησης όσο και υπουργός Εσωτερικών που ελέγχει τις υπηρεσίες ασφάλειας είναι πρώην υψηλά στελέχη των Φρουρών. Είναι επόμενο οι Φρουροί και ο σκληρός κύκλος του Χαμενεΐ να υπαγορεύουν τη γραμμή πολιτικής, ιδιαίτερα στα ζητήματα ελέγχου της κοινωνίας.
Δεύτερον, υπάρχει σαφές ταξικό πρόσημο στην επιβολή της θρησκευτικής «ορθότητας». Το 2022, πάνω από το 30% του ιρανικού λαού ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ ο καλπάζων πληθωρισμός οδηγεί σε ανατίμηση των βασικών ειδών της τάξης του 40%. Τον Μάιο 2022 η αλματώδης αύξηση των τιμών του ψωμιού οδήγησε σε μαζικές βίαιες διαδηλώσεις στην περιοχή Χουζεστάν. Σε αυτό το κοινωνικό σκηνικό, οι πλούσιες περιοχές της βόρειας Τεχεράνης βρίσκονται συνήθως εκτός των περιπολιών της ομάδων θρησκευτικής «ορθότητας», προκαλώντας ακόμη περισσότερο την οργή κατά της κυβέρνησης,
Τρίτον, η κινητικότητα στο Κουρδικό Ζήτημα με τη δημιουργία της αυτόνομης κουρδικής ζώνης στη βορειοανατολική Συρία και τις πολιτικές εξελίξεις στο Ιρακινό Κουρδιστάν δημιουργούν αναταραχή στο Ιρανικό Κουρδιστάν και ωθούν σε συμμαχία διάφορες κουρδικές οργανώσεις που πολεμούν κατά της Τεχεράνης για την αυτοδιάθεση των Κούρδων του Ιράν. Η Τεχεράνη αντέδρασε με τη ραγδαία αύξηση των εκτελέσεων μελών παράνομων κουρδικών οργανώσεων και τη διάλυση των δικτύων κοινωνίας των πολιτών που είχαν χτιστεί μετά το 2005. Ο Ραϊσί μάλιστα δεν περιέλαβε κανένα μέλος μειονοτήτων στην κυβέρνησή του αντίθετα με ό,τι συνηθιζόταν από τους προκατόχους του. Ήταν επόμενο ο θάνατος μιας νεαρής Κούρδισσας από παρακρατικές ομάδες να αποτελέσει τη θρυαλλίδα για μια ακόμη έκρηξη στις κουρδικές περιοχές του Ιράν.
Τέταρτον, παρά τις εξαγγελίες του για «ευημερία και ειρήνη» ο Ραϊσί δεν κατάφερε να φέρει οικονομική ανάπτυξη στο Ιράν. Η άκαρπη παράταση των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και η διαιώνιση των σκληρών κυρώσεων και του οικονομικού αποκλεισμού από την Ουάσινγκτον διαμορφώνει μια ζοφερή εικόνα για τις προοπτικές της ιρανικής οικονομίας και για το μέλλον των νέων. Το 2021 περίπου 3,5 εκατομμύρια νέοι μπήκαν στα ιρανικά πανεπιστήμια. Αυτοί έρχονται αντιμέτωποι με ένα τρικέφαλο τέρας: την απουσία οποιασδήποτε ελπιδοφόρας κοινωνικής προοπτικής, τη διαφθορά ενός μεγάλου μέρους των ιθυνουσών ελίτ και την προσπάθεια «επανισλαμοποίησης» των Πανεπιστημίων που επιχειρείται από την κυβέρνηση Ραϊσί.
Η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή και αυτό φαίνεται από την κίνηση των Φρουρών της Επανάστασης, που αναγκάστηκαν να εκδώσουν ανακοίνωση στην οποία δηλώνουν ότι οι διαδηλώσεις και αυτοί που τις υποκινούν αποτελούν απειλή για την ασφάλεια της χώρας. Είναι δυνατόν αυτή η εξέγερση να φέρει ανατροπή; Μόνο αν υπάρξει συμμαχία με κάποιο -σημαντικό- μέρος των σιιτών κληρικών, με τους εμπόρους των παζαριών και τα φτωχότερα στρώματα των μεγάλων πόλεων. Δεν έχουμε ενδείξεις για μια τέτοια συμμαχία προς το παρόν.
Ίσως κάποιοι στην Ουάσινγκτον ή σε άλλες δυτικές πρωτεύουσες να θεωρήσουν ότι η κοινωνική πίεση που δημιουργούν οι κυρώσεις «δουλεύει». Οι κοινωνικοί όμως σχηματισμοί στο Ιράν είναι περίπλοκοι και τέτοιες απλουστευτικές αναλύσεις είναι επικίνδυνες. Να μην ξεχνάμε ότι οι κυρώσεις και το αίσθημα περικύκλωσης που επέβαλε η αμερικανική πολιτική στο Ιράν έδινε και δίνει εύκολα επιχειρήματα σε εκείνες από τις ιθύνουσες ελίτ στην Τεχεράνη, οι οποίες καταστέλλουν πολιτικά και κοινωνικά κινήματα με το πρόσχημα της «κατάστασης πολιορκίας» και του «εξωτερικού δάκτυλου».
* Αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών. Το βιβλίο του «Επανάσταση και Εξέγερση στη Μέση Ανατολή» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου