Στη σκιά της κλιμάκωσης των πολεμικών συγκρούσεων στην Ουκρανία, η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την επανεκκίνηση των ερευνών υδρογονανθράκων σε έξι περιοχές και συγκεκριμένα βορειοδυτικά της Κέρκυρας, Ιόνιο, Κυπαρισσιακός κόλπος, θαλάσσιες περιοχές Δυτικά και Νοτιοδυτικά της Κρήτης, καθώς και τα Ιωάννινα. Τα σχέδια είχαν παγώσει επί σειρά ετών, όπως και ο αγωγός EastMed ανάμεσα στην Ελλάδα, την Κύπρο και το Ισραήλ, έχασε την εύνοια του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Έχουμε γράψει στο παρελθόν πως η σύγκρουση στην Ουκρανία πυροδοτήθηκε για τα συμφέροντα των πολυεθνικών ενεργειακών ομίλων. Όμως σε ποιο βαθμό οι νέες αποφάσεις της κυβέρνησης σχετίζονται με τους ενεργειακούς ανταγωνισμούς στην περιοχή και την αναζωπύρωση του πολέμου;

Ο Λ. Βατικιώτης μας απαντά πως «οι ΗΠΑ αξιοποίησαν τον πόλεμο στην Ουκρανία για να απαιτήσουν και να επιταχύνουν την διάρρηξη των ενεργειακών δεσμών της Δυτικής Ευρώπης με την Ρωσία· δηλαδή την σημαντική μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου, πετρελαίου και άνθρακα. Στο πλαίσιο της αναζήτησης νέων ενεργειακών πηγών η κυβέρνηση Μητσοτάκη αποφάσισε την επανεκκίνηση του προγράμματος έρευνας και εκμετάλλευσης στις έξι περιοχές που υπάρχουν ενεργές συμβάσεις, βάσει των ανακοινώσεων του ίδιου του πρωθυπουργού την Τρίτη 12 Απριλίου. Παρότι είναι πολύ νωρίς, οι πιο πρόσφατες διαθέσιμες εκτιμήσεις (του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης) κάνουν λόγο για προσδοκώμενα αποθέματα υδρογονανθράκων από 2 ως 4 δισ. βαρέλια ισοδυνάμου πετρελαίου, αξίας 250 δισ. ευρώ που μπορεί να καλύψουν το 15-20% τη κατανάλωσης της ΕΕ. Ξέροντας όμως ότι το σχετικό πρόγραμμα διακόπηκε το 2020 λόγω των τουρκικών αξιώσεων, δεν αποκλείεται η επανεκκίνηση του προγράμματος εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων να εξελιχθεί σε βασιλική οδό για την συνδιαχείριση του Αιγαίου με την Τουρκία, υπό ΝΑΤΟϊκή ομπρέλα».

Ο Ν. Χαραλαμπίδης, Γενικός Διευθυντής στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace, σχολιάζει πως «οι πρόσφατες εξαγγελίες του πρωθυπουργού μετά από συνάντηση με τον υπ. Ενέργειας και την Εταιρεία Διαχείρισης Υδρογονανθράκων, μετά την οποία ανακοίνωσε την επιτάχυνση των διαδικασιών για τις εξορύξεις στην Ελλάδα, παρουσιάζει πολλές αντιφάσεις και είναι προβληματική από κάθε πλευρά». Παίρνοντας τα πράγματα από την αρχή ανέφερε πως «η διαδικασία για τις εξορύξεις δεν είχε σταματήσει. Επειδή φαίνεται να έχουμε μνήμη μικρότερη από το χρυσόψαρο, πριν από το πόλεμο στην Ουκρανία η Ελλάδα παρακολουθούσε το Σωτήρη το ζιφιό ο οποίος είχε βγει στο Σαρωνικό και μετά ανακαλύψαμε πως βγαίνουν πολλοί άλλοι Σωτήρηδες στο Ιόνιο, επειδή πραγματοποιούνται σεισμικές έρευνες. Ενώ παρατηρούμε εξαιρετικό ενδιαφέρον από τη πλευρά της κυβέρνησης, ο υπουργός βγάζει σέλφις και λέει θα κάνουμε τα πάντα και θα βοηθήσουμε τους ανά τον κόσμο Σωτήρηδες, την ίδια στιγμή αδειοδοτημένα σκάφη με πλήρη αδιαφάνεια, χωρίς ενημέρωση των τοπικών αρχών, του Λιμεναρχείου και των τοπικών κοινωνιών, αμολάνε καλώδια με κανονάκια που κάνουν συνεχείς εκρήξεις ανά 12 δευτερόλεπτα, τα οποία τρελαίνουν τα συστήματα ηχοεντοπισμού των κητωδών που βγαίνουν στις παραλίες και προσπαθούν οι εθελοντές να τα σώσουν από το θάνατο. άρα το πρώτο οξύμωρο είναι πως πρέπει να αποφασίσουμε αν είμαστε με τη θαλάσσια ζωή ή τις εξορύξεις, ιδίως σε περιοχές σημαντικές που είναι ήδη καταγεγραμμένες ως σημαντικές ή άλλες που παρουσιάζουν πολλές ιδιαιτερότητες, όπως νότια και δυτικά της Κρήτης που είναι από τους πιο σημαντικές για τους φυσητήρες στη Μεσόγειο».

Σχετικά με την αντίφαση της επιστροφής στις εξορύξεις με την απολιγνιτοποίηση και την λεγόμενη «πράσινη μετάβαση» που είχε αναγγείλει η κυβέρνηση, ο Λ. Βατικιώτης επισημαίνει πως «το φυσικό αέριο έχει επιλεγεί ως ‘καύσιμο γέφυρα’ που θα μας οδηγήσει από την λιγνιτική παραγωγή στις ΑΠΕ. Το μεθάνιο ωστόσο που εκλύεται από το φυσικό αέριο μπορεί να μην είναι τόσο βλαβερό όσο το διοξείδιο του άνθρακα που εκλύει η καύση του λιγνίτη, δεν παύει όμως να συμπεριλαμβάνεται στα επιβλαβή αέρια. Οι αρνητικές επιπτώσεις του υποτιμήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια. Μάρτυρας είναι τα επίπεδα συγκέντρωσης ρεκόρ που καταγράφηκαν στην ατμόσφαιρα τόσο το 2020 όσο και το 2021».

Επίσης, συνεχίζει, «το σήμα κινδύνου που εκπέμπουν διεθνείς οργανισμοί, όπως η Διάσκεψη για το Κλίμα στην Γλασκόβη όπου περισσότερες από 100 χώρες συμφώνησαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να μειώσουν τις εκπομπές μεθανίου κατά 30% ως το 2030. Η ΕΕ ωστόσο και η Ελλάδα με τις αποφάσεις και τις επενδύσεις τους θα τις αυξήσουν! Διαπιστώνουμε κατ’ επέκταση πώς υπάρχει μια πολύ επιλεκτική ανάγνωση των διεθνών δεσμεύσεων και συμφωνιών. Όταν Ελλάδα και ΕΕ θέλουν να προωθήσουν το ιδιωτικό φυσικό αέριο σε βάρος του δημόσιου λιγνίτη ή να κάνουν το χατίρι των Αμερικανών δεν έχουν κανένα πρόβλημα να υιοθετήσουν αποφάσεις που επιταχύνουν την κλιματική αλλαγή. Η δε πρωθυπουργική εξαγγελία για στροφή στην λιγνιτική παραγωγή έρχεται πολύ αργά. Συνιστά ωστόσο μαρτυρία για την προχειρότητα και τον επιζήμιο χαρακτήρα που είχε η απόφαση πρόωρης και βίαιης απολιγνιτοποίησης. Ήδη χιλιάδες ειδικευμένοι εργάτες της ΔΕΗ και εργολαβικοί έχουν συνταξιοδοτηθεί στο πλαίσιο προγραμμάτων οικειοθελούς αποχώρησης, ενώ άλλες μονάδες έχουν αφεθεί στην μοίρα τους χωρίς τις αναγκαίες περιβαλλοντικές αναβαθμίσεις».

Ο Ν. Χαραλαμπίδης αναφέρει πως σύμφωνα με το προηγούμενο σχέδιο της κυβέρνησης «μέχρι το 2030 θα πρέπει να έχει μειωθεί η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στο 50%. Αυτό πως συνδυάζεται με αύξηση στα ορυκτά, αν θεωρήσουμε ότι τα σενάρια που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός είναι ρεαλιστικά;» αναρωτιέται. Επισημαίνει ότι οι εξορύξεις αυτές «δεν είναι ελληνική επιχείρηση, αλλά γίνονται από πολυεθνικές εταιρείες που δεν έχουν καμία δέσμευση με κάποια ρήτρα πως μέρος του προϊόντος θα καταλήξει στην ελληνική αγορά για τη μείωση της ενεργειακής εξάρτησης της χώρας. Θα είναι ένα χρηματιστηριακό προϊόν που μπαίνει τη διεθνή αγορά και βάσει των κανόνων της πηγαίνει στον πελάτη που πληρώνει. Ακόμα, το πιο αισιόδοξο σενάριο που παρουσίασε ο πρωθυπουργός είναι για το 2028, ενώ το πρόβλημά μας είναι για το 2022-23 που μένεται ο πόλεμος στην Ουκρανία. Μέχρι το 2028 θα πρέπει να έχουμε αλλάξει τα κτίριά μας, τις μετακινήσεις μας, να έχουμε μειώσει την εξάρτησή μας από τα ορυκτά καύσιμα συνολικά, άρα το πρόβλημά μας είναι για τώρα. Πιθανώς η εξαγγελία να βοηθάει τη γεωπολιτική θέση της χώρας σε κάτι άλλο, αλλά σίγουρα δεν έχει σχέση ούτε με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, ούτε της ενεργειακής φτώχειας, ούτε με την εξάρτηση από ρωσικό αέριο, ούτε με την απεξάρτηση από ορυκτά».

Σχετικά με τη κριτική του τρόπου που η κυβέρνηση επιχείρησε το προηγούμενο διάστημα στη λεγόμενη «πράσινη μετάβαση», ο Ν. Χαραλαμπίδης ξεκαθάρισε πως «ακόμα και για καθαρά οικονομικούς λόγους θα έπρεπε να στραφούμε στην πράσινη ενέργεια, καθώς με όρους κέρδους είναι η πιο φθηνή, φυσικά με σωστό τρόπο και με συμμετοχή της κοινωνίας. Ακόμα και να μην μας απειλούσε η κλιματική κρίση ήδη από χθες, θα έπρεπε να πάμε στις ανανεώσιμες πηγές με επιθετική εξοικονόμηση και αποθήκευση ενέργειας. Στην πρώτη περίπτωση τα βήματα είναι δειλά μέσω του ‘Εξοικονομώ’, ενώ στη δεύτερη δεν έχει γίνει τίποτα και επιτέλους τώρα διαμορφώνεται ένα νομικό πλαίσιο. Ναι έγινε με λάθος τρόπο γιατί έγινε με επιθετική προώθηση του αερίου». Σημείωσε ωστόσο πως «η προηγούμενη κυβέρνηση δεν είχε προβλέψει κάποια σχέδιο απολιγνιτοποίησης».

Η υφ. Εξωτερικών Νούλαντ είχε δηλώσει σε συνέντευξη της στον αστικό Τύπο κατά το πρόσφατο ταξίδι της στην Ελλάδα, πως εξορύξεις δεν αποτελούν βραχυπρόθεσμη λύση στην ενεργειακή τροφοδοσία της Ευρώπης, προκρίνοντας την μεταφορά LNG και καλώδια ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που μας οδηγεί στο να υποθέσουμε ότι η επαναφορά του σεναρίου των εξορύξεων, θα μπορούσε να μεταφραστεί σε πρόβλεψη πως η σύγκρουση στην Ουκρανία θα παραταθεί. «Ο αγωγός Eastmed, τον οποίο απέρριψε η αμερικανίδα αξιωματούχος, είναι ένα πολλαπλά αμφιλεγόμενο σχέδιο όχι μόνο από οικονομική σκοπιά λόγω του κόστους του, αλλά και από γεωπολιτική, μιας και αναβαθμίζει το Ισραήλ ενώ αφήνει εκτός την Παλαιστίνη όπως και την Τουρκία. Η απόρριψη του εκ μέρους των ΗΠΑ ωστόσο, χωρίς να σχετίζεται με τα παραπάνω συμφέροντα, αποκαλύπτει τους πραγματικούς σκοπούς των κυρώσεων: Ζητούμενο των Αμερικανών ήταν να αυξήσουν τις αμερικανικές εξαγωγές αερίου στην Ευρώπη κι όχι να προστατεύσουν την ήπειρό μας από την ρωσική ενεργειακή εξάρτηση.Αν οι ΗΠΑ πραγματικά ενδιαφέρονταν για την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ευρώπης έπρεπε να έδιναν το πράσινο φως για την κατασκευή του αγωγού. Δεν το έπραξαν έτσι ώστε να μην εισέλθουν στην αγορά νέοι παίκτες, να μην καλύψει η Ευρώπη τις ενεργειακές της ανάγκες με ίδια μέσα και να εξαρτάται για δεκαετίες ενεργειακά από τις ΗΠΑ. Αποδεικνύουν έτσι ότι η εμπλοκή τους στα ευρωπαϊκά ζητήματα υποκινείται από τα στενά οικονομικά τους συμφέροντα κι ως στόχο έχει τη συνέχιση της ποδηγέτησης της Ευρώπης», εξηγεί ο Λ. Βατικιώτης.

Ο Ν. Χαραλαμπίδης συνέστησε πως χρειάζεται «να είμαστε προσεκτικοί στο να διαβάζουμε το τι μας έρχεται από διάφορες πηγές, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αποτελούν έναν παράγοντα που επηρεάζει τις εξελίξεις στη Μεσόγειο. Πριν μερικούς μήνες, οι ΗΠΑ απέσυραν το ενδιαφέρον για τον EastMed και η πραγματική ανάγνωση πίσω από αυτό είναι πως ενδιαφέρονται να εισάγουν σχιστολιθικό αέριο στην Ευρώπη, η οποία θα έπρεπε να μείωση την εξάρτησή της από άλλες πηγές αερίου, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας». Προσθέτει «ανεξαρτήτως αν θα γίνει ο αγωγός αυτός ή όχι και αν θα μεταφέρει ενέργεια, το οποίο ειρήσθω εν παρόδω είναι ένα φαραωνικό, παράλογο και τεχνικά δύσκολο project, που ακόμα και αν υλοποιηθεί, έρχεται να απαντήσει σε ποιο ερώτημα; Βλέποντας την ανασφάλεια γύρω από τη παροχή αερίου στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια, να ξεκινήσεις ένα πολυετές σχέδιο για να φέρεις αέριο από μια άλλη περιοχή της Μεσογείου μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα στην Ευρώπη είναι παράδοξο, πέρα από πανάκριβο. Η ηλεκτρική διασύνδεση είναι μια απάντηση, αλλά αυτό που πρέπει να βάλουμε στο τραπέζι και δεν θα μας το λύσει η Αμερική καθώς είναι ευρωπαϊκό και ελληνικό πλάνο, είναι το πως θα μειώσουμε την ενεργειακή μας κατανάλωση και πως θα γίνει πιο αποδοτική η χρήση ενέργειας. Η λογική ότι θα χτιστεί ένα πυρηνικό εργοστάσιο στη Βουλγαρία για να εξάγει ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα και να την πετάμε σε τρύπια κτίρια, είναι παράλογο και απάνθρωπο. Είναι ντροπή και χυδαίο να διαρρέει από το υπουργείο πως ‘εγώ για τη χώρα μου είμαι κατά της πυρηνικής ενέργειας, αλλά δεν έχω πρόβλημα να χτιστεί με άλλα στάνταρντς σε μια άλλη χώρα και δεν με νοιάζει τι θα γίνει με ταπυρηνικά απόβλητα γιατί άλλος έχει το πρόβλημα και πρέπει να φροντίσει να κλείσει τα στρώματα στις τοπικές κοινωνίες».

Προσέθεσε ότι «δεν μπορείς να λες εγώ θα δεχτώ σταθμό στη Βουλγαρία που θα μου εξάγει ενέργεια, αλλά διαφωνώ με τον τουρκικό πυρηνικό σταθμό στο Ακούγιου. Δεν γίνεται και με τον χωροφύλακα και με τον αστυφύλακα, αλλά θα πρέπει να αποφασίσουμε ως χώρα τι θέλουμε». Υπενθύμισε πως έρευνα του Πανεπιστημίου Αθηνών για λογαριασμό του υπουργείου Αιγαίου έδειχνε ότι «με βάση τα μετεωρολογικά δεδομένα ένα μεγάλο κομμάτι της χώρας θα επηρεαζόταν σε περίπτωση πυρηνικού ατυχήματος στην Τουρκία. Ας είμαστε πιο σιβαροί σε επιλογές όπως οι πυρηνικοί σταθμοί και οι εξορύξεις αερίου, που δεν είναι επιλογές της στιγμής, αλλά θα μας δεσμεύσουν τα επόμενα 30 χρόνια».

Σχετικά με τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη και τη χώρα, ο Λ. Βατικιώτης αναφέρει πως «η Ελλάδα αν ήθελε να είναι συνεπής με ό,τι ψηφίζει στην ΕΕ έπρεπε να το ακολουθεί κι εντός της χώρας. Αν θεωρεί προτεραιότητα την ενεργειακή ανεξαρτησίας της ΕΕ, έπρεπε να θεωρεί επίσης προτεραιότητα και την ενεργειακή ανεξαρτησία της Ελλάδας. Ωστόσο, η ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας, από σχετικά σταθερή στο 72% την τετραετία 2015-2018, αυξήθηκε για να ξεπεράσει το 2020 το 81%. Ο ευρωπαϊκός μέσος όρος παραμένει αντίθετα στο 57%. Η Ελλάδα, με άλλα λόγια, είναι περισσότερο εκτεθειμένη από την ΕΕ! Κι αυτή η έκθεση μεγάλωνε όσο μειωνόταν η συμμετοχή του λιγνίτη στο ενεργειακό μίγμα. Η πιο άμεση συνέπεια της ενεργειακής κρίσης είναι η αύξηση των τιμών του ηλεκτρικού που επέφερε η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως απότομα επιταχύνθηκε με την δημιουργία του σχετικού χρηματιστηρίου επί ΣΥΡΙΖΑ. Το φυσικό αέριο (που υποκατέστησε τον λιγνίτη) κι η ιδιωτικοποίηση βρίσκονται πίσω από την εκτόξευση της τιμής της μαγαβατώρας σε επίπεδα ρεκόρ, όπως ενδεικτικά συνέβη την Πέμπτη 24 Απριλίου όταν η μέση ημερήσια τιμή στην Ελλάδα ήταν 284,55 ευρώ και φαίνεται στον συνημμένο πίνακα… Σε καμιά άλλη χώρα της Ευρώπης δεν σκαρφάλωσε η τιμή του ρεύματος σε τέτοια επίπεδα… Απέναντι σε αυτή την κατάσταση μόνη λύση είναι η κατάργηση αυτού του δαιδαλώδους κερδοσκοπικού μηχανισμού που έχουν δημιουργήσει με επίκεντρο την ενέργεια, και η οριζόντια και κάθετη κρατικοποίηση του τομέα της ενέργειας, ώστε να τεθεί υπό δημόσιο, κοινωνικό έλεγχο».