Το μεταπολεμικό καπιταλιστικό κράτος, το κράτος πρόνοιας (welfare state), θέτοντας στόχο την οικονομία της πλήρους απασχόλησης, ανέλαβε την ασφάλιση των κοινωνικών κινδύνων. Αναγνώρισε την ανεργία ως κοινωνικό κίνδυνο, κίνδυνο για την κοινωνική ευημερία και την κοινωνική ειρήνη. Ως εκ τούτου, η θεσμοθέτηση συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης είχε/έχει στόχο, μεταξύ άλλων, την άμβλυνση των επιπτώσεων που επιφέρει η κατάσταση της ανεργίας. To μεταπολεμικό κράτος πρόνοιας ανέλαβε έτσι ενεργό πολιτικό ρόλο, δημιούργησε ένα πλέγμα πολιτικών και μια ισχυρή γραφειοκρατία, με στόχο την παροχή συλλογικών αγαθών και υπηρεσιών προς τους εργαζόμενους και τις εργαζόμενες, με βασικό μέλημα την αναπαραγωγή και συντήρηση της εργασιακής δύναμης των μισθοσυντήρητων τάξεων, προκειμένου να εξασφαλιστεί η μελλοντική χρήση της.
Η μετάβαση στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές για την ανεργία
Με την κρίση του μοντέλου συσσώρευσης μέσω της ευημερίας, οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι αμφισβήτησαν την επί 20ετία μορφή παρέμβασης στου κράτους, αυτή του ρυθμιστή της ισορροπίας της αγοράς εργασίας. Έκτοτε, η αντιμετώπιση της ανεργίας αποτελεί αντικείμενο των πολιτικών απασχόλησης που επικεντρώνονται είτε στο σκέλος της ζήτησης εργασίας είτε στο σκέλος της προσφοράς εργασίας. Οι αναδιανεμητικές πολιτικές (επιδόματα ανεργίας, μακροχρόνιων ανέργων) ενοχοποιούνται σαν μέσα εξάρτησης των ανέργων από τον κρατικό πατερναλισμό και παθητικοποίησής τους, εκούσιας δηλαδή απόσυρσής τους από την αγορά εργασίας. Ως εκ τούτου, οι αναδιανεμητικές πολιτικές επανανοηματοδοτούνται σαν «παθητικές» πολιτικές και τη θέση τους παίρνουν οι «ενεργητικές» πολιτικές απασχόλησης.
❝ Οι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι πλέον επιμένουν ότι δεν υπάρχει ακούσια ανεργία. Η ανεργία είτε είναι επιλογή είτε προσωρινή δυσλειτουργία της αγοράς εργασίας λόγω των υψηλών μισθών που εξασφαλίζουν τα συνδικάτα. Η νεοφιλελεύθερη ρητορική για την ατομική ευθύνη και την υπευθυνότητα του πολίτη διαμόρφωσε μια νέα κυρίαρχη αντίληψη για την υιοθέτηση πολιτικών ανάληψης των κοινωνικών κινδύνων. Τούτων δοθέντων, προωθείται ένα μοντέλο κοινωνικής πολιτικής για την αντιμετώπιση της ανεργίας βασιζόμενο στην ανταποδοτική εργασία. (workfare)
Οι κοινωνικές δαπάνες κρίνονται αντιπαραγωγικές και ο περιορισμός του ύψους των επιδομάτων ανεργίας, η μείωση της διάρκειας της επιδότησης, η εισαγωγή οικονομικών κριτηρίων για την παροχή κοινωνικών επιδομάτων αποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά των νεοφιλελεύθερων πολιτικών απασχόλησης. Πλάι σε αυτές τις πολιτικές θα ενισχυθούν οι πολιτικές «ενεργοποίησης» των ανέργων, που πλέον έχουν διακηρυγμένο στόχο την ανάληψη της ατομικής ευθύνης για την αναπαραγωγή της εργασιακής τους δύναμης και της πώλησής της στην ελεύθερη αγορά εργασίας. Όπως χαρακτηριστικά ανακοίνωσε ο επικεφαλής της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας, Γκέρχαρντ Σρέντερ, στις αρχές του 2000, στο γερμανικό Κοινοβούλιο «Θα περικόψουμε τις κρατικές παροχές, θα ενισχύσουμε την ατομική ευθύνη, και πρέπει να ζητήσουμε από τον καθένα και την καθεμιά να καταβάλει μεγαλύτερη προσπάθεια».
❝ Ο εργαζόμενος και η εργαζόμενη οφείλουν να λειτουργούν σαν υπεύθυνοι επιχειρηματίες του εαυτού τους, και αυτό απαιτεί την εμπέδωση μιας επιχειρηματικής κουλτούρας από την πλευρά τους αλλά και τον εκτοπισμό του κράτους από το πεδίο της κοινωνικής πολιτικής. Ο εξατομικευμένος ιδιοκτήτης της εργασιακής του δύναμης οφείλει να δρα σύμφωνα με τους όρους της ελεύθερης οικονομίας, να έχει προσδοκίες, επιθυμία για πρόοδο και να στηρίζεται στις δυνάμεις του. Η δυνατότητα του για εργασία μετονομάζεται σε ανθρώπινο κεφάλαιο, στο οποίο ο ίδιος οφείλει να επενδύσει μέσω της συνεχούς επαγγελματικής κατάρτισης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων του. Η διαχείριση του κινδύνου της ανεργίας καθίσταται ατομική υπόθεση, υπεύθυνη στάση και ο/η άνεργος/η μετατρέπεται σε αναζητούντα/ούσα ενεργά εργασία.
Το κυβερνητικό νομοσχέδιο
Στο πλαίσιο αυτής της νεοφιλελεύθερης ιδεολογικής κατασκευής και εφαρμοσμένης πλέον πολιτικής σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, η κυβέρνηση της ΝΔ, έχοντας οδηγό τις κατευθύνσεις του πορίσματος Πισσαρίδη για την ανεργία, κατέθεσε το νομοσχέδιο με τον τίτλο «Δουλειές ξανά». Σημειώνουμε ότι η πανδημία αποτέλεσε την αφορμή για να καταστεί η κοινωνική πολιτική προνομιακό πεδίο εφαρμογής αυταρχικών νεοφιλελεύθερων πολιτικών και να εισαχθούν πρακτικές εξαναγκασμού και πειθάρχησης με στόχο τη συντήρηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Ο φόβος, η διαρκής επιτήρηση, οι ποινές και οι κυρώσεις αποτέλεσαν τα βασικά εργαλεία της κυβερνητικής διαχείρισης της πανδημίας.
Με το νομοσχέδιο «Δουλειές ξανά» θεσμοθετείται ποινολόγιο ανέργων προκειμένου αυτοί/ές να ενεργοποιηθούν με όρους εξαναγκασμού για να βρουν δουλειά. Η περικοπή της τακτικής επιδότησης ή και η διαγραφή από το μητρώο των ανέργων αποτελούν την τιμωρία των ανέργων εφόσον δεν αποδεχτούν την προσφερόμενη από τον εργασιακό σύμβουλο εργασία. Ανεξάρτητα από το ύψος των αποδοχών της προσφερόμενης εργασίας, το καθεστώς εργασίας αλλά και τη γεωγραφική απόσταση της προσφερόμενης εργασίας από τον τόπο κατοικίας του/της, ο άνεργος/η άνεργη οφείλει να πειθαρχήσει. Η ανεύρεση εργασίας μετατρέπεται σε νομική δέσμευση και ηθικό καθήκον. Η παράβαση της νομικής δέσμευσης και του καθήκοντος επιφέρει κυρώσεις. Ταυτόχρονα, η κατάσταση της ανεργίας ενοχοποιείται ως επίδειξη τεμπελιάς και εκούσιας αποχής από την αγορά εργασίας.
Ο ΟΑΕΔ και οι εργασιακοί σύμβουλοι αποκτούν νέες αρμοδιότητες: την επιτήρηση και τον έλεγχο της ενεργοποίησης των ανέργων. Επιπλέον, επανεξετάζεται διαρκώς η πραγματική ανάγκη των ανέργων για κοινωνικές παροχές μέσα από τον έλεγχο του εισοδήματός τους. Όσοι και όσες δεν πληρούν τα εισοδηματικά κριτήρια που θέτει το νέο νομοσχέδιο θα χάνουν τις κοινωνικές παροχές που αφορούσαν στη συμμετοχή τους σε προγράμματα τουρισμού, σε πολιτισμικές παροχές ή την ελεύθερη πρόσβαση στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Η ενεργοποίηση των ανέργων θα επιτευχθεί μέσα από τις πολιτικές επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης των ανέργων, προσαρμοσμένες στις ανάγκες των επιχειρήσεων, πολιτικές που εκχωρούνται στα ιδιωτικά κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης και στους «κοινωνικούς εταίρους». Οι ιδιώτες/ επιχειρηματίες θα «αξιοποιήσουν» του πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης (1 δισ.) προκειμένου να αναλάβουν την αναβάθμιση των δεξιοτήτων των ανέργων. Άλλωστε, η άρνηση από πλευράς των ανέργων να συμμετάσχουν σε πρόγραμμα κατάρτισης επιφέρει επίσης κυρώσεις.
❝ Το νομοσχέδιο θέτει τους όρους όχι μόνο της αναγκαστικής εργασίας, εργασίας που επιβάλλεται με την απειλή της ποινής, αλλά και της αναγκαστικής κατάρτισης. Η εφαρμογή αυταρχικών πολιτικών διαχείρισης του άνεργου πληθυσμού απαιτεί και την αποπολιτικοποίησή τους. Έμπειροι τεχνοκράτες, διοικητές (manangers) θα αναλάβουν την διοίκηση του «ανθρώπινου κεφαλαίου», την ανάπτυξη γραφειοκρατικών εργαλείων αξιολόγησης και βαθμολόγησης της επίδοσης, με στόχο την εμπέδωση της αυτο-πειθάρχησης των ανέργων και των αρχών του ελεύθερου ανταγωνισμού ως στάση και νοοτροπία.
Ασφαλιστικές εισφορές, κενές θέσεις εργασίας και διαχείριση της ανεργίας
Από την αρχή της ανάληψης της κυβερνητικής εξουσίας, η ΝΔ έκανε σαφές πως η φορολογία και οι ασφαλιστικές εισφορές πλήττουν σοβαρά την ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων. Στο ίδιο μήκος κύματος, το Οικονομικό Επιμελητήριο Ελλάδας υπογραμμίζει ότι οι υψηλές ασφαλιστικές εισφορές αποτελούσαν τροχοπέδη για την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας. Ήδη οι ασφαλιστικές εισφορές έχουν μειωθεί κατά τρεις ποσοστιαίες μονάδες ενώ στόχος της κυβέρνησης είναι η μείωση του «μη μισθολογικού κόστους» να φτάσει σωρευτικά τις 5 ποσοστιαίες μονάδες μέχρι το 2023. Το γεγονός αυτό δημιούργησε τεράστια ελλείμματα στην χρηματοδότηση του ΟΑΕΔ. Το 2021, χρονιά πανδημίας, απώλεσε 1,2 δισ. ευρώ από αυτή την μείωση. Ταυτόχρονα, από τους 1.100.099 εγγεγραμμένους άνεργους, μόλις 129.846 άτομα επιδοτούνται τακτικά. Η πανδημία οδήγησε σε αύξηση της ανεργίας και σε παράταση των επιδομάτων ανεργίας, γεγονός που επιβάρυνε το ταμείο ανεργίας. Η κυβέρνηση καλείται να λύσει ένα πολιτικό πρόβλημα -το πρόβλημα της ανεργίας- και το πράττει διαγράφοντας τους ανέργους από τα μητρώα…
Παρά την καταγεγραμμένη υψηλή ανεργία, περίπου 40.000 θέσεις[1] εργασίας παραμένουν κενές. Ενόψει της καλοκαιρινής σεζόν, σοβαρές ελλείψεις σε προσωπικό καταγράφονται και στον τομέα του τουρισμού, τομέα όπου σχεδόν το 20% των θέσεων εργασίας παρέμειναν κενές το 2021.[2]
❝ Να θυμηθούμε ότι το δεύτερο καλοκαίρι της πανδημίας και ενόψει του «ανοίγματος» της οικονομίας και εκκίνησης της «βαριάς βιομηχανίας», του τουρισμού, η κυβέρνηση ψήφισε το ν/σ για την «Προστασία της εργασίας», με το οποίο προχώρησε στην περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας. Φέτος και λίγο πριν το άνοιγμα της τουριστικής σεζόν με το νομοσχέδιο «Δουλειές ξανά», η κυβέρνηση θέτει του όρους της εξαναγκαστικής ανεύρεσης εργασίας, προς κάλυψη των κενών θέσεων εργασίας.
[1] https://www.newmoney.gr/roh/ergasiaka/anazitoun-prosopiko-ke-den-vriskoun-40-000-kenes-thesis-ergasias-pliroforikarion-ke-techniton/
[2] https://www.asfalistiko.gr/εργασία/ξενοδοχεία-κενό-το-20-των-θέσεων-εργασί/
*Ψηφίστηκε την Πέμπτη 14/04/2022
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου