Ίος: Το πικρό νερό των κερδοσκόπων στρατηγικών επενδυτών

Γράφει ο Κώστας Ζαφειρόπουλος

Το πρώτο τουριστικό μονοπώλιο στις Κυκλάδες και το real estate πάρτι στρατηγικής κερδοσκοπίας ανώνυμων εταιρειών που επιδοτούνται με αναπτυξιακούς νόμους από τα χρήματα Ελλήνων και Ευρωπαίων φορολογουμένων • Σε πορεία έγκρισης βρίσκεται το πρώτο από τα τρία μεγάλα τουριστικά επενδυτικά σχέδια που εντάχθηκαν στις Στρατηγικές Επενδύσεις στο νησί

Τις ακούσαμε πρώτη φορά μετά την υπογραφή του 1ου Μνημονίου. Θεσμοθετήθηκαν το 2010 και άρχισαν να εφαρμόζονται την περίοδο 2011-2012. Τις θυμηθήκαμε πιο έντονα τα τελευταία τρία χρόνια. Τις βάφτισαν τουριστικές «στρατηγικές επενδύσεις», που θα έδιναν ανάσα και ώθηση στην ελληνική οικονομία σε εθνικό και τοπικό επίπεδο με άμεσα αποτελέσματα στην ένταση της απασχόλησης. Συνήθως, η παρουσίασή τους συνοδευόταν από φαντασμαγορικές λέξεις: παραγωγική ανασυγκρότηση, ανάδειξη φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, ισόρροπη, αειφόρος και δίκαιη ανάπτυξη, πράσινη ανάπτυξη και... πράσινα άλογα.

Στην πραγματικότητα, πολύ συχνά πρόκειται για ένα καλοστημένο real estate πάρτι στρατηγικής κερδοσκοπίας ανώνυμων εταιρειών, που επιδοτούνται από τους αναπτυξιακούς νόμους από χρήματα Ελλήνων και Ευρωπαίων φορολογουμένων, με φαραωνικά σχέδια στα οποία παρακάμπτεται a la carte η πολεοδομική και περιβαλλοντική νομοθεσία υπέρ του ιδιωτικού κέρδους. Στο πάρτι σερβίρεται ένα κοκτέιλ από φοροελαφρύνσεις, κρατικές επιχορηγήσεις και φωτογραφικούς νόμους που αντιμετωπίζουν π.χ. την παράκτια ζώνη αποκλειστικά ως οικονομικό πόρο και όχι ως κοινόχρηστο αγαθό.

Αν υπάρχει ένα μέρος στην Ελλάδα που αποτυπώνει χαρακτηριστικά τι έχει συμβεί και κυρίως τι μπορεί να ακολουθήσει, αυτό είναι η Ίος, το πρώτο νησί όπου η τουριστική εκμετάλλευση περνάει μαζικά, από τα χέρια των κατοίκων, σχεδόν μονοπωλιακά στα χέρια ανώνυμων εταιρειών.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη με μια σειρά νομοθετημάτων, όπως ο νέος χωροταξικός και πολεοδομικός νόμος (Ν. 4759/2020) και ο νόμος περί στρατηγικών επενδύσεων (Ν. 4864/2021), άφησε στα χέρια των ιδιωτών επενδυτών τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, αφού τους επιτρέπει να εκπονούν επιμέρους χωροταξικά και πολεοδομικά σχέδια στις περιοχές των ακινήτων τους - προφανώς κατά τα συμφέροντά τους.

Κάνοντας ένα βήμα παραπέρα, με τις διατάξεις του άρθρου 7 του πρόσφατου Ν. 4864/2-12-2021, η κυβέρνηση φτάνει στο σημείο να επιβάλλει μέχρι και αναγκαστικές απαλλοτριώσεις ακινήτων άλλων ιδιωτών, για την εξυπηρέτηση των βοηθητικών και συνοδών έργων των στρατηγικών επενδύσεων! Εδώ μιλάμε βέβαια για πεντάστερα χλιδάτα και απλησίαστα οικονομικά ξενοδοχεία και καταλύματα και όχι για απαραίτητα δημόσια έργα όπου θα είχε νόημα η αναγκαστική απαλλοτρίωση. Πώς συνδέονται όλα αυτά με «τις... Μαλδίβες του Αιγαίου»;

Τεράστιες αγορές

Έτσι περιγράφουν το... όραμά τους για την Ίο ο πρώην χρηματιστής της Wall Street Αγγ. Μιχαλόπουλος και η σύζυγός του, Βασιλική Πετρίδου. Οι δυο τους είναι ιδρυτές και διοικούν κατ’ ουσίαν σήμερα με πληρεξούσια (τα οποία εντοπίσαμε στο ΓΕΜΗ) την «105 Α.Ε.», τη «Νερό Α.Ε.» και τη «Lucas Α.Ε.», τρεις -συνδεδεμένες μεταξύ τους- εταιρείες.

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 χρόνων, έχουν αγοράσει τεράστιες εκτάσεις στο νησί, που προσεγγίζουν το 30% της συνολικής επιφάνειάς του. Οι αγορές ξεκίνησαν αρχικά από την offshore εταιρεία Sharivan Limited με 99 συμβόλαια αγοράς. Οι εκτάσεις μεταβιβάστηκαν στη συνέχεια στις εταιρείες κοινών συμφερόντων που δημιουργήθηκαν και πραγματοποίησαν και άλλες αγορές (τουλάχιστον 171 συμβόλαια μέχρι το τέλος του 2018), τις εταιρείες «105 Α.Ε., «Νερό Α.Ε.», «Lucas A.E.», και επιπλέον στη «Λούγια Α.Ε.» για τις αγορές μικρότερων εκτάσεων. Από τις περιτοιχίσεις των εκτάσεων, αλλά και από τα τοπωνύμια των περιοχών όπου βρίσκονται τα ακίνητα των εταιρειών, προκύπτει ότι οι εταιρείες αυτές ελέγχουν τις εκτάσεις γης γύρω από 18 παραλίες της Ίου.

Στις 17 Ιουλίου του 2020, η Διυπουργική Επιτροπή Στρατηγικών Επενδύσεων (ΔΕΣΕ), αποτελούμενη από τους υπουργούς Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Άδωνι Γεωργιάδη, Οικονομίας, Χρήστο Σταϊκούρα, τότε Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κωστή Χατζηδάκη, Τουρισμού Χ. Θεοχάρη και Επικρατείας Γιώργο Γεραπετρίτη, εντάσσει τις τρεις εταιρείες του ζεύγους Μιχαλόπουλου - Πετρίδου στις στρατηγικές επενδύσεις εθνικής βαρύτητας.

Στρατηγικοί επενδυτές

Επέμειναν οι αρμόδιοι υπουργοί στην ένταξη των επενδυτικών σχεδίων των εταιρειών αυτών στον νόμο των στρατηγικών επενδύσεων, παρά τις περιβαλλοντικές καταστροφές, διαπιστωμένες από τις εκθέσεις επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, που οι εταιρείες αυτές είχαν προκαλέσει στο περιβάλλον της Ίου. Οι αρμόδιοι υπουργοί έκλεισαν τα μάτια τους στα επανειλημμένα δημοσιεύματα της «Εφ.Συν.» και στις επισημάνσεις των σωματείων «Σύνδεσμος Ιητών» και «Save Ios», που με επιστολή τους είχαν προειδοποιήσει για τις παράνομες ενέργειες των εταιρειών αυτών.

Προχώρησαν και παρά τις επερωτήσεις που είχαν καταθέσει στη Βουλή για το ίδιο θέμα πολλοί βουλευτές, μεταξύ των οποίων ήταν και ο σημερινός εκπρόσωπος της κυβέρνησης, o υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γιώργος Αμυράς. Το θέμα επανήλθε στη Βουλή στις 5 Απριλίου, με ερώτηση που κατέθεσε ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Συρμαλένιος, ο οποίος ανέφερε πως «στην Ίο εδώ και 15 χρόνια συντελείται σταδιακά μια μεγάλη περιβαλλοντική καταστροφή από τον επιχειρηματία κ. Μιχαλόπουλο που έχει αγοράσει περίπου το 30% του νησιού».

Ο ίδιος προσκόμισε έγγραφο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, στο οποίο αναφέρεται σωρεία παραβάσεων και προστίμων τα οποία έχουν καταλογιστεί, όσο και τα υπομνήματα του σωματείου «Save Ios» που, όπως είπε, τεκμηριώνουν την καταστροφή από τις κατ’ εξακολούθηση παράνομες και αυθαίρετες πράξεις των εταιρειών και τα οποία συνυπογράφονται από πλήθος περιβαλλοντικών οργανώσεων: παράνομες εκσκαφές και ισοπεδώσεις, παράνομες διανοίξεις δρόμων, εκτεταμένες καταστροφές του φυσικού περιβάλλοντος, καταστροφή ρεμάτων, υδροβιότοπων και παραδοσιακών μονοπατιών, αποκλεισμός της πρόσβασης λουόμενων κατοίκων και παραθεριστών, αλλοίωση της φυσικής χλωρίδας του νησιού.

Ενδεικτική για τα παραπάνω είναι η επιβολή προστίμων και η πρόσφατη καταδίκη σε 16 μήνες φυλάκισης, της κοινής εκπροσώπου και διευθύνουσας συμβούλου των τριών εταιρειών, από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Νάξου, για περιβαλλοντικές καταστροφές στην περιοχή της Κουμπάρας-Διακοφτό στα ακίνητα της εταιρείας «105 Α.Ε.». Η απόφαση, που είναι στη διάθεση της «Εφ.Συν.», κάνει λόγο για παραβίαση πλήθους περιβαλλοντικών όρων, για αυθαίρετες εργασίες χωρίς άδεια, για αλλοίωση της μορφολογίας του αιγιαλού και της παραλίας, για υποβάθμιση του περιβάλλοντος της περιοχής κ.ά.

Το Πικρί Νερό

Η τελευταία πράξη του δράματος της Ίου περιστρέφεται γύρω από την παρθένα παραλία Πικρί Νερό. Σε αυτήν την περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους έχει προβλεφθεί ως στρατηγική επένδυση η δημιουργία ενός τεράστιου πεντάστερου Boutique Hotel και παραθεριστικών κατοικιών σε ακίνητο 938 στρεμμάτων της εταιρείας «Νερό Α.Ε.». «Και μόνο ο οικισμός που θέλει να φτιάξει στο Πικρί Νερό ο κ. Μιχαλόπουλος αντιστοιχεί σε έκταση στο σύνολο των οικισμών που υπάρχουν σήμερα στην Ίο», επισήμανε στη Βουλή ο βουλευτής Κυκλάδων του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Συρμαλένιος.

Πράγματι έχει ήδη εκπονηθεί από τον επενδυτή και κατατεθεί στο υπ. Περιβάλλοντος για έγκριση, η μελέτη Ειδικού Σχεδίου Χωρικής Ανάπτυξης Στρατηγικής Επένδυσης (ΕΣΧΑΣΕ) για τη συγκεκριμένη επένδυση. Σημειώνεται πως, μεταξύ άλλων, τμήμα του ακινήτου εμπίπτει σε εγκεκριμένο Καταφύγιο Άγριας Ζωής (ΦΕΚ Β' 600/1976) και σε όλο το παραλιακό τμήμα του ενδημεί ο σπάνιος φυσικός πόρος του νησιού, η μεσογειακή φώκια Μονάχους Μονάχους.

Στην περιοχή δεν υπάρχει καμιά οδική πρόσβαση. Υπήρχε μόνο ένα παλιό παραδοσιακό μονοπάτι, στενό και με πολλές ανηφόρες και κατηφόρες, κατάλληλο μόνο για ζώα και περιπατητές και η από στεριάς πρόσβαση στην παραλία γινόταν μέσα από ρέμα. Μέχρι σήμερα, οι επισκέψεις των κολυμβητών στην παραλία γίνονται μόνο με καΐκια ή άλλα πλεούμενα. Η εταιρεία, προκειμένου να έχει πρόσβαση στην ιδιοκτησία της, έχει διανοίξει χωματόδρομο και φέρεται να έχει καταστρέψει τμήματα του παραδοσιακού μονοπατιού και το ρέμα που κατέληγε στη βορειότερη παραλία Κλήμα.

Στο πλαίσιο της δημόσιας διαβούλευσης για την παραπάνω μελέτη ΕΣΧΑΣΕ, το σωματείο «Σύνδεσμος Ιητών», πολλές oργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος, το σωματείο «Save Ios» με τεχνική έκθεση του προέδρου του, Δημήτρη Βαγιανού, καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο LSE, καθώς και η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΕΤ) του αείμνηστου Κώστα Καρρά, κατέθεσαν εμπεριστατωμένα υπομνήματα αντιρρήσεων κατά της συγκεκριμένης μελέτης, αλλά και κατά της απόφασης της διυπουργικής επιτροπής για ένταξη στις στρατηγικές επενδύσεις των τριών τουριστικών επενδυτικών σχεδίων στην Ίο, ζητώντας την άρση αυτής της ένταξης.

Εθνικό... συμφέρον

Απαντώντας στη Βουλή ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Γ. Αμυράς, ανέφερε για το Πικρί Νερό πως «είναι υπό αξιολόγηση το ειδικό χωρικό σχέδιο. Θα κριθεί αντικειμενικά, με βάση το υφιστάμενο Εθνικό και Ενωσιακό Δίκαιο και βεβαίως εμείς θα παρεμβαίνουμε». Γεγονός παραμένει πως η στρατηγική κατάληψη της Ίου από ανώνυμες εταιρείες με σκοπό το κέρδος σε βάρος του περιβάλλοντος, δεν θα έπρεπε να αποτελεί στρατηγική επιλογή της κυβέρνησης.

Εθνική σκοπιμότητα

Η ένταξη επενδυτικών σχεδίων στις στρατηγικές επενδύσεις, βάσει μιας απαράδεκτης ελληνικής νομοθεσίας, ελήφθη χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της τοπικής κοινωνίας και της δημοτικής αρχής κατά παράβαση κάθε έννοιας Ευρωπαϊκού Δικαίου, ενώ αγνοούνται, τόσο το ειδικό διάταγμα για την προστασία του περιβάλλοντος της Ίου (του Π.Δ. 587 ΦΕΚ Δ'/1981), που ισχύει για όλους τους απλούς πολίτες στο νησί, όσο και οι προτάσεις χωροταξικής μελέτης του ΕΜΠ για την Ίο που συντάχτηκε με πρωτοβουλία του δήμου.

Ποιοι λόγοι εθνικής σκοπιμότητας άραγε επιτρέπουν την παραχώρηση προς ιδιωτική εκμετάλλευση, των περισσότερων παραλιών ενός μικρού νησιού; Ίσως είναι οι ίδιοι που αποκλείουν την πρόσβαση στους πολίτες στην παραλία Καλό Λιβάδι στη Μύκονο.

Οι ίδιοι μάλλον που οδηγούν και στην πρόσφατα εξαγγελθείσα «αξιοποίηση» της Αθηναϊκής Ριβιέρας, ολόκληρης της ακτογραμμής του Σαρωνικού, από τον Πειραιά ως το Σούνιο, με κατεπείγουσες διαδικασίες, από το ταμείο του ΤΑΙΠΕΔ. Oι παραλίες ανήκουν στους αγοραστές τους.

Τα δωράκια των επενδυτών στις Αρχές

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το γεγονός ότι, όπως αναγράφεται στη μελέτη ΕΣΧΑΣΕ για το Πικρί Νερό (ΙV Παράρτημα), οι αγοραστές της Ίου, όλα αυτά τα χρόνια προχώρησαν σε αξιοπρόσεκτες δωρεές προς τα σώματα ασφαλείας του νησιού. Διαβάζουμε για δωρεά περιπολικού στο Αστυνομικό Τμήμα Ίου και ταχύπλοου σκάφους Scorpion 9 μέτρων στο Λιμεναρχείο, αξίας 75.000 ευρώ το έτος 2012, για δωρεά γραφειακού εξοπλισμού στο Αστυνομικό Τμήμα Ίου το 2015 αξίας 3.800 ευρώ, για κάλυψη κόστους στέγασης αστυνομικών από το 2018 έως το 2021, συνολικής αξίας 10.000 ευρώ κτλ.

Προφανώς, δεν υπάρχει κάποια παρανομία σε αυτές τις δωρεές. Ωστόσο, όταν εργολαβικές εταιρείες ακινήτων κάνουν δωράκια στους ελέγχοντες στην περιοχή εκτέλεσης των επαγγελματικών δραστηριοτήτων τους, προφανώς εγείρονται ερωτήματα και δημιουργούνται εντυπώσεις. Εξάλλου, στα υφιστάμενα ξενοδοχεία των ίδιων επιχειρηματικών συμφερόντων έχουν φιλοξενηθεί κατά καιρούς από αντιπεριφερειάρχες και βουλευτές μέχρι υπουργοί, ενώ σε ένα από αυτά έχει πραγματοποιηθεί και ο φαντασμαγορικός γάμος του επί χρόνια αστυνομικού διοικητή του νησιού. Συμπτώσεις.

Εγκρίθηκαν ήδη 165 εκατ. ευρώ

Από τις συνολικά οκτώ στρατηγικές επενδύσεις, συνολικού ύψους 1,1 δισ. ευρώ, που εγκρίθηκαν το 2020, οι τρεις αφορούν την Ίο και τους ίδιους επενδυτές. Πρόκειται για:

■ Σύνθετο τουριστικό κατάλυμα στην περιοχή Κουμπάρα-Διακοφτό και ίδρυση ξενοδοχείου 5 αστέρων και τουριστικών κατοικιών στην ευρύτερη περιοχή, που θα υλοποιηθεί από την εταιρεία «105 Α.Ε.», με κόστος 43 εκατ. ευρώ.

■ Ανέγερση υπερπολυτελούς μπουτίκ ξενοδοχείου 5 αστέρων και παραθεριστικών κατοικιών στην περιοχή Πικρί Νερό (4,5 χλμ. από τη Χώρα) από την εταιρεία «Νερό Α.Ε.», με κόστος επένδυσης 45 εκατ. ευρώ.

■ Δύο σύνθετα τουριστικά καταλύματα και τουριστικές κατοικίες σε μια μεγάλη περιοχή στα νοτιoδυτικά του νησιού από την εταιρεία «Lucas A.E.», με κόστος επένδυσης 77 εκατ. ευρώ.