Βλήματα, αεροπλάνα, πύραυλοι, τορπίλες, βόμβες. Τουλάχιστον μέχρι και το 2020, η ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία (και οι κυβερνήσεις που εκδίδουν τις σχετικές άδειες εξαγωγής όπλων) εξακολούθησε να πουλάει όπλα προς τη Μόσχα, συνολικής αξίας 346 εκατ. ευρώ, παρά το εμπάργκο του 2014. Πρωταθλητές εξαγωγών, Γαλλία και Γερμανία. Η Ελλάδα, πάντως, δεν συμμετείχε στο πάρτι.
Έρευνα Investigate Europe – Εφημερίδας των Συντακτών – Reporters United. Παράλληλα με την Ελλάδα, η έρευνα δημοσιεύτηκε στη Γαλλία (Mediapart), την Πορτογαλία (Publico), την Ιταλία (Il Fatto Quotidiano), τη Γερμανία (Der Tagesspiegel) και την Ισπανία (InfoLibre).
«Οι μοίρες μας είναι συνδεδεμένες. Η Ουκρανία είναι μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Η επίθεση του Βλαντίμιρ Πούτιν είναι μια επίθεση εναντίον όλων των κοινών μας αρχών» δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Στις Βερσαλίες, στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής που έλαβε χώρα στα μέσα Μαρτίου, η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίστηκε περισσότερο ενωμένη από ποτέ απέναντι στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Και όμως τουλάχιστον μέχρι πριν από ένα χρόνο, ο Βλαντίμιρ Πούτιν και ο στρατός του ήταν ακόμα καλοί πελάτες για την ευρωπαϊκή βιομηχανία όπλων. Το ένα τρίτο των κρατών-μελών της Ε.Ε. έκαναν εξαγωγές όπλων προς τη Ρωσική Ομοσπονδία, σύμφωνα με δεδομένα της επίσημης Ομάδας Εργασίας του Συμβουλίου Εξαγωγών Συμβατικών Όπλων (COARM), τα οποία ανέλυσαν το Investigate Europe και η Εφημερίδα των Συντακτών.
Τα δεδομένα από τα επίσημα αρχεία εξαγωγών όπλων από τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. δείχνουν ότι μεταξύ του 2015 και του 2020, τουλάχιστον 10 χώρες έχουν κάνει εξαγωγές συνολικής αξίας 346 εκατ. ευρώ προς τη Ρωσία. Η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Κροατία, η Φινλανδία, η Σλοβακία και η Ισπανία –σε διαφορετική έκταση η καθεμία– έχουν κάνει πωλήσεις «στρατιωτικών εξοπλισμών» προς τη Ρωσία. Η έρευνα έδειξε πως ο όρος είναι ευρύς και μπορεί να περιλαμβάνει βλήματα, βόμβες, τορπίλες, όπλα και πυραύλους, οχήματα και σκάφη.
Εμπάργκο γεμάτο παραθυράκια
Τον Ιούλιο του 2014, ως απάντηση στην προσάρτηση της Κριμαίας από τη Μόσχα και στην παρουσία ρωσικών στρατευμάτων εντός του ουκρανικού εδάφους, η Ε.Ε. προχώρησε σε απαγόρευση της εξαγωγής όπλων προς τη Ρωσία.
❝ «Το εμπάργκο όπλων της Ε.Ε. εξαιρούσε συμβάσεις που συνήφθησαν προ της 1ης Αυγούστου 2014 ή συμπληρώματα συμβάσεων απαραίτητα για την εκτέλεση των σχετικών συμβάσεων».
Ομάδα Εργασίας του Συμβουλίου της ΕΕ σχετικά με τις Εξαγωγές Συμβατικών Όπλων (COARM)
Όμως,
το εμπάργκο εκείνο ήταν γεμάτο παραθυράκια που επέτρεπαν στις
ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να εξακολουθήσουν να πουλάνε όπλα στη Μόσχα.
Απαντώντας στις ερωτήσεις που της έθεσαν το Investigate Europe και η
Εφημερίδα των Συντακτών, η Ομάδα Εργασίας του Συμβουλίου σχετικά με τις
Εξαγωγές Συμβατικών Όπλων (COARM) υποστήριξε πως «το εμπάργκο όπλων της
Ε.Ε. εξαιρούσε συμβάσεις που συνήφθησαν προ της 1ης Αυγούστου 2014 ή
συμπληρώματα συμβάσεων απαραίτητα για την εκτέλεση των σχετικών
συμβάσεων. Τα δεδομένα που βρίσκετε στη βάση δεδομένων θα πρέπει να
υπόκεινται σε αυτή την εξαίρεση. Τα Κράτη Μέλη είναι υπεύθυνα για τη
συμμόρφωση με το εμπάργκο όπλων και την Κοινή Θέση της Ε.Ε.». Και το
COARM στην απάντησή του φτάνει στο εξής συμπέρασμα: «Τα Κράτη Μέλη δεν
εξοπλίζουν τη Ρωσία».
Eξαγωγές όπλων κρατών-μελών της ΕΕ προς τη Ρωσία
Οι εξαγωγές όπλων από τα κράτη-μέλη της ΕΕ προς τη Ρωσία μειώθηκαν μετά το 2014 (έτος του εμπάργκο κατά της Ρωσίας) αλλά συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια
Ωστόσο, το συμπέρασμα αυτό δεν είναι τόσο ακριβές. Ο Σίμον Βέζεμαν, επικεφαλής έρευνας του SIPRI (Stockholm International Peace Research Institute / Διεθνές Ινστιτούτο Έρευνας της Στοκχόλμης για την Ειρήνη), ίσως του πιο έγκυρου διεθνώς παρατηρητηρίου για τις εξαγωγές όπλων, εξηγεί γιατί οι συνηθισμένες εμπορικές και οικονομικές συναλλαγές διαφέρουν από τις εξαγωγές εξοπλισμών. «Τα όπλα αποτελούν μέρος της εξωτερικής μας πολιτικής, και όχι της οικονομικής μας πολιτικής. Προτεραιότητα έχουν τα πολιτικά κριτήρια».
Σύμφωνα με τα δεδομένα του COARM, μετά το 2014 τα κράτη μέλη εξέδωσαν περισσότερες από 1.000 άδειες εξαγωγής. Κάθε μία απ’ αυτές ήταν μια γενική άδεια που αντιστοιχούσε σε μία συγκεκριμένη συμφωνία πώλησης εξοπλιστικού υλικού. Μόλις 100 αιτήσεις για άδεια εξαγωγών απορρίφθηκαν από τις κυβερνήσεις. Ποιος βρίσκεται στην κορυφή των Ευρωπαίων εξαγωγέων; Η Γαλλία.
Η Γαλλία στην πρώτη θέση των εξαγωγών προς τη Ρωσία
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της γαλλικής ερευνητικής ομάδας Disclose, η Γαλλία έχει πουλήσει στη Ρωσία κατά το διάστημα που εξετάζουμε εξοπλισμούς αξίας 152 εκατ. ευρώ. Η ανάλυση δεδομένων του Investigate Europe επιβεβαιώνει την εκτίμηση του Disclose και τοποθετεί τη Γαλλία στην πρώτη θέση στη σχετική λίστα: σχεδόν τα μισά όπλα (44%) που πουλήθηκαν από χώρες της Ε.Ε. προς τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις προέρχονται από τη Γαλλία.
Από το 2015, δηλαδή μετά την εφαρμογή του εμπάργκο, έχει εκδώσει άδειες εξαγωγής για εξοπλισμούς που ανήκουν στις κατηγορίες «βόμβες, πύραυλοι, τορπίλες, βλήματα, εκρηκτικές συσκευές», δηλαδή όπλα άμεσα θανατηφόρα, αλλά και για «εξοπλισμό απεικόνισης, αεροσκάφη με τα εξαρτήματά τους και “οχήματα ελαφρότερα του αέρος”».
Σύμφωνα με το Disclose, οι γαλλικές
εξαγωγές περιλαμβάνουν επίσης «κάμερες θερμικής απεικόνισης για
περισσότερα από 1.000 ρωσικά τανκς, αλλά και συστήματα πλοήγησης και
ανιχνευτές υπερύθρων για μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα μάχης».
Πωλητής ήταν οι γαλλικές βιομηχανίες όπλων Safran και Thales, οι οποίες
ανήκουν κατά πλειοψηφία στο γαλλικό κράτος. Αυτός ο εξοπλισμός
χρησιμοποιείται αυτή τη στιγμή από ρωσικά οχήματα πεζικού, μαχητικά
αεροσκάφη και ελικόπτερα που επιχειρούν εντός του ουκρανικού εδάφους.
Άδειες εξαγωγής όπλων της Γαλλίας προς τη Ρωσία
Οι άδειες που εξέδωσε η Γαλλία στη Ρωσία για εξαγωγή όπλων αυξήθηκαν δραματικά το 2015, ένα χρόνο μετά το εμπάργκο κατά της Ρωσίας
Ο αριθμός των αδειών εξαγωγής όπλων που εξέδωσε η Γαλλία αυξήθηκε σημαντικά το 2015, δηλαδή αμέσως μετά το εμπάργκο που αποφασίστηκε τον Αύγουστο του 2014 (βλέπε πίνακα). Όσο για την περίοδο πριν το εμπάργκο, σύμφωνα με την έρευνά μας, οι γαλλικές αρχές έδιναν άδειες για την αποστολή στη Ρωσία ακόμα και «χημικών παραγόντων», «βιολογικών παραγόντων», «παραγόντων ελέγχου ταραχών», «ραδιενεργών υλικών, σχετικού εξοπλισμού, εξαρτημάτων και υλικού».
Αποστείλαμε ερωτήσεις στο γαλλικό υπουργείο Άμυνας στις 4 Μαρτίου. Έντεκα μέρες μετά λάβαμε την εξής απάντηση: Η Γαλλία έχει δεσμευτεί «για την αυστηρή συμμόρφωση με το εμπάργκο του 2014. Οι πύραυλοι, τα βλήματα, οι τορπίλες και οι βόμβες που πωλήθηκαν στη Ρωσία τα τελευταία πέντε χρόνια είναι «με μια λέξη, κατάλοιπα παλαιότερων συμβάσεων […] τα οποία σταδιακά θα μηδενιστούν».
Γερμανία: 122 εκατομμύρια για όπλα και σκάφη
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που συνέλεξε το Investigate Europe, η Γερμανία εξήγαγε προς τη Ρωσία στρατιωτικό υλικό αξίας 121,8 εκατ. ευρώ. Αυτό αντιστοιχεί στο 35% όλων των ευρωπαϊκών εξαγωγών όπλων προς τη Ρωσία. Οι γερμανικές εξαγωγές αφορούσαν κυρίως παγοθραυστικά, αλλά και τυφέκια και «οχήματα ειδικής προστασίας» που εστάλησαν στη Ρωσία. Η γερμανική κυβέρνηση αρνήθηκε να απαντήσει στις ερωτήσεις του Investigate Europe.
Τα προϊόντα των συγκεκριμένων γερμανικών εξαγωγών φέρουν τη σήμανση «διπλής χρήσης» (dual use). Πρόκειται για ευφημισμό που χρησιμοποιείται για εξοπλισμό που δεν έχει αυστηρά στρατιωτική χρήση. Οχυρωμένοι πίσω από τη σήμανση αυτή, Γερμανοί πολιτικοί που κατά τα άλλα είναι επικριτικοί για τις εξαγωγές όπλων αλλά και ανθρωπιστικές οργανώσεις στις οποίες το Investigate Europe απηύθυνε ερωτήματα απάντησαν πως δεν θεωρούν πως οι συγκεκριμένες εξαγωγές συνιστούν νομική παραβίαση του εμπάργκο.
Εξαίρεση αποτελεί η Χάνα Νόιμαν, Γερμανίδα ευρωβουλεύτρια με τους Πράσινους και μέλος της Υποεπιτροπής για την Ασφάλεια και την Άμυνα, η οποία δηλώνει την αποδοκιμασία της για τις γερμανικές εξαγωγές όπλων προς τη Ρωσία: «Αυτή τη στιγμή κάθε χώρα κάνει εξαγωγές κατά το δοκούν. Χρειαζόμαστε μια κοινή πολιτική που να βασίζεται στη νομιμότητα και τη διαφάνεια, και να περνάει από την έγκριση του Ευρωκοινοβουλίου. Αρκετά πια με τις κρυφές συμφωνίες που ωφελούν μόνο την πολεμική βιομηχανία και αποβαίνουν σε βάρος της κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής – και της ειρήνης».
Οι Ρώσοι επιχειρούν στο πεδίο μάχης με ιταλικά οχήματα ξηράς
Στην τρίτη θέση των εξαγωγέων όπλων προς τη Ρωσία βρίσκεται η Ιταλία η οποία, σύμφωνα με τα δεδομένα που συνέλεξε το Investigate Europe, έχει πουλήσει μεταξύ του 2015 και του 2020 στη Ρωσία στρατιωτικό υλικό αξίας 22,5 εκατ. ευρώ. Η έρευνα έδειξε πως το πρώτο μεγάλο συμβόλαιο με τη Ρωσική Ομοσπονδία υπογράφηκε το 2015, όταν η κυβέρνηση του Ματέο Ρέντσι επέτρεψε στην ιταλική Iveco να πουλήσει στη Μόσχα οχήματα ξηράς αξίας 25 εκατ. ευρώ. Το Investigate Europe απέκτησε πρόσβαση στο έγγραφο της «τελικής άδειας» που δόθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών (την εποχή μάλιστα που υπουργός ήταν ο Πάολο Τζεντιλόνι, τώρα Επίτροπος της Ε.Ε.). Τελικά, εξοπλισμοί αξίας 22,5 εκατ. ευρώ έφτασαν στη Ρωσία. (Όπως είναι φυσικό, στις εξαγωγές όπλων η αξία των αδειών υπερβαίνει την αξία των εξοπλισμών που τελικά πωλούνται.) Ένα από τα μοντέλα των οχημάτων που πούλησε η Ιταλία –το Lynce, παραγωγής IVECO– έγινε αντιληπτό από δημοσιογράφο του ιταλικού τηλεοπτικού σταθμού La 7 στο ουκρανικό μέτωπο στις αρχές Μαρτίου.
 |
| Στρατιωτικό τζιπ παραγωγής IVECO στη Ρωσία, το οποίο εντόπισε ο τηλεοπτικός σταθμός La 7 στο ουκρανικό μέτωπο τον Μάρτιο του 2022. |
Ο Τζόρτζιο Μπερέτα, αναλυτής του Μόνιμου Παρατηρητηρίου για τα Ελαφρά Όπλα (OPAL), δήλωσε στο Investigate Europe: «Οι αποφάσεις για τις εξαγωγές όπλων είναι κυρίως πολιτικές. Η ιταλική κυβέρνηση θα μπορούσε να απορρίψει [την αίτηση για άδεια], ακόμα κι αν αυτό σήμαινε να πάει σε δίκη με την κατασκευάστρια εταιρεία, και οι δικαστές θα μπορούσαν τότε να λάβουν υπόψη τους την πολιτική κατάσταση και την ανάγκη συμμόρφωσης με μια ευρωπαϊκή συμφωνία».
Μετά το 2015, η ροή όπλων και πυρομαχικών από την Ιταλία προς τη Ρωσία μειώθηκε, αλλά αυξήθηκε και πάλι το 2021. Σύμφωνα με τα δεδομένα για το εξωτερικό εμπόριο της ιταλικής στατιστικής αρχής Istat, μεταξύ Ιανουαρίου και Νοεμβρίου 2021 η Ιταλία παρέδωσε στη Ρωσία «όπλα και πυρομαχικά» αξίας 21,9 εκατ. ευρώ. Οι πωλήσεις περιελάμβαναν «συνήθη όπλα» όπως τυφέκια, περίστροφα, πυρομαχικά και άλλα εξαρτήματα.
Πώς είναι δυνατόν έξι χρόνια μετά το εμπάργκο η ιταλική κυβέρνηση να εξακολουθεί να αδειοδοτεί τόσο πολλές εξαγωγές όπλων; Αυτά τα όπλα –ημιαυτόματα τυφέκια και πυρομαχικά– πωλήθηκαν σε «πολιτικούς» αγοραστές της Ρωσίας, δηλαδή εκτός των ενόπλων δυνάμεων: Σε εταιρείες ιδιωτικής ασφάλειας, σε παραστρατιωτικές οργανώσεις και σε ειδικά σώματα του κράτους.
Μικροί εξαγωγείς, μεγάλα όπλα
Από τα υπόλοιπα κράτη-μέλη, επτά ακόμα χώρες (Αυστρία, Τσεχία, Βουλγαρία, Φινλανδία, Ισπανία, Σλοβακία, Κροατία) διατήρησαν μια σταθερή ροή εξαγωγών προς τη Ρωσία, αν και σε πολύ μικρότερη κλίμακα από αυτή των μεγάλων προμηθευτών (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία).
Το πιο εντυπωσιακό; Σύμφωνα με τη βάση δεδομένων του SIPRI, η οποία καταγράφει τις εξαγωγές όπλων σε παγκόσμια κλίμακα, η Ρωσία την περίοδο αυτή παρέμεινε η δεύτερη μεγαλύτερη αγορά προμήθειας εξοπλισμών για μιαν άλλη – μη αναμενόμενη – χώρα: Την Ουκρανία! Σύμφωνα με τα δεδομένα του SIPRI, από την Ουκρανία έγιναν εξαγωγές όπλων προς τη Ρωσία αξίας 286 εκατομμυρίων, από το 2015 ως το 2018. Μετά το 2018 οι πωλήσεις σταμάτησαν.
Διαβάστε επίσης:
Καθώς η συζήτηση για την Αμυντική Ένωση της ΕΕ γίνεται ολοένα και πιο έντονη, οι Πράσινοι φέρνουν πρόταση για την αυστηρότερη ρύθμιση των εξαγωγών οπλικών συστημάτων από την ΕΕ σε τρίτες χώρες. Μιλάει αποκλειστικά στο Reporters United η Γερμανίδα ευρωβουλεύτρια Χάνα Νόιμαν.
Αναδημοσίευση από reportersunited.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου