Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος. Είναι 14 Ιουλίου 2023, έναν μήνα ακριβώς από το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου. Στο παραθαλάσσιο θέρετρο Al-Agami, που εκείνες τις μέρες είναι πλημμυρισμένο από τουρίστες, οι αιγυπτιακές Αρχές εντοπίζουν μέσα σε μία πολυτελή βίλα τον Mohammed S.

Στην κατοχή του βρίσκονται 330.000 αιγυπτιακές λίρες (περίπου 6.300 ευρώ), 1.000 ευρώ, και συμβόλαια αγοράς δύο μεγάλων διαμερισμάτων με ημερομηνία 23 Ιουνίου 2023 – περίπου μια βδομάδα μετά τη βύθιση του σκάφους.

Οι Αρχές βρίσκουν επίσης τετράδιο στα οποίο είναι σημειωμένα 146 ονόματα, και δίπλα, ο αριθμός 140.000 (περίπου 2.600 ευρώ). Είναι το ποσό που πλήρωσαν σε αιγυπτιακές λίρες οι συγκεκριμένοι μετανάστες για να ταξιδέψουν στην Ιταλία. 

Ο Mohammed S. είναι το δεξί χέρι του διαβόητου Abu Sultan, του αρχηγού ενός από τα μεγαλύτερα κυκλώματα διακίνησης προσφύγων και μεταναστών από τη Βόρεια Αφρική στην Ευρώπη. Για χρόνια, η δράση του Abu Sultan αποτελεί γρίφο για τις ευρωπαϊκές Αρχές.

Στo πλαίσιo δημοσιογραφικής έρευνας που συντόνισε το Solomon σε συνεργασία με το αραβικό ερευνητικό δίκτυο ARIJ, η οποία δημοσιεύεται επίσης στην ισπανική εφημερίδα El País, τη γερμανική εφημερίδα TAZ, και το The New Humanitarian εξασφαλίσαμε περισσότερες από 700 σελίδες εσωτερικών εγγράφων της Αιγυπτιακής Εισαγγελίας, και των υπουργείων Εξωτερικών και Εσωτερικών της Αιγύπτου, μέσα στις οποίες περιγράφεται με πρωτοφανή λεπτομέρεια η δομή και η λειτουργία του κυκλώματος πίσω από το φονικότερο ναυάγιο της Μεσογείου των τελευταίων ετών.

Για την πρόκληση του ναυαγίου, και την διακίνηση των μεταναστών που επέβαιναν στο αλιευτικό, κατηγορούμενοι στην Ελλάδα βρέθηκαν εννέα Αιγύπτιοι επιζώντες που, όπως αποκάλυψε η προηγούμενη δημοσίευσή μας, δεν ήταν μέλη του κυκλώματος διακίνησης – αλλά παρέμειναν στη φυλακή επί σχεδόν ένα χρόνο.

Ενώ στην Ευρώπη χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες καταδικάζονται σε πολυετείς ποινές ως «διακινητές», τα έγγραφα που εξετάσαμε αναδεικνύουν την πολυεπίπεδη και διακρατική δομή των σύγχρονων κυκλωμάτων διακίνησης – οι αρχηγοί των οποίων σπάνια αντιμετωπίζουν τις συνέπειες των πράξεων τους.

Το κύκλωμα του Abu Sultan

Το πραγματικό όνομα του Abu Sultan παρέμενε άγνωστο στο ευρύ κοινό.

Στην προηγούμενη δημοσίευση των Solomon, ARIJ, El País, TAZ και The New Humanitarian είχαμε αποκαλύψει πως το όνομά του -σύμφωνα με τα έγγραφα των αρχών της Αιγύπτου- είναι Mohammed Saad al-Geheshi. Είναι 36χρονών και Λίβυος στην καταγωγή.

Στο Facebook, ο Abu Sultan είχε για φωτογραφία προφίλ ένα σκάφος. Χρησιμοποιώντας ως ορμητήριο το Tobruk στην βορειοανατολική Λιβύη, από το 2017 διεύθυνε ένα πανίσχυρο κύκλωμα που μετέφερε ανθρώπους από τη βόρεια Αφρική στην Ιταλία. Σε αυτό το διάστημα, απέκτησε τέτοια φήμη που άλλοι διακινητές φέρονται να χρησιμοποιούσαν το ψευδώνυμό του για να κάνουν δουλειές.

Έτσι, σύμφωνα με έρευνα του omniaTV με το αιγυπτιακό Μέσο Mada Masr, πλέον παρουσιάζεται στους ενδιαφερόμενους ως «ο πραγματικός Abu Sultan».

Σε έγγραφο των αιγυπτιακών αρχών, που είδε το Solomon, για τον Abu Sultan αναφέρεται πως «πιστεύεται ότι είναι ο ιδρυτής της οργανωμένης ομάδας και είναι υπεύθυνος για τη διοίκησή της καθώς και για την ανάθεση καθηκόντων στα άλλα μέλη της».

Ο Abu Sultan ήταν πλαισιωμένος από τουλάχιστον δύο μέλη του κυκλώματος, τα οποία μετέφεραν τις εντολές του στη βάση της οργάνωσης. Ο ένας από αυτούς ήταν ο Mohammed S., που συνελήφθη στην πολυτελή βίλα έναν μήνα μετά το ναυάγιο.

Η οργάνωση λειτουργούσε με τη δομή cluster, το οποίο σημαίνει ότι κάθε μέλος είχε συγκεκριμένο ρόλο εντός του κυκλώματος και δούλευε στη βάση συγκεκριμένης αποστολής που του ανέθεταν κάθε φορά. Σε γενικές γραμμές, τα πιο χαμηλόβαθμα μέλη του κυκλώματος δεν γνώριζαν τα ανώτερα.

Οι αρμοδιότητες των μελών ήταν διακριτές. Κάποιοι ήταν επιφορτισμένοι με την είσπραξη των πληρωμών ή τις μετακινήσεις από τόπο σε τόπο των μεταναστών. Άλλοι λειτουργούσαν ως μεσάζοντες, κάνοντας τους ενδιάμεσους ανάμεσα στο δίκτυο και τους μεταφερόμενους.

Τα υπόλοιπα μέλη, σύμφωνα με τη δικογραφία που σχηματίστηκε, είχαν σαφώς διακριτούς ρόλους:

  • Ο στενός κύκλος του Abu Sultan: μια μικρή ομάδα, έμπιστων του αρχηγού, εκτελούσε τις εντολές του και λειτουργούσε ως μεσάζων μεταξύ αυτού και του ευρύτερου δικτύου.
  • Μεσάζοντες: Άλλα μέλη προσέλκυαν τους μετανάστες, «έχτιζαν» την επικοινωνία μαζί τους, εισέπρατταν τις πληρωμές και οργάνωναν τη μεταφορά τους.
  • Οδηγοί της ερήμου: Μια μικρή ομάδα ειδικευόταν στην πλοήγηση σε περάσματα της ερήμου κοντά στη Sallum, για την μεταφορά μεταναστών από την Αίγυπτο στη Λιβύη.
  • Στέγαση και μεταφορά: Ορισμένα μέλη ήταν επιφορτισμένα με τη στέγαση των μεταναστών σε αποθήκες στη Λιβύη, και το συντονισμό της μετακίνησής τους πέρα από τα σύνορα.

Οι έρευνες στην Αίγυπτο ταυτοποίησαν συνολικά 36 υπόπτους που θεωρείτο πως ανήκαν στο δίκτυο του Abu Sultan. Τα κύρια επαγγέλματά τους ποικίλαν: ανάμεσά τους υπήρχε ένας αυγοπώλης και ένας επαγγελματίας οδηγός, ένας δικηγόρος και ένας ιδιοκτήτης φάρμας με κοτόπουλα.

Το κύκλωμα χρησιμοποιούσε σελίδες στο Facebook για να προσελκύσει ανθρώπους που ήθελαν να ταξιδέψουν στην Ευρώπη. Μία από αυτές είχε το όνομα “Mohammed Abu Sultan για ταξίδια στην Ιταλία” γραμμένο στα αραβικά.

Σε ηχητικό μήνυμα που στάλθηκε μέσω WhatsApp και ανακτήθηκε από τις αιγυπτιακές αρχές, απομαγνητοφώνηση του οποίου περιλαμβάνεται στα έγγραφα που είδε το Solomon, μέλος του κυκλώματος ακούγεται να δίνει τις εξής οδηγίες: «Ετοιμάστε τα χρήματά σας, και επικοινωνήστε μόνο μέσω internet, και θα σας στείλω έναν αντιπρόσωπο για να πάρει τα χρήματα». 

Η οργάνωση συνεργαζόταν με μια νομιμοφανή εταιρεία, στο κυβερνείο της Γκίζας στην περιοχή Al Haram στην Αίγυπτο, η οποία στα χαρτιά αποτελούσε κάτι ανάμεσα σε γραφείο ευρέσεως εργασίας και ταξιδιωτικό γραφείο, τοποθετώντας εργαζόμενους σε θέσεις στο εξωτερικό.

Η έρευνα των αιγυπτιακών Αρχών έδειξε ότι τουλάχιστον ένας εργαζόμενος της εταιρείας δούλευε ως οδηγός για το κύκλωμα. Ο ρόλος του ήταν να παραδίδει όσους ήθελαν να μεταναστεύσουν είτε στο αεροδρόμιο Borg El Arab στην Αλεξάνδρεια, είτε στη συνοριακή πόλη Sallum, στην Αίγυπτο.

Φωτογραφία που εξασφαλίσαμε στο πλαίσιο της έρευνας δείχνει έναν από τους Αιγυπτίους επιζώντες του ναυαγίου, που στην Ελλάδα κατηγορήθηκε για τη διακίνηση όσων επέβαιναν στο αλιευτικό, μπροστά από ένα κατάστημα της εταιρείας.

Η οικογένειά του είχε πει στο Solomon ότι η φωτογραφία τραβήχτηκε την ημέρα της αναχώρησής του, αφού επισκέφθηκαν το κατάστημα για να καταβάλλουν τα χρήματα για την μετακίνησή του. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τα μεταδεδομένα της φωτογραφίας.

Από το Sallum, άλλα μέλη της οργάνωσης αναλάμβαναν να παραλάβουν τους μετανάστες και να τους μεταφέρουν μέσα από τα περάσματα της ερήμου στη Λιβύη. 

Οι συναλλαγές

Το Sallum είναι με αυτοκίνητο μόλις 2,5 ώρες μακριά από το Tobruk της Λιβύης, από όπου έγινε η απόπλους του αλιευτικού σκάφους.

Με την άφιξή των μεταναστών στη Λιβύη, άλλα μέλη του κυκλώματος τους παραλάμβαναν και τους έκρυβαν πριν το ταξίδι. Ο Abu Sultan, σύμφωνα με τις καταθέσεις, είχε στην ιδιοκτησία του τέσσερις μεγάλους ελαιώνες στη Λιβύη, οι οποίοι εμφανίζονται να πρόσφεραν κάλυψη ή και να αξιοποιούνταν για την δράση του κυκλώματος.

Σύμφωνα με υπόμνημα του αιγυπτιακού υπουργείου Εσωτερικών, ορισμένοι από τους εκατοντάδες επιβαίνοντες στο σκάφος παρέμειναν εγκλωβισμένοι σε αποθήκες στο Tobruk για εβδομάδες, μέχρι να καταβληθεί όλο το ποσό στους διακινητές.

Οι έρευνες των αιγυπτιακών Αρχών έδειξαν ότι οι πληρωμές από τους μετανάστες προς τους διακινητές γίνονταν μέσω της εφαρμογής Vodafone Cash. 

Στα κινητά ορισμένων μελών του δικτύου, βρέθηκαν screenshots με συναλλαγές μέσα από την εφαρμογή. Κάποιοι προσπάθησαν να εξαφανίσουν τα στοιχεία, διαγράφοντας τα screenshots από το κινητό τους –  τελικά όμως αυτά ανακτήθηκαν κατόπιν της έρευνας των αρμόδιων Αρχών.

H οργάνωση ξέπλενε μέρος των εσόδων μέσω νομιμοφανών επιχειρήσεων: ενός κοσμηματοπωλείου, ενός μανάβικου, αλλά και ενός ανταλλακτηρίου συναλλάγματος που φέρεται να ανήκε στον ίδιο τον Abu Sultan. 

Ξέπλυμα μαύρου χρήματος γινόταν και με την αγορά νέων σκαφών. Στην κατάθεσή του, ένας από τους κατηγορούμενους παραδέχτηκε ότι η οργάνωση αγόραζε συστηματικά μη ασφαλή και επικίνδυνα αλιευτικά σκάφη.

Το κύκλωμα ξέπλενε χρήμα, επίσης, αγοράζοντας ακίνητα. Μετά το ναυάγιο της Πύλου, ο Abu Sultan επικοινώνησε με τον Mohammed S. Του είπε ότι θα του στείλει ένα εκατομμύριο αιγυπτιακές λίρες και του ζήτησε να αγοράσει δύο διαμερίσματα στο δικό του όνομα, για να μην υπάρξουν υποψίες, στο θέρετρο Al-Agami, έξω από την Αλεξάνδρεια. 

Πρόκειται για τα δύο συμβόλαια αγοράς ακινήτου που εντόπισαν οι αιγυπτιακές Αρχές.

Το κοσμηματοπωλείο

Rashid, Αίγυπτος. Στις 5 Ιουλίου του 2023, οι αιγυπτιακές αρχές συλλαμβάνουν τον M. Ma. και τον F. M. Ο πρώτος είναι ιδιοκτήτης κοσμηματοπωλείου στην πόλη Rashid, μία πόλη 60.000 κατοίκων στο Δέλτα του Νείλου.

Ο δεύτερος είναι υπάλληλος στην επιχείρηση του πρώτου και γεννηθείς το 2006 –  είναι μόλις 17 χρονών την ημέρα της σύλληψής του.

Κατά την ανάκρισή του, ο 17χρονος υπάλληλος παραδέχεται ότι το αφεντικό του τον πήρε τηλέφωνο, του ζήτησε να βγάλει μισό εκατ. αιγυπτιακές λίρες από την ταμειακή του κοσμηματοπωλείου, και να τις παραδώσει σε ένα άτομο που ο ίδιος ισχυρίζεται ότι δεν γνώριζε. Παραδέχθηκε, επίσης, ότι αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που του ζητήθηκε να μεταφέρει χρήματα από το κοσμηματοπωλείο.

Η έρευνα των Αρχών στην Αίγυπτο συντείνει στο ότι το κύκλωμα χρησιμοποιούσε επιχειρήσεις όπως το κοσμηματοπωλείο του M. Ma. για το ξέπλυμα των εσόδων από τα ταξίδια. 

Οι 500.000 λίρες είχαν παραλήπτη έναν ακόμη άνδρα που εμφανίζεται να συνδέεται με το κύκλωμα διακίνησης, τον Hassan B.

Το σκάφος

Metoubes, Αίγυπτος. Δύο ημέρες πριν τις συλλήψεις στο Rashid, εκδίδεται ένταλμα σύλληψης για τον Hassan B. και άλλους δύο υπόπτους για συμμετοχή στο κύκλωμα. Ο Hassan B. είναι ο μόνος που συλλαμβάνεται – οι άλλοι δύο προλαβαίνουν να διαφύγουν. 

Ο Hassan B. στην κατάθεσή του επιμένει ότι δεν έχει καμία συμμετοχή στη διακίνηση μεταναστών. Υποστηρίζει ότι ο κουνιάδος του, που δούλευε ως ψαράς σε αλιευτικά σκάφη στη Λιβύη, του ζητούσε κατά διαστήματα να παραλαμβάνει χρήματα και να τα παραδίδει με τη σειρά του στην αδερφή του.

Ωστόσο, η τεχνική εξέταση του τηλεφώνου του δείχνει μία διαφορετική πραγματικότητα. Προτού συλληφθεί, ο Hassan B. είχε διαγράψει από το κινητό του σειρά τεκμηρίων, τα οποία ανακτήθηκαν μετά την κατάσχεση και εξέταση του κινητού του από τον Τομέα Συστημάτων Επικοινωνιών του Υπουργείου Εσωτερικών της Αιγύπτου.

Συγκεκριμένα, στο κινητό του βρέθηκαν φωτογραφίες ανθρώπων που ταξίδευαν με το σκάφος που βυθίστηκε, ηχητικά μηνύματα που αφορούσαν το συγκεκριμένο ταξίδι, τηλεφωνικοί αριθμοί άλλων μελών του δικτύου, καθώς και μεταφορές χρημάτων από τους επιβαίνοντες. 

Η έρευνά μας έδειξε ότι το κύκλωμα χρησιμοποιούσε Αιγύπτιους ψαράδες ως μεσάζοντες, για να εξασφαλίσει συνήθως ετοιμόρροπα αλιευτικά σκάφη για τη διακίνηση των μεταναστών. Η περιοχή από την οποία η οργάνωση συχνά αγόραζε βάρκες ήταν η αιγυπτιακή πόλη Rashid, λόγω των συγκεκριμένων προδιαγραφών των σκαφών που κατασκευάζονταν εκεί, όπως για παράδειγμα ο αριθμός των δωματίων.

Το σκάφος το οποίο βυθίστηκε στα ανοιχτά της Πύλου, σύμφωνα με ανώνυμη πηγή που μίλησε στους δημοσιογράφους μας, επίσης είχε αγοραστεί από το Rashid. Παρότι δεν γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία κατά την οποία ταξίδεψε από την Αίγυπτο στη Λιβύη, γνωρίζουμε ότι η μεταφορά έγινε στα τέλη του Μαΐου του 2023. Στη βάρκα επέβαινε μία μικρή ομάδα μεταναστών από το Rashid και το Metoubes. 

Το όνομα της βάρκας όταν αγοράστηκε από τους διακινητές, και πριν γίνει γνωστό ως Adriana, ήταν Al-Mutawakkil: στα αραβικά σημαίνει το άτομο που στηρίζεται πάντα στον Θεό.

Ο καπετάνιος

Από τη διερεύνηση των τηλεφώνων των υπόπτων προέκυψε και κάτι ακόμα.

Ο Hassan B., λίγο μετά το ναυάγιο, μπήκε στην ομάδα του Facebook «Μετανάστευση από τη Λιβύη στην Ιταλία» και αναζήτησε το όνομα ενός νεαρού επιβαίνοντα, ηλικίας 20 ετών, για να δει αν ήταν ανάμεσα στους επιζώντες ή στους αγνοούμενους.

O Hassan B. έκανε screenshot τη δημοσίευση του αδερφού του 20χρονου, που επίσης τον αναζητούσε μετά την είδηση του ναυαγίου.

Σύμφωνα με μαρτυρίες που εξασφαλίσαμε, το όνομα, η φωτογραφία, και η επαρχία του 20χρονου αγοριού που αναζητούσε ο διακινητής στο Facebook μετά το ναυάγιο, συμπίπτουν με το όνομα και την επαρχία του «καπετάνιου», του μετανάστη δηλαδή που οδηγούσε το αλιευτικό σκάφος. 

Μέσα από την κοινή έρευνα, το Solomon, το ARIJ, η El Pais, η TAZ και το The New Humanitarian εξασφάλισαν φωτογραφία του καπετάνιου του αλιευτικού – ο οποίος φέρεται να πέθανε κατά την ανατροπή και βύθιση του σκάφους.

Η δίκη

Shibin al-Koum, Αίγυπτος.  Τη Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου του 2024, επτά μήνες μετά το ναυάγιο, η υπόθεση εκδικάζεται. Από το σύνολο των 36 κατηγορουμένων, στην αίθουσα του δικαστηρίου παρευρίσκονται οι 23: είναι εκείνοι που οι αιγυπτιακές Αρχές έχουν καταφέρει να συλλάβουν, καθώς οι υπόλοιποι πρόλαβαν να διαφύγουν.

Μόνο εννέα εξ αυτών κρίνονται αθώοι. Συνολικά έντεκα κατηγορούμενοι, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός του κυκλώματος Abu Sultan, ερήμην του, καταδικάζονται σε ισόβια κάθειρξη. Τους επιβάλλεται επίσης πρόστιμο 5 εκατ. αιγυπτιακών λιρών – σχεδόν 94.000 ευρώ έκαστος.

Ακόμη 16 κατηγορούμενοι καταδικάζονται σε ποινές φυλάκισης πέντε ετών έκαστος και τους επιβάλλεται πρόστιμο 1 εκατ. αιγυπτιακές λίρες – δηλαδή 19.000 ευρώ έκαστος.

Στις 12 Μαΐου 2024, το Εφετείο της Τάντας επικυρώνει την απόφαση του Φεβρουαρίου. Καταδικάζει σε πέντε χρόνια κάθειρξης τους κατηγορούμενους που είχαν αθωωθεί σε πρώτο βαθμό, και αθωώνει μόλις τρεις κατηγορούμενους, κανένας εκ των οποίων δεν βρίσκεται μεταξύ όσων αναφέρονται στην παρούσα έρευνα.

O Abu Sultan, ο αρχηγός του κυκλώματος, παραμένει μέχρι και σήμερα ελεύθερος.

ΠΗΓΗ

- Το 1ο μέρος της έρευνας του Solomon στο blog μας:

Αποκάλυψη δημοσιογραφικής έρευνας του Solomon για το ναυάγιο της Πύλου: Η Ελλάδα γνώριζε τους πραγματικούς διακινητές (ΕΙΚΟΝΕΣ)