«Η πολιτιστική κληρονομιά συντελεί στη διαμόρφωση της συλλογικής ταυτότητας ενός έθνους» μας λέει ο Παλαιστίνιος σκηνοθέτης Καμάλ Αλτζάφαρι, του οποίου το εξαιρετικό εικαστικό ντοκιμαντέρ «A Fidai Film» («Μια ταινία Φιντάι») θα προβληθεί σήμερα Κυριακή, στο πλαίσιο του 13ου Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, παρουσία του ίδιου.
Ο όρος «Φιντάι» προέρχεται από το αραβικό «Fedayeen» («Φενταγίν»), που αναφέρεται σε όσους είναι έτοιμοι να θυσιάσουν τη ζωή τους σε έναν απελευθερωτικό αγώνα, ενώ ειδικότερα χρησιμοποιείται για τον Παλαιστίνιο αντάρτη, οργανωμένο στον αγώνα για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Κινηματογραφικά μιλώντας, «Φιντάι» σημαίνει κάτι πολύ παρόμοιο, δηλαδή υποδηλώνει ένα κινηματογραφικό είδος που επικεντρώνεται σε θέματα αντίστασης και ανταρτοπόλεμου, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της Παλαιστίνης.
Σαν είδαμε το φιλμ, ήταν μια έκπληξη όχι τόσο λόγω της εικαστικής και κινηματογραφικής του πληρότητας ως προς την αφήγηση και την εικόνα, αλλά ως προς το περιεχόμενο. Πώς είναι δυνατόν να βρήκε αυτό το υλικό ο σκηνοθέτης; Ολη η ταινία βασίζεται σε αρχειακές εικόνες που λεηλατήθηκαν από τον ισραηλινό στρατό σαν μπήκε στη Βηρυτό το 1982 και έκλεψε στην κυριολεξία όλο το αρχείο του Παλαιστινιακού Ερευνητικού Κέντρου. Αυτό μεταφέρθηκε στο Ισραήλ παράνομα και μέρος του πήγε σε ιδιώτες ερευνητές, «οι οποίοι το έχουν ακόμη σπίτι τους, λες και είναι προσωπική τους περιουσία, και μάλιστα έφτιαξαν ολόκληρη ακαδημαϊκή καριέρα πάνω σε αυτό», μας εξηγεί ο κ. Αλτζάφαρι. «Γι’ αυτό και κάποια στιγμή στο φιλμ υπάρχει η φράση “Η κάμερα των εκτοπισμένων” - ακριβώς περί αυτού πρόκειται», συνεχίζει.
«Καταρχάς να πούμε πως το αρχείο αυτό ανήκει στην Παλαιστίνη και τους κατοίκους της, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής μας μνήμης, της ταυτοτικής μας συνείδησης. Αυτό κάνανε: το κλέψανε για να μείνουμε οι Παλαιστίνιοι μισοί. Μας έκλεψαν τις μνήμες μας, κάθε αρχειακό υλικό που είναι κομμάτι της Ιστορίας και της ψυχής του λαού μου, ώστε οι νεότερες γενιές να μην μπορούν να συνδεθούν με τίποτα δικό τους από το παρελθόν. Αυτό δεν είναι μόνο καταπάτηση βασικών δικαιωμάτων, καθώς δεν επιτρέπεται να στερήσεις από κανέναν τις μνήμες του, αλλά είναι ένα πανούργο “όπλο” διάλυσης του ίδιου του ατόμου», μας λέει ο Καμάλ Αλτζάφαρι στη συνομιλία μας (ο ίδιος ήταν στο Παρίσι, όπου και διαμένει μόνιμα).
«Η έννοια της “κάμερας των εκτοπισμένων” αναφέρεται στην αδυναμία πρόσβασης στις δικές σου εικόνες και σε αυτές των κατεχόμενων χωρών. Μετά από χρόνια έρευνας κατόρθωσα να έχω πρόσβαση σε κάποιο τμήμα του λεηλατημένου αρχείου και ταυτόχρονα χρησιμοποίησα διάφορες ταινίες, μυθοπλαστικές και ντοκιμαντέρ, που βρήκα διαδικτυακά σε ισραηλινά αρχεία, για να τις απελευθερώσω από την αποικιοκρατική τους χρήση. Στην ισραηλινή Ιστορία, οι Παλαιστίνιοι υπάρχουν όχι μόνο ως φυσική παρουσία αλλά και ως φαντάσματα», συνεχίζει.
«Ζούμε την απόλυτη όχι μόνο γενοκτονία, αλλά προσπάθεια απανθρωποποίησης. Αλλά θα αντέξουμε».
Ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ Καμάλ Αλτζάφαρι
Με βάση τα όσα δείχνει στο ντοκιμαντέρ του, συζητάμε πάνω στην έννοια της προσπάθειας απανθρωποποίησης του παλαιστινιακού λαού: «Οταν σου λεηλατούν τη μνήμη, το κάνουν για να μην υπάρχεις ως ολότητα. Οταν σε καταπιέζουν στυγνά, το κάνουν για να φτάσεις σε απόγνωση. Η σωματική δολοφονία είναι ένα ακόμη στάδιο αυτής της προσπάθειας απανθρωποποίησης του λαού μου από το Ισραήλ - και αυτό πάνω στο οποίο στηρίζεται η προπαγάνδα τους.
»Ωστόσο, υπάρχει απανθρωποποίηση και στους ίδιους τους Ισραηλινούς στρατιώτες. Με ρωτάτε αν πιστεύω ότι είναι άνθρωποι. Θα σας απαντήσω λέγοντας πως η δημιουργία αυτής της ταινίας είναι πράξη αντίστασης. Είναι σοκαριστικό να βλέπεις τη χρήση αυτών των εικόνων από τον ισραηλινό στρατό, όπου θεωρούν τα πάντα απειλή – ακόμη κι ένα παιδί που περπατά στη λάσπη. Γι’ αυτούς ένα παιδί, μια γυναίκα που μαγειρεύει σε μια σκηνή κι ένας αντάρτης είναι στο ίδιο επίπεδο: είναι όλοι εχθροί. Αυτή είναι ακριβώς η διαδικασία απανθρωποποίησης που έχει συμβεί στους Παλαιστινίους και που “επιτρέπει” τη μαζική δολοφονία που συνεχίζεται στη Γάζα σήμερα...
»Υπάρχει μια σκηνή στην ταινία (από αρχειακό υλικό) που δείχνει ένα ισραηλινό στρατιωτικό όχημα να σταματά σε ένα χωριό της Παλαιστίνης υπό κατοχή και οι στρατιώτες αρχίζουν, πάνοπλοι, να κάνουν βόλτες στους χωματένιους δρόμους, ανάμεσα στις καλύβες. Ξέρετε, σπάνια υπάρχουν κανονικά σπίτια, καθώς επί δεκαετίες οι παράνομες κατεδαφίσεις σπιτιών, οικισμών ολόκληρων, με σκοπό τον μετέπειτα εποικισμό τους από Ισραηλινούς κατοίκους σε υπερσύγχρονα κτίρια, είναι συχνότατο φαινόμενο. Ετσι οι Παλαιστίνιοι κάτοικοι αναγκάζονται να ξαναστήνουν το σπιτικό τους, έως τον τελικό εκτοπισμό τους από αυτά, με φθαρτά υλικά, τις περισσότερες φορές μέσα σε ένα βράδυ, στο σκοτάδι.
»Στο φιλμ, λοιπόν, βλέπουμε αυτούς τους στρατιώτες, νέα παιδιά, εκεί που περπατάνε να πέφτει στα πόδια τους μια μικρή μπάλα από παιδάκια που παίζουν σε μια αλάνα. Ο στρατιώτης σηκώνει την μπάλα και πλησιάζει τα παιδιά, που δεν είναι μεγαλύτερα των έξι ετών. Στην αρχή νομίζουμε ότι θα τους επιστρέψει την μπάλα, αλλά βλέπουμε όχι μόνο το αντίθετο, αλλά ότι απειλεί κιόλας με το όπλο του ένα 5χρονο παιδί, που δειλά πάει να πάρει την μπάλα του. Και με ρωτάτε αν αυτοί οι στρατιώτες είναι άνθρωποι... Ελα ντε! Υπήρχε κάποιους στρατιωτικός ή πολιτικός λόγος να φερθεί έτσι; Του δόθηκε κάποια εντολή; Οχι. Το έκανε γιατί έτσι ήθελε. Αυτό το “έτσι ήθελε” είναι συνέπεια απανθρωποποίησης; Μάλλον.
»Ξέρετε, όμως, εμείς μιλάμε αυτή τη στιγμή για μια εικόνα αρχειακή, πολύ δυνατή πράγματι, αλλά κάθε μέρα, εδώ και μήνες, εδώ και χρόνια, συμβαίνουν απίστευτες θηριωδίες: ένας Βρετανός γιατρός, μεταξύ άλλων, κατέθεσε πως όταν το Ισραήλ βομβαρδίζει σχολεία ή νοσοκομεία και τα γύρω σπίτια, όσοι τυχαίνει να επιζήσουν (κυρίως παιδιά και γυναίκες) τρέχουν να σωθούν και στέλνουν ντρόουν με τα παιδιά ως στόχο και τα δολοφονούν επί τόπου. Απόλυτα στοχευμένη πράξη δολοφονίας δηλαδή από την πλευρά του Ισραήλ. Το ξέρετε ότι για πρώτη φορά στην Ιστορία έχουν καταγραφεί περιστατικά όπου νήπια, 3 ή 4 ετών, δηλώνουν ότι θέλουν να αυτοκτονήσουν γιατί δεν αντέχουν άλλο; Η κατάσταση είναι βαθιά εγκληματική, σε υπέρτατο βαθμό. Θέλουν να μας σκοτώσουν όλους. Είτε κατευθείαν είτε να μας φτάσουν σε τέτοιο βαθμό απόγνωσης που να θέλουμε να αυτοκτονήσουμε μόνοι μας.
»Πρέπει η Δύση και όλος ο κόσμος να αναγνωρίσει πως οι Παλαιστίνιοι έχουν εξαναγκαστεί σε κατάσταση απόλυτης απόγνωσης. Είμαι ξεκάθαρα κατά της βίας, σε κάθε μορφή της, αλλά δεν γίνεται να μη βλέπουμε την αλήθεια: πως επί δεκαετίες ολόκληρες, ο παλαιστινιακός λαός είναι όχι απλά υπό κατοχή από το Ισραήλ, αλλά υπό ένα καθεστώς ακραίας καταπίεσης, που μόνο ισχυροποιείται με όλο και “αποτελεσματικότερους” τρόπους. Φανταστείτε το μέγεθος του τραύματος που φέρει μέσα του ο λαός μου μετά από τόσα χρόνια απάνθρωπης κατοχής. Βάλλεται από παντού: από το να επιβιώσει βιολογικά έως το να μπορέσει να κρατήσει τις μνήμες και την Ιστορία του. Του τα πήραν όλα!», μας λέει. «Οι διαδηλώσεις συμπαράστασης δεν ταράζουν το καθεστώς, που είναι τρομακτικά στέρεο. Αλλά το μποϊκοτάζ το ταράζει. Στην Ιορδανία έκαναν μποϊκοτάζ στα ΜακΝτόναλντς, την Coca Cola και τα Starbucks, που προμηθεύουν δωρεάν με προϊόντα τους τον ισραηλινό στρατό, και έκλεισαν εκεί τα μαγαζιά αυτά. Ας το σκεφτούμε την επόμενη φορά που θα μπούμε σε ένα τέτοιο κατάστημα...».
Τον ρωτάμε να μας πει ποιος είναι ο λαός του. «Η Παλαιστίνη είναι μια αρχαία, μεσογειακή χώρα, ακριβώς όπως η Ελλάδα. Ανήκουμε στη Μεσόγειο, οι παραδόσεις μας ανήκουν εκεί. Είμαστε υπό τον ζυγό της αποικιοποίησης και της κατοχής εδώ και πάνω από αιώνα. Αλλά η ιστορία της Παλαιστίνης δεν είναι μόνο μια ιστορία καταπίεσης, αλλά και μια ιστορία αγώνων και ανθεκτικότητας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, έχουν δημιουργήσει αμέτρητοι καλλιτέχνες και ποιητές υψηλά έργα. Ο σπουδαίος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς ήταν Παλαιστίνιος. Με την ποίηση και τα ιδανικά μας πορευόμαστε και θα αντέξουμε. Θα είμαστε πάντα εδώ».
Πληροφορίες: Το ντοκιμαντέρ «A Fidai Film» θα προβληθεί αύριο Κυριακή 15/12 στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος (Μεγ. Αλεξάνδρου 136, τηλ. 210-3609695), στις 19.00 και στις 20.20 παρόντος του σκηνοθέτη. Πληροφορίες/εισιτήρια: www.tainiothiki.gr. Η ταινία έλαβε το Μεγάλο Βραβείο Κριτικής Επιτροπής στο διαγωνιστικό τμήμα Burning Lights στο «Visions du Réel» (σημαντικό Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Ελβετίας). Τώρα ο κ. Αλτζάφαρι ετοιμάζει μια ταινία μυθοπλασίας που θα γυριστεί στη Γιάφα, παράλληλα διδάσκει σκηνοθεσία σε πανεπιστήμια της Νέας Υόρκης και του Βερολίνου, ενώ είναι υπότροφος του Institute for Ideas and Imagination του Πανεπιστημίου Κολούμπια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου