Νικόλας Κοσματόπουλος*: Ενιαίο κράτος, ίσα δικαιώματα για όλους στην Παλαιστίνη

*Καθηγητής στο αμερικανικό πανεπιστήμιο της Βηρυτού

Ο Νικόλας Κοσματόπουλος είναι επίκουρος καθηγητής πολιτικής ανθρωπολογίας στην πρωτεύουσα του Λιβάνου, με αποτέλεσμα να γνωρίζει την κατάσταση από πρώτο χέρι και να είναι σε θέση να την αποτιμήσει. Μιλά στο Πριν για τη σφαγή των Παλαιστινίων από το Ισραήλ στη Γάζα, για το κλίμα στη χώρα του και τον ρόλο της Χεζμπολά.

Συνέντευξη στον Γιώργο Μιχαηλίδη

▶ Πληροφορούμαστε για πιέσεις αλλά και διώξεις προς ακαδημαϊκούς που λαμβάνουν ανοιχτά θέση υπέρ της Παλαιστίνης. Ποια είναι η κατάσταση;

Τα πανεπιστήμια των ΗΠΑ έχουν γίνει πεδία ενός νέου Μακαρθισμού αλλά και αντίστασης. Η νέα γενιά φοιτητών θυμίζει την αντίστοιχη του πολέμου στο Βιετνάμ μπολιασμένη ωστόσο με τις εμπειρίες της κρίσης και του «πολιτιστικού πολέμου» ενάντια στο Ισλάμ. Καταλαβαίνει την Παλαιστίνη ως κομβικό ζήτημα της παγκόσμιας πάλης για την ιστορική αλήθεια και κοινωνική δικαιοσύνη. Έχει γαλουχηθεί με τον κεντρικό ρόλο των ΗΠΑ στην βιομηχανία του πολέμου και φυλακών, στον οικονομικό στραγγαλισμό του Παγκόσμιου Νότου, αλλά και την (νέο)φιλελεύθερη υποκρισία. Απέναντί τους, έχουν πρυτάνεις, πρόεδρους πανεπιστημίων και ιδιώτες που λόγω της αυξανόμενης εξάρτησης των πανεπιστημίων από χορηγίες έχουν αποκτήσει επιρροή. Ωστόσο, ακόμα και στα ελίτ πανεπιστήμια, πχ το Χάρβαρντ και το Κολούμπια, γίνονται καταλήψεις υπέρ της Παλαιστίνης και μαζικές υπογραφές κειμένων, ενώ η αντίδραση περιλαμβάνει απολύσεις καθηγητών, διαγραφές και μηνύσεις εναντίον φοιτητών. Στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ, η ισχυρή παρουσία του Παγκόσμιου Νότου, ως ενσωματωμένοι πληθυσμοί και συγκροτημένος αντίλογος, έχει συντελέσει στην ανάπτυξη ενός δυνατού πόλου παραγωγής γνώσης. Στην Ευρώπη αντιθέτως βλέπουμε βουβά πανεπιστήμια, γεγονός που οφείλεται τόσο στις βαθιά συντηρητικές δομές των ιδρυμάτων –οι «διεθνολόγοι» στα ελληνικά κανάλια είναι περιπτώσεις αμάθειας και κομπορρητισμού- αλλά και στην ιστορική αδυναμία της αριστεράς και διανοουμένων να αφουγκραστούν κινήματα που βάζουν ζητήματα αποικιοκρατίας στην απελευθερωτική τους ατζέντα. Έτσι, η εμπειρία του Ολοκαυτώματος από τη μια αποκόπτεται από την ιστορία της αποικιοκρατίας και του χριστιανικού αντισημιτισμού κι από την άλλη εργαλειοποιείται για την ανάδειξη της Ευρώπης σε ηθικό κριτή εκείνων στην Παλαιστίνη, στους οποίους η ίδια φόρτωσε τα κρίματα της.

▶Ζεις και εργάζεσαι στον Λίβανο. Ποιο είναι το πολιτικό κλίμα στη χώρα και η αντίδραση της κοινωνίας στο ξέσπασμα του πολέμου;

Ο Λίβανος ζει εδώ και δεκαετίες κι από πολύ κοντά τον μακραίωνο πόλεμο στην Παλαιστίνη. Ήδη από το 1948 έχει υποδεχτεί το μεγαλύτερο μέρος των Παλαιστίνιων προσφύγων που εκδιώχθηκαν από τη γη τους κατά την ίδρυση του ισραηλινού κράτους. Έκτοτε αυτός ο κόσμος ζει σε προσφυγικά camps στην επικράτεια του Λιβάνου. Το 1982 το Ισραήλ εισέβαλλε στον Λίβανο και έθεσε σε πολιορκία την Βηρυτό, αφήνοντάς πίσω του 15.000 νεκρούς και το ανείπωτο έγκλημα στη Σάμπρα και τη Σατίλα. Μέχρι το 2000 ο νότιος Λίβανος τελούσε υπό ισραηλινή κατοχή, ώσπου η λιβανέζικη αντίσταση υπό τη Χεζμπολά ανάγκασε το Ισραήλ να αποσυρθεί. Τα παραπάνω αποτελούν ένα αναγκαίο υπόβαθρο για να καταλάβουμε τι αισθάνεται και πως νιώθει ο κόσμος στον Λίβανο. Υπάρχει μια γενικότερη ανησυχία, την οποία εκλαμβάνω και από πολλούς/ες φοιτητές/ριες μου, ότι ο πόλεμος πρόκειται να επεκταθεί και εδώ. Υπάρχει οργή για τους θανάτους αμάχων στη Γάζα αλλά και για την δυτική υποκρισία, και γενική στήριξη στο αντιστασιακό κίνημα στην Παλαιστίνη και στον Λίβανο. Το τελευταίο γεννά σε κάποιον κόσμο του Λιβάνου ελπίδα για την επόμενη μέρα, παρόλη την καταστροφή.

▶Άλλοι χαρακτηρίζουν την Χεζμπολά φονταμενταλιστική οργάνωση, άλλοι τρομοκρατική και άλλοι δύναμη αντίστασης σε Ισραήλ και ΗΠΑ. Τελικά ποιος είναι ο ρόλος της;

Η Χεζμπολά γεννήθηκε ως αντίσταση στην εισβολή και κατοχή του Λιβάνου από το Ισραήλ, εν μέσω του εμφυλίου πολέμου, ο οποίος ήδη από το 1976 είχε χαρακτηριστικά διεθνούς σύρραξης. Το Ισραήλ εισέβαλλε με αφορμή την εκκαθάριση των Παλαιστίνιων ανταρτών -τους οποίους και τότε ονόμαζε τρομοκράτες- που συνεργάζονταν με το αριστερό κίνημα του Λιβάνου. Ενώ κατάφερε να τους διώξει από την χώρα το 1982, το Ισραήλ συνέχισε την κατοχή και μετά το τέλος του εμφυλίου πολέμου το 1990. Η Χεζμπολά κατάφερε μια πρωτοφανή για τα δεδομένα των αραβο-ισραηλινών συγκρούσεων επιτυχία: να διώξει το Ισραήλ από τον Λίβανο το 2000. Συμμετέχει εδώ και δεκαετίες στις αυτοδιοικητικές και βουλευτικές εκλογές, λαμβάνει μέρος σε κυβερνήσεις συνεργασίας μαζί με πολλά άλλα κόμματα, ελέγχει υπουργεία και μεγάλο αριθμό Δήμων σε ολόκληρη την επικράτεια. Σήμερα, είναι η πολιτική δύναμη που παίρνει τον μεγαλύτερο αριθμό ψήφων αλλά λόγω του εκλογικού συστήματος –απότοκου της αποικιοκρατίας – αυτό δεν αντανακλάται στο κοινοβούλιο. Η εικόνα ενός διχασμένου Λιβάνου όπου τον νότο ελέγχει η Χεζμπολά και τον βορρά ο εθνικός στρατός είναι τελείως λανθασμένη.

▶Δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα ή άσκηση ενός αποικιοκρατικού δικαιώματος στη γη των Παλαιστινίων;

Δικαίωμα αυτοάμυνας, ιστορικά, νομικά, ηθικά, πολιτικά, έχουν μόνο οι αποικιοκρατούμενοι λαοί

Αρχικά, τα κείμενα των θεωρητικών του σιωνισμού στις αρχές του 20^ου αιώνα προτείνουν στις δυτικές δυνάμεις τον εποικισμό της Παλαιστίνης. Η γλώσσα και ο φυλετικός ρατσισμός της αποικιοκρατίας είχαν δημιουργήσει την ψευδή εικόνα μιας άδειας γης για έναν λαό δίχως γη. Απέναντι στους σιωνιστές και τους αντισημίτες πολιτικούς που ήθελαν τους εβραίους εκτός Ευρώπης, ένα μεγάλο τμήμα των εβραίων, μεταξύ τους οι Αϊνστάιν, Ρόζα Λούξεμπουργκ, Τρότσκι, και ο Μαρξ παλιότερα, πάλευε για την επαναστατική μετατροπή της Ευρώπης σε μια σοσιαλιστική κοινωνία για όλους. Ο σιωνισμός αντίθετα είναι η εθνοφυλετική απάντηση στον ευρωπαϊκό ρατσισμό ως μίμηση, προβάλλοντας δηλαδή την αποικιοκρατική αρπαγή της γης και την επιβολή ενός απαρτχάιντ, όπως έχουν δείξει ο ΟΗΕ αλλά και διεθνείς και ισραηλινές οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο ΟΗΕ, ειδικά παλαιότερα όταν υπήρχε ζωή στον πλανήτη του, έχει χαρακτηρίσει τον σιωνισμό ως μορφή ρατσισμού, ενώ έχει αναγνωρίσει το δικαίωμα στους Παλαιστίνιους να αντισταθούν ακόμα και με βίαια μέσα στην κατοχή. Εν κατακλείδι, δικαίωμα αυτοάμυνας, ιστορικά, νομικά, ηθικά, πολιτικά, έχουν μόνο οι αποικιοκρατούμενοι λαοί.

▶Κάθε σκέψη για ειρηνική συνύπαρξη εβραϊκού και παλαιστινιακού πληθυσμού στην περιοχή μοιάζει μακρινή. Πώς βλέπεις τα διάφορα σενάρια – ένα ενιαίο κράτος, δύο ξεχωριστά κράτη;

Θεωρώ ως μόνο πολιτικά ρεαλιστικό και ιστορικά δίκαιο ένα σενάριο Νότιας Αφρικής όπου ο σιωνισμός ως ένα αποικιοκρατικό, ρατσιστικό πλάνο επιβολής μιας εθνοφυλετικής ομάδας πάνω σε μια άλλη θα καταργηθεί και θα πάψει να απανθρωποποιεί παλαιστίνιους και εβραίους. Εξ αρχής, άλλωστε οι σιωνιστές ηγέτες ήταν εναντίον της ίδρυσης παλαιστινιακού κράτους. Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι ο σιωνισμός μπορεί να αποδεχθεί τη συνύπαρξη δύο κρατών. Αυτό έχει φανεί σε κάθε στροφή των διαπραγματεύσεων και ειδικά από τις συμφωνίες του Όσλο και μετά όταν το Ισραήλ επέκτεινε τους εποικισμούς κανονικά. Εξάλλου, οι Παλαιστίνιοι δηλώνουν ότι επιθυμούν ένα ενιαίο κράτος για όλους. Αυτό το υποστήριζε και η PLO πριν την παγίδα του Όσλο αλλά και η Χαμάς στη νέα της χάρτα. Άρα, η λύση είναι η κατάργηση του απαρτχάιντ που έχει επιβάλλει το Ισραήλ σε νομικό, οικονομικό, πολιτειακό και εδαφικό επίπεδο. Στόχος πρέπει να είναι ένα κράτος για όλους τους λαούς της περιοχής, με δικαιώματα για όλους γηγενείς, με επιστροφή των Παλαιστινίων προσφύγων, και απαγόρευση ισραηλινών εποικισμών. Το τελευταίο είναι αδιανόητο, όταν σε τρεις και τέσσερις γενιές Παλαιστινίων προσφύγων απαγορεύεται ακόμα και να επισκεφτούν τις πατρογονικές τους εστίες. Η μόνη λύση είναι η δημιουργία ενός ενιαίου κοσμικού κράτους με ίσα δικαιώματα για όλους/ες.

ΠΗΓΗ