Ευθύνη Προστασίας (των ισχυρών) - Του Άρη Χατζηστεφάνου

Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 23/12/2023

 

Εδώ και τουλάχιστον τρεις δεκαετίες η φιλελεύθερη Δύση επικαλούνταν την αρχή της λεγόμενης Ευθύνης Προστασίας (Responsibility to Protect ή R2P) για να βομβαρδίζει χώρες του Παγκόσμιου Νότου με πρόσχημα την προστασία του πληθυσμού τους. Τώρα, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η πρώτη γενοκτονία του 21ου αιώνα στη Γάζα, η μόνη δύναμη που εφάρμοσε στην πράξη την Ευθύνη Προστασίας ήταν οι Χούθι της Υεμένης. Και η φιλελεύθερη Δύση απειλεί να τους βομβαρδίσει.

ΝΕΑ ΥΟΡΚΗ

Υπάρχουν πολλά προσχήματα με τα οποία κάποιος θα μπορούσε να «δικαιολογήσει» την εισβολή σε μια ξένη χώρα. Σίγουρα όμως το πιο γελοίο που έχουμε ακούσει τις τελευταίες δεκαετίες ήταν η πρόταση που κατέθεσε το 2008 ο Γάλλος τότε υπουργός Εξωτερικών Μπερνάρ Κουσνέρ να οργανωθεί διεθνής εισβολή στη Μιανμάρ γιατί… έβρεχε πολύ.

Το επιχείρημα του Κουσνέρ ήταν ότι το καθεστώς της χώρας δεν προστάτευε επαρκώς τους πολίτες του από τον κυκλώνα Ναργκίς, γεγονός που έδινε στη λεγόμενη διεθνή κοινότητα το «δικαίωμα» να παρέμβει. Το σχέδιο που τελικά εγκαταλείφθηκε αποτελούσε μία από τις πιο ακραίες προσπάθειες εφαρμογής της λεγόμενης Ευθύνης Προστασίας, ενός νομικού εφευρήματος με το οποίο οι ισχυρότερες χώρες της Δύσης επιχειρούσαν να νομιμοποιήσουν επιθετικούς πολέμους από το Κοσσυφοπέδιο μέχρι τη Λιβύη και από το Ιράκ μέχρι τη Συρία.

Ουσιαστικά το R2P ήταν η προσπάθεια αποτύπωσης σε χαρτί του τέλους του βεστφαλιανού συστήματος, που εξασφάλιζε το απαραβίαστο των συνόρων και την προστασία της εθνικής κυριαρχίας. Τι απέγιναν όμως οι υποστηρικτές της συγκεκριμένης ιδέας; Όπως εξηγούσε πρόσφατα ο Αμπντελγουχάμπ ελ Εφέντι, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Doha Institute for Graduate Studies, «οι χθεσινοί υποστηρικτές του δόγματος R2P είναι σήμερα οι μεγαλύτεροι υποστηρικτές της γενοκτονικής επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα».

Αν όμως οι δημιουργοί του R2P σφυρίζουν αδιάφορα ή στηρίζουν έμπρακτα τη γενοκτονία, μήπως το συγκεκριμένο δόγμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από κράτη που ασκούν κριτική στο Ισραήλ;

Όπως εξηγούσε προ ημερών ο Άλφρεντ ντε Ζάγιας, πρώην ανεξάρτητος εμπειρογνώμονας των Ηνωμένων Εθνών, μέχρι στιγμής ανώτατοι αξιωματούχοι και αρχηγοί κρατών από τουλάχιστον 13 χώρες έχουν χαρακτηρίσει τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς ως «γενοκτονία». Καμία όμως από αυτές τις χώρες δεν έχει επικαλεστεί επισήμως τη Σύμβαση του 1948 για την Πρόληψη και Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας, η οποία περιέχει ένα μικρό «δράκο»: «Τα Συμβαλλόμενα Μέρη», διαβάζουμε στο πρώτο άρθρο της σύμβασης, «επιβεβαιούν ότι η γενοκτονία, συντελουμένη είτε εν καιρώ ειρήνης είτε εν καιρώ πολέμου, τυγχάνει έγκλημα διεθνούς δικαίου και αναλαμβάνουν την υποχρέωσιν να προλαμβάνουν και να τιμωρούν αυτό». Όποιος καταγγέλλει λοιπόν γενοκτονία οφείλει και να προσπαθεί να την αποτρέψει.

Το σημερινό πρόβλημα είναι ότι η λεγόμενη διεθνής κοινότητα δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες της για να σταματήσει τη γενοκτονία στη Γάζα ούτε με τη σύμβαση για τις γενοκτονίες ούτε με το νεόκοπο R2P.

Όποια γνώμη και αν έχει λοιπόν κανείς για τους Χούθι στην Υεμένη, αποτελούν τη μοναδική δύναμη με de facto κρατική εξουσία η οποία προσπαθεί να σταματήσει έμπρακτα τη γενοκτονία επιβάλλοντας ναυτικό αποκλεισμό στο Ισραήλ. Ήδη η κίνηση σε ισραηλινά λιμάνια όπως το Εϊλάτ έχει μειωθεί κατά τουλάχιστον 80%.

Να σημειωθεί ότι οι Χούθι με σειρά ανακοινώσεων, τις οποίες τα διεθνή ΜΜΕ επιμένουν να διαστρεβλώνουν, έχουν τονίσει ότι σταματούν μόνο ισραηλινά πλοία και ότι εγγυώνται τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Το «μποτιλιάρισμα» λοιπόν που έχει σημειωθεί στην Ερυθρά Θάλασσα και το γεγονός ότι πολλά πλοία πραγματοποιούν τον περίπλου ολόκληρης της Αφρικής δεν οφείλεται σε επιθέσεις της οργάνωσης, αλλά σε αποφάσεις των μεγαλύτερων μεταφορικών και πετρελαϊκών εταιρειών.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι η Υεμένη, που προωθεί έμπρακτα μια μορφή της «Ευθύνης Προστασίας», θα δικαιούνταν και η ίδια να έχει προστατευτεί από τη διεθνή κοινότητα όταν η Σαουδική Αραβία, με τη βοήθεια των ΗΠΑ και της Βρετανίας, βομβάρδιζε ανηλεώς κατοικημένες περιοχές προκαλώντας αυτό που ο ΟΗΕ αποκαλούσε τη «μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση» στην πρόσφατη ιστορία. Και σε εκείνο τον πόλεμο όμως οι πιο φανατικοί υποστηρικτές τού R2P είτε σιωπούσαν, είτε συμμετείχαν στη σφαγή.

Όποιες και αν είναι οι εξελίξεις στην Ερυθρά Θάλασσα, καθώς οι ΗΠΑ συγκεντρώνουν άλλη μια συμμαχία των προθύμων για να τιμωρήσουν τους Χούθι (και να επιτρέψουν τη συνέχιση της γενοκτονίας στη Γάζα), το πρώτο θύμα θα είναι η ψευδεπίγραφη Ευθύνη Προστασίας.