του *

 

Έχοντας μια ασφαλή πλέον χρονική απόσταση από το καλοκαίρι και τη δράση αυτών των ποικιλόμορφων κινημάτων, είναι ίσως καιρός για έναν πρώτο απολογισμό. Πώς προέκυψαν; Πώς οργανώθηκαν; Τι αποτελέσματα είχαν; Γιατί πέτυχαν; Ποια αιτήματα παραμένουν εκκρεμή; Ας προσεγγίσουμε αυτά τα ερωτήματα μέσα από την περίπτωση ενός εκ των πλέον δραστήριων κινημάτων αυτού του καλοκαιριού, της Κίνησης Πολιτών Πάρου για Ελεύθερες Παραλίες.

Πώς φτάσαμε μέχρι εκεί;

Οι παρακάτω δύο εικόνες προβλήθηκαν ως μέρος μιας εναρκτήριας παρουσίασης σε ανοικτή συνέλευση της Κίνησης Πολιτών Πάρου τον Ιούνη του 2023. Οι εικόνες αμφότερες παρουσίαζαν μία παραλία της Πάρου, της Μικρή Σάντα Μαρία, εντός περιοχής Natura 2000 στην περιοχή της Νάουσας. Η πρώτη αποτύπωνε την πραγματική, τότε, κατάσταση: Η παραλία 100% κατειλημμένη από 2 επιχειρήσεις που είχαν αναπτύξει ομπρελο-ξαπλώστρες, όπως μάλιστα διαπιστώθηκε αργότερα εντελώς αυθαίρετα, χωρίς να υπάρχει καμία σύμβαση παραχώρησης, καθώς ο Δήμος Πάρου είχε αποφασίσει να μην την παραχωρήσει. Η δεύτερη εμφάνιζε την ίδια παραλία σε μία εναλλακτική, εικονική πραγματικότητα. Με χρήση Photoshop είχαν αφαιρεθεί τα έπιπλα παραλίας σε μια προσπάθεια να δειχθεί ότι, ναι, τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν αλλιώς, σε μια παρότρυνση προς το κοινό να ανακαλέσει την αίσθηση του ελληνικού καλοκαιριού όπως τη βιώναμε μέχρι πριν λίγα μόλις χρόνια.


Η παραλία της Μικρής Σάντα Μαρία στην Πάρο, όπως ήταν τον Ιούνιο του 2023 και … όπως θα μπορούσε να ήταν.

Σαν από παιχνίδι της τύχης, 1,5 μόλις μήνα μετά από εκείνη την παρουσίαση, η παραλία έμοιαζε πλέον όπως αυτή της δεύτερης εικόνας. Χωρίς Photoshop αυτή τη φορά. Αυτό που μεσολάβησε ήταν ο ξεσηκωμός της Κοινωνίας των Πολιτών στο νησί που διεκδίκησε αυτό που της ανήκει: το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα ελεύθερης πρόσβασης στην παραλία, το δικαίωμα στο δημόσιο χώρο και, τελικά, το δικαίωμα στα δημόσια αγαθά.

Πώς όμως φτάσαμε μέχρι εκεί;

Στην Πάρο, όπως και σε πολλούς άλλους τουριστικούς προορισμούς, τα τελευταία χρόνια οι κάτοικοι βιώνουν μια αφόρητη κατάσταση ως απόρροια του φαινομένου του υπερτουρισμού, με βασικό σύμπτωμα, εκτός των άλλων, τον περιορισμό του δημόσιου χώρου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η κατάσταση στις παραλίες: η νομοθεσία προβλέπει ότι ναι μεν επιχειρήσεις μπορούν να μισθώνουν τμήματα παραλιών, αλλά στη βάση κάποιων περιορισμών, π.χ., κατ’ ελάχιστον το 50% της παραλίας πρέπει να διατηρείται ελεύθερο, ενώ η μπροστινή σειρά από ξαπλώστρες πρέπει να είναι σε απόσταση τουλάχιστον 5μ από τη θάλασσα.

Κι όμως, στην Πάρο τίποτα από τα παραπάνω δεν τηρείται. Πολλές παραλίες (οι ωραιότερες και δημοφιλέστερες) κατειλημμένες 100% (ή στην καλύτερη περίπτωση με υπερβάσεις ορίων δύο μέχρι και 100(!) φορές περισσότερο από όσο προβλέπει η σύμβαση παραχώρησης. Και, φυσικά, ξαπλώστρες μέχρι (και μέσα) στο κύμα. Ο κοινόχρηστος χώρος περιορίζεται, οι ντόπιοι εκτοπίζονται, το αίσθημα της ασφυξίας γενικεύεται. Το φυσικό περιβάλλον προσφέρεται προς «κατανάλωση» σε λίγους και πλούσιους με το κόστος ενοικίασης σετ της ομπρέλας / ξαπλώστρας να ξεπερνά ακόμα και εκείνο της διαμονής σε καλό ξενοδοχείο και την παραλία να διαμορφώνεται σε χώρο ταξικής διαλογής.


Παραλίες στην Πάρο

Και φυσικά, στο μπαξέ των παραλιών δεν φύονται μόνο ομπρέλες και ξαπλώστρες αλλά κάθε είδους αυθαίρετες μόνιμες και ημι-μόνιμες κατασκευές. Αρκετές παραλίες διαμορφώνονται σε αύλειο χώρο εστιατορίων, βιότοποι καταπατούνται, οι τόσο κρίσιμες για το παράλιο οικοσύστημα αμμοθίνες ισοπεδώνονται, τοίχοι χτίζονται (από ιδιοκτήτες ξενοδοχείων ή επαύλεων) για να φράξουν μονοπάτια πρόσβασης ώστε να καταστήσουν παραλίες defacto ιδιωτικές.

Τις πταίει;

Σε αυτό το πλαίσιο της διάχυτης παραβατικότητας, ένα στρεβλό νομοθετικό πλαίσιο εμπλέκει μια σειρά από υποστελεχωμένους φορείς (Δήμος, Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, Αστυνομία, Λιμεναρχείο, Λιμενικό Ταμείο, ΤΑΙΠΕΔ, Πολεοδομία, κλπ) στις παραλίες με ένα μαλλιοκούβαρο ευθυνών. Με θολές τις γραμμές που διαχωρίζουν τις αρμοδιότητές τους, επιτρέποντας τελικά σε αιρετούς, που είτε δυσκολεύονται να τα βάλουν με τα συμφέροντα είτε διαπλέκονται με αυτά, να επικαλούνται ακόμα και αναρμοδιότητα για τις παραλίες του τόπου τους. Σε αρκετές περιπτώσεις, μάλιστα, οι Δήμοι υποθάλπουν τα φαινόμενα των αυθαιρεσιών καθώς ούτε καν πραγματοποιούν ελέγχους στις παραλίες αφήνοντας τους επιχειρηματίες να λειτουργούν ανεξέλεγκτοι.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ο πολίτης αισθάνεται -και είναι- αβοήθητος: πλήρης απουσία διαφάνειας ως προς το ποιο ακριβώς τμήμα της παραλίας έχει νομίμως μισθωθεί ώστε ο πολίτης να μπορεί να διαπιστώσει μόνος του τυχόν παράβαση. Από εκεί και πέρα, ακόμα και αν ο πολίτης διαθέτει την ενέργεια και το σθένος να καταγγείλει παραβάσεις, δεν γνωρίζει σε ποιον φορέα και πώς να αποταθεί, ενώ δεν υπάρχει ορατότητα για τυχόν ελέγχους που γίνονται και τυχόν παραβάσεις που διαπιστώνονται.

Ο δε ισχύων Νόμος, παρότι προβλέπει άρση της σύμβασης παραχώρησης για όσους επιχειρηματίες παρανομούν, τελικά δεν εφαρμόζεται, αλλά αντί αυτού στο χειρότερο για τον επιχειρηματία σενάριο στο οποίο ελεγχθεί και βρεθεί με τη γίδα στην πλάτη, τού επιβάλλεται απλώς χρηματικό πρόστιμο που ισοδυναμεί με εισπράξεις λίγων ημερών. Με άλλα λόγια, συμφέρει να παρανομείς.

Κάπως έτσι, διαμορφώνεται ένα πλαίσιο στο οποίο αφενός διακυβεύονται μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, αφετέρου διαμορφώνεται ένα εμφανές κενό εξουσίας καθώς η πολιτεία (σε επίπεδο κεντρικής διακυβέρνησης ή αυτοδιοίκησης) αδυνατεί να επιβάλει το Νόμο ώστε να διασφαλίσει το δημόσιο χαρακτήρα των παραλιών.

Κι επειδή, ως γνωστόν, η φύση απεχθάνεται τα κενά, το κενό εξουσίας του Κράτους καταλαμβάνεται από τη Μαφία. Αυτό μας έχουν δείξει πολλά παραδείγματα, όπως της Μυκόνου (με τον ξυλοδαρμό του αρχαιολόγου Μανώλη Ψαρρού) και της Ρόδου (όπου μπράβοι συμμετείχαν σε συνεδριάσεις δημοτικών επιτροπών για να υποδείξουν τον επιχειρηματία στον οποίο έπρεπε να παραχωρηθούν οι παραλίες). Άλλα νησιά με έντονη τουριστική ανάπτυξη, όπως η Πάρος, ακολουθούν κατά πόδας και βρίσκονται ένα μόλις βήμα πριν παραδοθούν κι αυτά στις Μαφίες.


Οι Μαφίες των παραλιών

Η οργάνωση του κινήματος των παραλιών στην Πάρο

Κάπως έτσι φτάνουμε στο καλοκαίρι του 2023 στην Πάρο. Και έχουμε 2 ανοικτές συνελεύσεις ενός ετερόκλητου πλήθους (Παριανών, μετοίκων, εποχιακών κατοίκων, ξένων, κλπ, όλων των επαγγελμάτων, συμπεριλαμβανομένων των τουριστικών) οι οποίοι συγκεντρώνονται αυθόρμητα, κατόπιν καλέσματος στα social media ενός ανθρώπου με πολύ σημαντικό αποτύπωμα στην πρόσφατη ιστορία του νησιού. Του ποιητή, συγγραφέα, ψυχής του πολιτιστικού συλλόγου «Αρχίλοχος» Χρίστου Γεωργούση. Αυτούς τους ανθρώπους τούς συνδέει η κοινή αγωνία, όχι μόνο για την κατάσταση στις παραλίες, αλλά γενικότερα για το μέλλον του νησιού, τούς ενώνει η δυσφορία του εκτοπισμού τους, η αίσθηση ότι γίνονται ξένοι στον τόπο τους.

Στις 2 ανοικτές συνελεύσεις παρουσιάσθηκαν περιπτώσεις σοβαρών παραβάσεων σε παραλίες, έγινε αναλυτική ενημέρωση για τα βασικά σημεία της νομοθεσίας και τα δικαιώματα των πολιτών, προτάθηκαν και ψηφίσθηκαν συγκεκριμένοι άξονες δράσης.

Ο πρώτος άξονας αφορούσε στην τεκμηρίωση των παραβάσεων:

Αλιεύθηκαν από το πληροφοριακό σύστημα «Διαύγεια» οι συμβάσεις παραχώρησης αιγιαλού στην Πάρο. Από αυτές αποτυπώθηκαν σε χάρτη τα νόμιμα όρια κάθε παραχώρησης. Εν συνεχεία καταγράφηκε -με αεροφωτογραφίες από drones- η πραγματική κατάσταση στις παραλίες, δηλαδή ο πραγματικός χώρο που είχαν καταλάβει οι επιχειρηματίες με ομπρέλες και ξαπλώστρες. Η αντιπαραβολή του νόμιμου με το πραγματικό προβλήθηκε μέσα από την πλατφόρμα digitallabparos, που αποτέλεσε ένα ισχυρό όπλο ως ένας διαδραστικός χάρτης παρανομίας που τεκμηρίωνε τη βαρύτητα και το εύρος των παραβάσεων στο νησί.

Παραλία Κριός στην Παροικιά: Αντιπαραβολή της νόμιμης μίσθωσης 50 τ.μ. (βλ. πράσινο πολύγωνο) έναντι της πραγματικής κάλυψης 100% της παραλίας (>600 τ.μ.).

Ο δεύτερος άξονας αφορούσε σε θεσμική δράση:

Κατ’ αρχάς δημιουργήθηκε ένας ογκώδης φάκελος με καταγραφή κραυγαλέων παραβάσεων στις παραλίες του νησιού (παραβάσεων με ονοματεπώνυμα) που στάλθηκε σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς: Δήμο Πάρου, Κτηματική Υπηρεσία, Αστυνομία και Λιμεναρχείο και, κυρίως, Εισαγγελίες. Η καταγγελία υπογράφηκε τόσο από τους παριστάμενους στις ανοικτές συνελεύσεις όσο και σε μορφή online petition που υπογράφηκε από 2700 πολίτες.

Ο τρίτος άξονας αφορούσε σε κινηματική δράση.

Αποφασίσθηκε η οργάνωση συμβολικών δράσεων διαμαρτυρίας, κυρίως σε παραλίες του νησιού στις οποίες υπήρχαν σοβαρές παραβιάσεις των όρων παραχώρησης έως και εντελώς αυθαίρετες καταλήψεις.

H κινηματική δράση, ωστόσο, απαιτούσε πολύ οργάνωση και μεθοδική δουλειά πολλών ανθρώπων. Κατ’ αρχάς ήταν απαραίτητο ένα online forum συζήτησης, ενημέρωσης και συντονισμού. Για το σκοπό αυτό δημιουργήθηκε μια ομάδα στο Facebook στην οποία υπήρξε αθρόα εγγραφή μελών που σήμερα φτάνουν τα 13.000 περίπου μέλη. Παράλληλα, σε πολύ σύντομο διάστημα δημιουργήθηκαν πανό, πλακάτ, τυπώθηκαν τρίγλωσσα φυλλάδια, αφίσες, κλπ.

Οι «εκδρομές» στις παραλίες

Δυο εβδομάδες μετά φτάνει η στιγμή της δράσης.

Η αρχή έγινε στην παραλία της Μικρής Σάντα Μαρία με συμμετοχή περίπου 250 ανθρώπων. Όμορφα, πολύχρωμα, πολιτισμένα, αποφασιστικά, ειρηνικά. Η παραλία κατειλημμένη από δύο επιχειρήσεις, εντελώς αυθαίρετα, καθώς δεν έχουν πάρει άδεια μίσθωσης έστω και ενός τ.μ. Οι πολίτες μοιράζουν φυλλάδια, συνομιλούν με τους λουόμενους που εκπλήσσονται όταν μαθαίνουν ότι το σύνολο των εγκαταστάσεων εκεί είναι παράνομες(!). Οι πολίτες συνομιλούν και με τους εργαζομένους, ενώ συναντούν ακόμα και τους επιχειρηματίες-«πειρατές» των παραλιών. Δημοσιοποιήθηκε ευρύτατα ο διάλογος με έναν από αυτούς:

-Είστε παράνομος, δεν έχετε άδεια.

-Το ξέρω!

-Επομένως πρέπει να πάρετε τις ξαπλώστρες και να καθαρίσετε την παραλία.

-Δεν έχω να πάω πουθενά. Ας έρθει η αστυνομία να με πιάσει!

Καταγράφεται έτσι, με τον πλέον εμφατικό τρόπο, η αίσθηση της ασυλίας και ακαταδίωκτου αυτών των ανθρώπων, η άποψή τους ότι μπορούν να λειτουργούν ανεξέλεγκτοι, να ιδιοποιούνται δημόσιο χώρο και να κερδοσκοπούν εις βάρος των συμπολιτών τους χωρίς κανένας να τους ζητά το λόγο. Αποτυπώνεται η βαθιά εδραιωμένη τους περιφρόνηση προς τις αρχές ενός ευνομούμενου κράτους: την κεντρική διοίκηση και τους εκπροσώπους της, την τοπική αυτοδιοίκηση, τις αστυνομικές αρχές, τη δικαιοσύνη, και -φυσικά- τους συμπολίτες τους.

Εικόνες από δράσεις διαμαρτυρίας της Κίνησης Πολιτών Πάρου.

Από εκεί και πέρα, τα πράγματα πήραν το δρόμο τους: στην επόμενη «εκδρομή» που οργανώθηκε στις παραλίες Μαρτσέλο και Κριός στην Παροικιά συμμετείχαν 400 άνθρωποι. Μια από τις επιχειρήσεις εκεί μίσθωνε 16 τ.μ. αλλά καταλάμβανε 1600 τ.μ., δηλαδή 100 φορές πάνω από το νόμιμο (!!).

Επόμενος σταθμός το Μοναστήρι, μια παραλία σε περιοχή μεγάλης περιβαλλοντικής, γεωλογικής, θρησκευτικής και ιστορικής σημασίας. Την οποία εκμεταλλεύεται εταιρία του ομίλου Νίκου Βαρδινογιάννη, καταπατώντας την επί σειρά ετών. 800 άνθρωποι συμμετείχαν σε αυτή τη διαμαρτυρία.

Η συνέχεια στη Νότια Πάρο, στην παραλία της Αλυκής, και στην ανατολική Πάρο, στην Punda Beach. Και το κλείσιμο στην Παροικιά στο πλαίσιο μιας πανελλαδικής μέρας δράσης που διοργανώθηκε από κοινού με κινήσεις σε άλλες περιοχές της χώρας που είχαν στο μεταξύ ενεργοποιηθεί με αντίστοιχα αιτήματα.

Πανελλαδική ημέρα δράσης για τις παραλίες (3/9/2023): εικόνες από δράσεις διαμαρτυρίας σε Πάρο, Χανιά, Αττική, Νάξο και Ρόδο.

Μεταξύ των παραπάνω δράσεων, πραγματοποιήθηκε και παράσταση διαμαρτυρίας σε συνεδρίαση Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Πάρου, μια συνεδρίαση που διεξήχθη σε τεταμένο κλίμα και παρακολούθησαν 300 πολίτες από κοντά και εκατοντάδες άλλοι από ζωντανή μετάδοση. Εκεί παραδόθηκε ένα ψήφισμα της Κίνησης Πολιτών που όχι μόνο ζητούσε την ενεργοποίηση ελέγχων από πλευράς Δήμου στις παραλίες αλλά πρότεινε στο Δήμο μια στέρεα νομική βάση στην οποία θα μπορούσε να πατήσει ώστε να απομακρύνει άμεσα τα παράνομα τοποθετημένα έπιπλα και να απελευθερώσει τον κοινόχρηστο χώρο.

Η δημοσιότητα

Η δραστηριότητα της Κίνησης Πολιτών Πάρου, ήδη από τη στιγμή που απέκτησε online παρουσία και δημοσιοποιήθηκε ευρύτερα μέσω των κοινωνικών δικτύων, προσέλκυσε το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης.

Κατόπιν της πρώτης δράσης σε παραλία, και ενώ το θέμα των δασικών πυρκαγιών υποχώρησε από την επικαιρότητα, έρχεται μια έκρηξη δημοσιότητας. Στην κορύφωσή της, μέλη της Κίνησης κλήθηκαν να εξυπηρετήσουν έως και 30 αιτήματα ανά ημέρα (!) για συνεντεύξεις σε εφημερίδες, ειδησεογραφικά portals, ραδιόφωνα, τηλεοράσεις.

Αξίζει να ειπωθεί ότι η Κίνηση έτυχε πολύ ευμενούς μεταχείρισης και προβολής από το σύνολο των μέσων, πανελλαδικών και τοπικών, συστημικών και εναλλακτικών, δεξιών και αριστερών.

Προβολή των δράσεων της Κίνησης Πολιτών Πάρου στον Εθνικό τύπο.

Ακόμα πιο εντυπωσιακή η απήχηση που είχαν οι δράσεις της Κίνησης στα ξένα μέσα. Από την Αυστρία, τη Γαλλία και τη Γερμανία, μέχρι τη Βόρεια Μακεδονία και την Ινδία και από τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, στις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τον Καναδά. Σχεδόν στο σύνολό τους τα ξένα μέσα κατέγραψαν τις δράσεις ως μία ένδειξη της αντίδρασης των τοπικών κοινωνιών στο φαινόμενο του μαζικού τουρισμού, και την υπερσυσσώρευση προβλημάτων λόγω της υπερδόμησης και του υπερτουρισμού. Σημειωτέο πως πολλά ξένα δίκτυα κάλυψαν τις δράσεις με ανταποκριτές που έστελναν στο νησί, κάποιοι από τους οποίους διέμειναν από 3 έως και 10 ημέρες.

Προβολή των δράσεων της Κίνησης Πολιτών Πάρου από διεθνή μέσα.

Το «κίνημα της πετσέτας»

Μέσα σε όλη αυτή την ένταση και έκταση της δημοσιότητας καθιερώθηκε από τα μέσα ενημέρωσης μια ταμπέλα, αυτή του «Κινήματος της Πετσέτας» αντί του «Κίνησης Πολιτών για Ελεύθερες Παραλίες». Ο τίτλος πρωτοεμφανίστηκε σε πρωινή εκπομπή της κρατικής τηλεόρασης και, διόλου τυχαία, υιοθετήθηκε αστραπιαία από το σύνολο των συστημικών ΜΜΕ, μέχρι το μεσημέρι της ίδιας ημέρας.

Αυτή η σπουδή να εξαφανιστούν οι λέξεις «Πολίτης», «Ελευθερία», «Κοινωνία των Πολιτών», κλπ, με πρόφαση ένα πιο πιασάρικο και «τηλεοπτικό» όνομα, θυμίζει αντίστοιχα βαφτίσια άλλων κινητοποιήσεων στο παρελθόν (βλ. «κίνημα των αγανακτισμένων»), αποδεικνύει τη δυσανεξία των κυρίαρχων μέσων ενημέρωσης στην ιδέα της ενεργοποίησης των πολιτών και με τις συλλογικές διεκδικήσεις, και έρχεται συνειδητά να ευτελίσει και να υποβαθμίσει το επίδικο, δηλαδή τον αγώνα για ελεύθερο δημόσιο χώρο.

Η ανταπόκριση των πολιτών

Η ανταπόκριση των πολιτών, όσων συμμετείχαν στις δράσεις της Κίνησης αλλά και όσων παρακολουθούσαν από μακριά, ήταν τεράστια και συγκινητική. Πολύ συναίσθημα, αγάπη, αλληλεγγύη. Εκφράστηκε ποικιλοτρόπως η ανάγκη για ελπίδα και φως, ειδικά στο καλοκαίρι της φωτιάς και της πλημμύρας. Μηνύματα που έδειχναν πόσο ανάγκη έχουμε όλοι μας από θετικά υποδείγματα, από απτές αποδείξεις ότι, ναι, οι πολίτες μπορούν να επηρεάσουν όσα τους αφορούν, ότι έχουμε δύναμη.

Και η άλλη πλευρά του νομίσματος: πολίτες ναι μεν υποστηρικτικοί, αλλά ηττοπαθείς, που εξέφραζαν τη βεβαιότητα ότι τα συμφέροντα είναι ανίκητα, ότι η παραλία που ελευθερώθηκε θα ξαναγεμίσει σύντομα ξαπλώστρες. Αλλά και η λογική της «ανάθεσης»: πολίτες που, ενώ δε συμμετείχαν, καλούσαν τους ενεργούς συμπολίτες τους να δώσουν λύση σε όλα τα προβλήματα του νησιού ή να επισκεφθούν και την παραλία στην οποίοι εκείνοι κολυμπούσαν για να την ελευθερώσουν.

Η «άλλη» άποψη

Δεδομένου ότι οι κινητοποιήσεις των πολιτών αμφισβήτησαν βαθιά εδραιωμένα συμφέροντα αλλά και της ανησυχίας ορισμένων ότι θα έθιγε σύντομα και άλλα, ήταν επόμενο να διατυπωθεί και η αντίθετη «άποψη».

Η άποψη που εκφράστηκε πρώτα-πρώτα από το Δήμαρχο Πάρου, ο οποίος εξαρχής έχασε κάθε επαφή με το κοινό αίσθημα των πολιτών τους οποίους έσπευσε να χαρακτηρίσει «πολιτικά υποκινούμενους». Ο Δήμαρχος, πέραν της δικαιολογίας των υποστελεχωμένων δημοτικών υπηρεσιών και της αναρμοδιότητας του Δήμου για τις παραλίες του νησιού, ισχυρίστηκε –ούτε λίγο ούτε πολύ- ότι στην Πάρο υπάρχουν ακόμα παραλίες που δεν έχουν παράνομα καταληφθεί (άρα, προς τι οι διαμαρτυρίες;) ή ότι οι παράνομες ξαπλώστρες έχουν ζήτηση (συνεπώς, η ζήτηση δικαιώνει την παρανομία).

Παράλληλα υπήρξαν αρκετοί «αγανακτισμένοι» οι οποίοι τοποθετήθηκαν κατά της Κίνησης Πολιτών. Πως το έκαναν; Χρησιμοποιώντας όλων των ειδών τα παραπειστικά επιχειρήματα και λογικές πλάνες που εφαρμόζουν οι πολιτικοί μας στα τηλεοπτικά παράθυρα:

Με το επιχείρημα «Ναι, αλλά μιλάτε μόνο για τις παραλίες και όχι γι’ αυτό ή το άλλο πρόβλημα» (το είδος στρεψοδικίας δηλαδή που έχει καθιερωθεί ως “whataboutism”).

  • Με την απεύθυνση στο συναίσθημα αλληλεγγύης μας προς τους παρανομούντες που κι αυτοί «πρέπει να φάνε ψωμάκι» και «δουλεύουν μόνο 2 μήνες σεζόν».
  • Με την πλήρη αντιστροφή των αιτημάτων των πολιτών που τα εμφάνιζαν ως εχθρικά στην ιδέα του τουρισμού και ως αφελή νοσταλγία ενός παρελθόντος που έχει από μακρού παρέλθει.
  • Με την άρνηση του δικαιώματος των πολιτών διά να ομιλούν, επειδή τάχα κάποιοι δεν ήταν αρκετά Παριανοί (γηγενείς) ή δεν ασχολούνταν αποκλειστικά με τον τουρισμό.
  • Με το επιχείρημα ότι οι ιδιώτες επιχειρηματίες προστατεύουν και διατηρούν καθαρές τις παραλίες, σε αντίθεση με το πόπολο της ψάθας και του τάπερ που τις βρωμίζουν και χαλάνε την εικόνα της γκλαμουριάς.
  • Τέλος, εμφανίζοντας τους πολίτες ως καταστροφείς του τουρισμού που δυσφημούν το νησί ή που ζηλεύουν την επιτυχία όσων επιχειρούν και προκόβουν.

Παράλληλα υπήρξε προσπάθεια αποδόμησης της Κίνησης και από -ελληνικά μόνο- μέσα ενημέρωσης. Εκφράσθηκαν απόψεις όπως ότι πρόκειται για ένα lifestyle κίνημα που το τρέχει μια ομάδα προνομιούχων. Ακόμα, ότι «οι πλούσιοι έχουν δικαίωμα να μη θέλουν δίπλα τους μπατιροτουρίστες ή οικογένειες με ταπεράκια».

Κάποιοι άλλοι καλούσαν τους πολίτες να είναι προσεκτικοί γιατί, αν ξεπερνούσαν τα όρια της «καθώς πρέπει διαμαρτυρίας» θα δυσφημούσαν τη «βαριά βιομηχανία» του τουρισμού.

Η εξάπλωση του «ιού»

Ένα από τα πιο ελπιδοφόρα στοιχεία που αναδύθηκε αυτό το παράξενο καλοκαίρι ήταν η δικτύωση και η αλληλεγγύη με αντίστοιχες κινήσεις πολιτών για το θέμα των παραλιών. Σε χρόνο ρεκόρ, ο «ιός» της Πάρου μεταδόθηκε από άκρη σε άκρη στην Ελλάδα: στη Νάξο, Ρόδο, Ίο, Αττική, Αίγινα, Χαλκιδική, Θάσο, Καβάλα, Λευκάδα, και αλλού, με πλήθος κινητοποιήσεων σε παραλίες, γεγονός που τροφοδότησε περαιτέρω το κύμα της δημοσιότητας και λειτούργησε καταλυτικά στην ενεργοποίηση των δομών του Κράτους.

Φυσικά, αυτό που αναδείχθηκε περισσότερο ήταν ότι, πέρα από τις ειδικές συνθήκες κάθε τόπου, τα προβλήματα και το συναίσθημα ασφυξίας από το στένεμα του δημόσιου χώρου και της απώλειας της γης και των τόπων μας ήταν κοινό.
To πιο συγκινητικό από όλα ήταν η επικοινωνία με πολίτες από τη γείτονα Τουρκία και ένα κίνημα που ξεκίνησε εκεί, εμπνευσμένο από τα δικά μας, με ακριβώς αντίστοιχα αιτήματα.

 Διαμαρτυρίες στο Αϊβαλί και στο Τσεσμέ (Τουρκία).

Τι πρέπει να γίνει

Από την όλη εμπειρία των κινημάτων του καλοκαιριού έχει σαφώς αναδειχθεί ότι το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει το χώρο των παραλιών είναι στρεβλό. Η πολυνομία και η αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων των πολλών Αρχών που εμπλέκονται στις παραλίες δυσχεραίνει την εφαρμογή των διοικητικών και δικαστικών αποφάσεων, ευνοώντας την παρανομία. Είναι λοιπόν κρίσιμο να δρομολογηθούν νομοθετικές παρεμβάσεις που θα προβλέπουν:

  1. Απλοποίηση της νομοθεσίας με περιορισμό της πολυνομίας και συναρμοδιότητας στις παραλίες με μεταβίβαση της συνολικής ευθύνης στους Δήμους. Η συγκέντρωση των αρμοδιοτήτων στους Δήμους πρέπει να συνοδεύεται από ενίσχυση της διαφάνειας προς τον πολίτη που σήμερα δεν είναι σε θέση να ελέγξει τις διοικητικές αποφάσεις.
  2. Εφαρμογή της νομοθεσίας που επιτρέπει τη μονομερή από το Δημόσιο ανάκληση της άδειας των «επιχειρηματιών» που παραβιάζουν τους όρους παραχώρησης αιγιαλού, αντί της επιβολής προστίμων που αντιστοιχούν σε εισπράξεις λίγων ημερών.
  3. Απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών για κατεδάφιση αυθαίρετων κατασκευών και απομάκρυνση παράνομα τοποθετημένων «επίπλων» παραλίας ακόμα και από τις υπηρεσίες καθαριότητας των Δήμων.
  4. Αυστηροποίηση των προϋποθέσεων δημοπράτησης της εκμετάλλευσης παραλιών από τους Δήμους, καθώς σήμερα παραχωρούνται (συχνά έναντι αστείου τιμήματος) χωρίς ίχνος ανταποδοτικού οφέλους προς τον πολίτη.
  5.  Εφαρμογή τεχνολογιών τηλεπισκόπησης, ώστε να είναι εφικτή η απομακρυσμένη επιτήρηση των όρων των συμβάσεων και επιβολή κυρώσεων χωρίς να απαιτείται επιτόπιος έλεγχος (αυτοψία) από τις ελεγκτικές αρχές.

Τι αποτελέσματα πετύχαμε;

Τελικά, τι πετύχαμε σε πρακτικό επίπεδο; Οπωσδήποτε πολλά περισσότερα από όσα στην αρχή θα τολμούσαμε να ονειρευτούμε. Κατ’ αρχάς, και με τη βοήθεια της δημοσιότητας που πήρε το θέμα, υπήρξε αντίδραση σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο με τον Υπουργό Οικονομικών (και προϊστάμενο της Κτηματικής Υπηρεσίας) κ. Χατζηδάκη να απειλεί τους παρανομούντες ότι «θα τους ταράξει στη νομιμότητα» (!) ενώ πρόσφατα προαναγγέλθηκαν και νομοθετικές παρεμβάσεις.

Είχαμε κατεπείγουσα εισαγγελική παραγγελία σε ανώτατο επίπεδο από την εισαγγελέα Αρείου Πάγου, συνεπεία της οποίας είχαμε την παρέμβαση του Εισαγγελέα Εφετών κου Τσορμπατζόγλου στην Πάρο και σε άλλα νησιά (Τήνο, Νάξο, κ.α.).

Για πρώτη φορά στην 9ετή θητεία του, ο Δήμαρχος Πάρου υποχρεώθηκε να πάρει θέση και σύρθηκε (σε συνεδρίαση Δημοτικού Συμβουλίου που παρακολούθησαν εκατοντάδες πολίτες) να εγκρίνει προτάσεις της Κίνησης Πολιτών και της δημοτικής αντιπολίτευσης ώστε οι υπηρεσίες του Δήμου να αναλάβουν δράση.

Για πρώτη φορά, μικτά κλιμάκια της Αστυνομίας και του Δήμου έκαναν ελέγχους στις παραλίες, διαπίστωσαν παραβάσεις και προχώρησαν σε δεκάδες αυτόφωρες συλλήψεις.

Για πρώτη φορά στρέμματα ολόκληρα παραλίας απελευθερώθηκαν και επέστρεψαν στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, τους πολίτες.

Ποιοι είναι πίσω από την Κίνηση Πολιτών;

H Κίνηση Πολιτών Πάρου εμφανίστηκε ως μία συλλογικότητα που συστάθηκε αυθόρμητα, εκ του μηδενός. Κι όμως, προϋπήρχε επί 45 χρόνια, ως κομμάτι του πολιτιστικού συλλόγου «Αρχίλοχος», με παρεμβάσεις σε θέματα που κατά καιρούς απασχολούσαν την κοινότητα.

Άρα, η Κίνηση έχτισε πάνω στην ακάματη δουλειά ενός πυρήνα ανθρώπων, που προσφέρουν δεκαετίες τώρα στον τόπο. Που έχουν δώσει την ψυχή τους (δεκαετίες τώρα) για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού, που έχουν παλέψει για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες, διασώζοντας την τιμή όλων μας.

Κανένα αποτέλεσμα, ωστόσο, δεν θα είχε έρθει, αν δεν υπήρχαν κι άλλοι, πολύ περισσότεροι που μοιράζονται μια κοινή έγνοια και όραμα για τον τόπο.

Η Κίνηση Πολιτών έφερε, λοιπόν, κοντά:

  • ανθρώπους που έχουν προσφέρει στον τόπο ως αυτοδιοικητικοί και εκπρόσωποι συλλόγων και φορέων
  • ανθρώπους που προετοίμασαν όλες τις δράσεις, προσφέροντας τις γνώσεις και δεξιότητές τους: στη γραφιστική, στο χειρισμό drones, στη φωτογραφία, στην εικονοληψία, στη σκηνοθεσία, στο μοντάζ, στην πληροφορική, στα νομικά, στη διοίκηση, στη σύνταξη κειμένων, στη μετάφραση, στο marketing, στην επικοινωνία
  • ανθρώπους που συντόνισαν τις δράσεις μέσα από αμεσο-δημοκρατικές διαδικασίες (στο άτυπο συντονιστικό της Κίνησης συμμετείχαν σταθερά περί τα 35 άτομα, σε πολύ συχνές συναντήσεις)
  • ανθρώπους που, ενώ μπορεί να μην είχαν κάποια άμεσα “χρήσιμη” για την Κίνηση εξειδίκευση, προσέφεραν χρόνο, κέφι, τον εαυτό τους για οτιδήποτε χρειαζόταν
  • εκατοντάδες ανθρώπους που συμμετείχαν στις δράσεις υπερβαίνοντας τη βαρυτική έλξη του καναπέ, την ηττοπάθεια, την κοινοτυπία της ασχήμιας, το φόβο: νέοι, μεσόκοποι, πιτσιρίκια, έφηβοι και “έφηβοι”
  • τέλος, οι -πολύ περισσότεροι- υπέροχοι άνθρωποι που συμπαραστάθηκαν από μακριά, με το νου και την καρδιά τους.

Το μήνυμα

Το βασικό μήνυμα των κινημάτων του καλοκαιριού είναι αισιόδοξο. Τα κινήματα για τις παραλίες ανέδειξαν τη δυσφορία της πλειοψηφίας των πολιτών για τον αποκλεισμό τους από χώρους που μέχρι πρόσφατα μπορούσαν να απολαύσουν ελεύθερα αλλά πλέον διαμορφώνονται σε ζώνες ταξικού διαχωρισμού. Τα κινήματα συγκρότησαν συλλογικότητες ανθρώπων με κοινή αγωνία για το μέλλον των τόπων μας, που ζητούν έναν αναστοχασμό και μια άλλου είδους ανάπτυξη που θα τοποθετεί στο κέντρο της τον άνθρωπο, την ευημερία των πολλών, το φυσικό περιβάλλον, το ίδιο το δικαίωμα των επόμενων γενεών να ζήσουν σε τόπους οι οποίοι υπήρχαν και πριν τους ανακαλύψει ο τουρισμός.

Τα κινήματα των παραλιών προσέφεραν ένα θετικό υπόδειγμα συλλογικής διεκδίκησης με όραμα, επιμονή και οργάνωση που μπορεί να πετυχαίνει ΝΙΚΕΣ.

Εικόνες από την ελεύθερη, πλέον, παραλία της Μικρής Σάντα Μαρία στην Πάρο.

*Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Μέλος της Κίνησης Πολιτών Πάρου

ΠΗΓΗ