Η Αττική κινδυνεύει να γίνει “μη κατοικήσιμη” λόγω λειψυδρίας και δεν είναι υπερβολή! - Τα μέτρα που πάρθηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες

 

Του Ζαφείρη Χατζηδήμου 

Η Αττική βρίσκεται απέναντι σε μια από τις σοβαρότερες κρίσεις λειψυδρίας (ίσως και την σοβαρότερη) και τα επιστημονικά δεδομένα από όλους τους σχετικούς κλάδους (γεωλογία, μετεωρολογία,   δεν αφήνουν περιθώρια για αισιοδοξία. Οι υδατικοί πόροι της περιοχής, ιδιαίτερα η λίμνη του Μόρνου, έχουν φτάσει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και η εξάντλησή τους δεν είναι πλέον ένα μακρινό σενάριο αλλά μια άμεση απειλή.

Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα από την ΕΥΔΑΠ και ανεξάρτητες έρευνες από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), η στάθμη του Μόρνου έχει υποχωρήσει κατά 20%, και η κατάσταση επιδεινώνεται συνεχώς λόγω της κλιματικής αλλαγής και της αυξημένης ζήτησης.

Αν στερέψει ο Μόρνος;

Αν ο Μόρνος στερέψει, η Αττική θα βρεθεί μπροστά σε μια πρωτοφανή κρίση υδροδότησης. Η ΕΥΔΑΠ έχει ήδη ενεργοποιήσει τους εφεδρικούς ταμιευτήρες όπως η Υλίκη και η γεώτρηση της Μαυροσουβάλας, αναζητώντας, κάπως αργά, περιοχές στην Αττική και Βοιωτία που πιθανά έχουν μεγάλα υδάτινα αποθέματα.  Ωστόσο, σύμφωνα με αναλυτές, αυτές οι εφεδρικές λύσεις μπορούν να προσφέρουν μόνο προσωρινή ανακούφιση, καθώς δεν επαρκούν για την κάλυψη των συνολικών αναγκών της Αττικής, πέρα της διετίας.

Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο υπολογίζει ότι, αν εξαντληθούν οι κύριες πηγές, οι περιοδικές διακοπές υδροδότησης θα γίνουν αναπόφευκτες και θα πρέπει να εξεταστεί η αναπροσαρμογή των χρήσεων γης στην Αττική.  Το Ινστιτούτο Υδρολογίας και Διαχείρισης Υδατικών Πόρων του ΕΜΠ προβλέπει μάλιστα ότι, αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, η περιοχή θα αντιμετωπίσει σοβαρές ελλείψεις νερού εντός των επόμενων δύο ετών, με τις συνέπειες να είναι καταστροφικές για τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της περιοχής. Οι ίδιοι ερευνητές επισημαίνουν ότι η μακροχρόνια ανομβρία, οι πυρκαγιές και η κλιματική κρίση που έχει επιφέρει αλλαγές στα μοτίβα των βροχοπτώσεων έχουν μειώσει δραστικά την αναπλήρωση των υδατικών αποθεμάτων.

Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει σε έντονη πίεση τους ήδη περιορισμένους υδάτινους πόρους της Αττικής, ενώ παράλληλα οι κλιματικές προβλέψεις δείχνουν ότι η περιοχή θα γίνει ακόμη πιο ξηρή τα επόμενα χρόνια.

Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται και οι μελέτες του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών καταδεικνύουν ότι η Αττική αντιμετωπίζει σημαντική αύξηση στη συχνότητα και την ένταση των καυσώνων, με αποτέλεσμα την εξάτμιση μεγάλων ποσοτήτων νερού από τους ταμιευτήρες

Μάλιστα, ο ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ), Κίμων Χατζημπίρος, έχει δηλώσει ότι η πτώση της στάθμης του ταμιευτήρα του Μόρνου, η οποία αποτελεί την κύρια πηγή υδροδότησης της Αττικής, θα μπορούσε να οδηγήσει σε αδυναμία άντλησης νερού. Τόνισε, μάλιστα, ότι αν η κατάσταση επιδεινωθεί περαιτέρω, οι κάτοικοι της Αθήνας ίσως αναγκαστούν να αναζητήσουν άλλες περιοχές για να ζήσουν, δεδομένου ότι η πόλη δεν θα είναι πλέον βιώσιμη χωρίς επαρκή υδάτινα αποθέματα​.

Μπορεί να αντιμετωπιστεί;

Τι λένε όμως οι επιστημονικοί ερευνητές; Μπορεί αυτή η μεγάλη κρίση να αντιμετωπίστεί; Ναι, αλλά απαιτεί άμεσα και δραστικά μέτρα, που να βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα και στρατηγικές μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας.

Ανακύκλωση Νερού: Οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου προτείνουν την εφαρμογή ενός εκτεταμένου προγράμματος ανακύκλωσης νερού για τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων. Αυτή η τεχνική μπορεί να μειώσει την εξάρτηση από τις επιφανειακές πηγές νερού και να συμβάλει στη βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων.

Αφαλάτωση: Η αφαλάτωση αποτελεί μια πολλά υποσχόμενη λύση, ιδιαίτερα για την περιοχή της Αττικής, που βρίσκεται κοντά στη θάλασσα. Αν και το κόστος αυτής της τεχνολογίας είναι υψηλό, οι ειδικοί προτείνουν τη σταδιακή ενσωμάτωσή της στο δίκτυο υδροδότησης, ώστε να εξασφαλιστεί η σταθερή παροχή νερού.

Πηγή: Ryan Cheng/Unsplash

Εξοικονόμηση και Μείωση Κατανάλωσης: Χρειάζεται άμεση εφαρμογή αυστηρότερων μέτρων για την μείωση της σπατάλης νερού. Εκστρατείες ευαισθητοποίησης, συνδυασμένες με οικονομικά κίνητρα και κυρώσεις, μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της κατανάλωσης κατά τουλάχιστον 20%, σύμφωνα με έρευνα της ΕΥΔΑΠ.

Ανάπτυξη Υποδομών: Η αναβάθμιση των δικτύων ύδρευσης και αποχέτευσης είναι επιτακτική. Σύμφωνα με μελέτες του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ), το 35% του νερού που αντλείται στην Αττική χάνεται λόγω διαρροών και κακής κατάστασης των δικτύων. Η άμεση αντικατάσταση των παλαιών δικτύων είναι απαραίτητη για την εξοικονόμηση αυτού του πολύτιμου πόρου.

Ο «ωχαδελφισμός» του δημοσίου

Η λειψυδρία δεν θα περιμένει και η αναποφασιστικότητα σήμερα θα πληρωθεί με την κατάρρευση αύριο. Η δράση είναι όχι μόνο απαραίτητη, αλλά και επείγουσα. Χωρίς αυτήν, η ήδη επιβαρυμένη στους περισσότερους τομείς Αττική, οδεύει προς ένα μέλλον που επιεικώς μόνο εφιαλτικό μπορεί να χαρακτηριστεί.

Ο «ωχαδελφισμός» του ελληνικού κράτους εδώ και περίπου 15 χρόνια να υλοποιήσει σταδιακά ένα μακροπρόθεσμο σχεδιασμό για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στην Αττική δημιούργησε ένα εξαιρετικά σοβαρό πρόβλημα, που πλέον απειλεί όχι μόνο το Λεκανοπέδιο αλλά και κατ΄επέκταση ολόκληρη την Ελλάδα.

Οι επιστήμονες είχαν προειδοποιήσει πως η  Αττική, ως η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή της χώρας, θα αντιμετώπιζε έντονες προκλήσεις λόγω της αστικοποίησης, του υπερτουρισμού δεδομένα που θα είχαν ως επακόλουθο την αύξηση της ζήτησης για νερό. Και μέσα σε αυτά τα 15 χρόνια προστέθηκε και το χειρότερο όλων η κλιματική κρίσης. Παρόλα αυτά, δεν ίδρωσε το αυτί κανενός. 

Και τώρα οι ιθύνοντες τρέχουν και δεν φτάνουν και δεν αποκλείεται να δώσουν τελικά (και) το αγαθό του νερού σε ιδιώτες που και θ χρεώνουν όσο θέλουν και έργα δεν θα κάνουν. Τα παραδείγματα της ιδιωτικοποίησης της ενέργειας και του σιδηρόδρομου μας δείχνουν το μέγεθος της αποτυχίας του νεοφιλελεύθερου μοντέλου και τους κινδύνους που συνεπάγεται για την ποιότητα της ζωής μας, ακόμη και για την ίδια μας την ύπαρξη…

Μέτρα που πάρθηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες

Ισπανία

Η Ισπανία έχει πληγεί σοβαρά από τη λειψυδρία, ιδιαίτερα στην περιοχή της Ανδαλουσίας. Έχει εφαρμόσει ένα συνδυασμό μέτρων, όπως:

Αφαλάτωση: Η Ισπανία έχει επενδύσει σημαντικά στην αφαλάτωση, με πολλές μονάδες να λειτουργούν κατά μήκος της ακτής. Η Βαρκελώνη, για παράδειγμα, αντλεί σημαντικό μέρος του νερού της από αφαλατωμένο θαλασσινό νερό.

Ανακύκλωση νερού: Επεξεργασμένο νερό από λύματα χρησιμοποιείται για αρδευτικούς σκοπούς και για την επαναφόρτιση υπόγειων υδροφορέων.

Διαχείριση ζήτησης: Έχουν εφαρμοστεί πολιτικές εξοικονόμησης νερού, συμπεριλαμβανομένων κινήτρων για τη χρήση αποδοτικών συστημάτων άρδευσης στη γεωργία και προγραμμάτων ευαισθητοποίησης για τους πολίτες.

Ιταλία

Η Ιταλία έχει επίσης εφαρμόσει διάφορα μέτρα, ειδικά στη βόρεια Ιταλία όπου η λειψυδρία έχει γίνει πιο έντονη τα τελευταία χρόνια:

Εξοικονόμηση νερού στη γεωργία: Η Ιταλία προωθεί τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών άρδευσης που μειώνουν την κατανάλωση νερού, όπως η σταγόνες άρδευση.

Αύξηση τιμών νερού: Σε ορισμένες περιοχές, η τιμή του νερού έχει αυξηθεί για να ενθαρρύνει την εξοικονόμηση και να αποθαρρύνει τη σπατάλη.

Επενδύσεις σε υποδομές: Η Ιταλία έχει αυξήσει τις επενδύσεις σε έργα για τη βελτίωση της διαχείρισης των υδάτινων πόρων και την αναβάθμιση των υδραυλικών δικτύων για να μειωθούν οι διαρροές.

Γαλλία

Η Γαλλία αντιμετωπίζει λειψυδρία κυρίως στις νότιες περιοχές και έχει λάβει διάφορα μέτρα για την αντιμετώπισή της:

Περιορισμοί στη χρήση νερού: Σε περιόδους ξηρασίας, επιβάλλονται αυστηροί περιορισμοί στη χρήση νερού, όπως απαγόρευση ποτίσματος κήπων, πλυσίματος αυτοκινήτων και γεμίσματος πισινών.

Ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση νερού: Η Γαλλία προωθεί τη χρήση ανακυκλωμένου νερού για τη βιομηχανία και τη γεωργία.

Ευαισθητοποίηση του κοινού: Εκστρατείες ενημέρωσης για την εξοικονόμηση νερού έχουν γίνει κεντρικό στοιχείο της πολιτικής της Γαλλίας.

Γερμανία

Παρόλο που η Γερμανία δεν έχει αντιμετωπίσει τόσο έντονη λειψυδρία όσο οι νότιες χώρες, έχει λάβει προληπτικά μέτρα:

Αποθήκευση βρόχινου νερού: Προωθείται η χρήση δεξαμενών αποθήκευσης βρόχινου νερού για χρήση στον κήπο και στις οικιακές εφαρμογές.

Ανάπτυξη νέων τεχνολογιών: Η Γερμανία επενδύει στην έρευνα για τεχνολογίες εξοικονόμησης νερού και βιώσιμες γεωργικές πρακτικές.

Αναβάθμιση των δικτύων ύδρευσης: Υπάρχουν συνεχιζόμενες προσπάθειες για την αναβάθμιση των δικτύων ύδρευσης, ώστε να μειωθούν οι απώλειες νερού από διαρροές.

Ηνωμένο Βασίλειο

Το Ηνωμένο Βασίλειο, παρά τις συχνές βροχοπτώσεις, έχει αρχίσει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη την απειλή της λειψυδρίας λόγω αλλαγών στα πρότυπα βροχόπτωσης:

Διαχείριση ζήτησης: Έχουν εισαχθεί τιμολογιακές πολιτικές για την ενθάρρυνση της αποδοτικότερης χρήσης νερού.

Συλλογή και αποθήκευση βρόχινου νερού: Προωθείται η εγκατάσταση συστημάτων συλλογής βρόχινου νερού στα σπίτια και τα κτίρια.

Δημόσια ευαισθητοποίηση: Έχουν ξεκινήσει εκστρατείες για την εκπαίδευση των πολιτών στη μείωση της κατανάλωσης νερού και την αποφυγή σπατάλης.

Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν ότι οι ευρωπαϊκές χώρες εφαρμόζουν ποικίλα μέτρα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, από την τεχνολογική καινοτομία μέχρι την αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς. Η εμπειρία αυτών των χωρών μπορεί να προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για την Αττική και άλλες περιοχές της Ελλάδας που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις.

ΠΗΓΗ