Διεθνής έρευνα: Απειλή για τη βιοποικιλότητα οι εξορύξεις για ανανεώσιμες

Dreamstime.com

Τάσος Σαραντής

 

 

Η αυξημένη ζήτηση για μέταλλα όπως ο χαλκός, το λίθιο, το νικέλιο και το κοβάλτιο για τεχνολογίες που βαφτίζονται «πράσινες», όπως οι ανεμογεννήτριες και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, έχει οδηγήσει σε τεράστια αύξηση των εξορύξεων στην Αφρική, γεγονός που βάζει σε άμεσο κίνδυνο περίπου 180.000 μεγάλους πιθήκους και ολόκληρα οικοσυστήματα.

Eως και το ένα τρίτο των μεγάλων πιθήκων της Αφρικής απειλείται από τα έργα εξόρυξης ορυκτών που απαιτούνται για τη μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δείχνει νέα έρευνα.Οπως εκτιμάται, 180.000 γορίλες, μπονόμπο και χιμπατζήδες κινδυνεύουν λόγω της αύξησης της ζήτησης για κρίσιμα μέταλλα, όπως ο χαλκός, το λίθιο, το νικέλιο και το κοβάλτιο.

Πολλά από αυτά τα ορυκτά απαιτούνται για τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, όπως οι ανεμογεννήτριες και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Οι ερευνητές λένε ότι η έκρηξη της ζήτησης οδηγεί στην καταστροφή των τροπικών δασών που αποτελούν κρίσιμους βιότοπους για τους μεγάλους πιθήκους της Αφρικής.

«Η Αφρική βιώνει μία άνευ προηγουμένου έκρηξη εξορύξεων που απειλεί πληθυσμούς άγριας ζωής και ολόκληρα οικοσυστήματα», έγραψαν οι ερευνητές στη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science Advances». Η Αφρική φιλοξενεί περίπου το 30% των παγκόσμιων ορυκτών πόρων και οι σημαντικές αυξήσεις της παραγωγής σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αναμένεται να αυξήσουν τη ζήτηση.

Οι εξορύξεις βλάπτουν τους πιθήκους μέσω της απώλειας των οικοτόπων, της ρύπανσης και των ασθενειών. Μπορούν επίσης να κάνουν τους βιότοπους πιο προσιτούς στους κυνηγούς και τους αγρότες, καθώς οι δρόμοι που διανοίγονται τεμαχίζουν τα δάση. Κι αυτό όταν περισσότερα από τα δύο τρίτα των ειδών πρωτευόντων απειλούνται ήδη με εξαφάνιση.

«Η απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα είναι καλή για το κλίμα, αλλά πρέπει να γίνει με τρόπο που να μη θέτει σε κίνδυνο τη βιοποικιλότητα», δήλωσε στον Guardian η επικεφαλής ερευνήτρια δρ Τζέσικα Γιούνκερ από τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας Re:wild. «Στην τρέχουσα περίοδο μπορεί ακόμη και να έρχεται σε αντίθεση με τους ίδιους τους περιβαλλοντικούς στόχους στους οποίους αποσκοπούμε… Είναι σημαντικό για όλους να υιοθετήσουν μια νοοτροπία μειωμένης κατανάλωσης».

Η κατανόηση του καθαρού αντίκτυπου των εξορύξεων στη βιοποικιλότητα για ορυκτά που απαιτούνται για τη σχεδιαζόμενη πλανητική ενεργειακή μετάβαση αποτελεί πρόκληση, καθώς η κλιματική κρίση απειλεί επίσης τους μεγάλους πιθήκους και οι τεχνολογίες καθαρής ενέργειας θεωρούνται σημαντικές για την αποφυγή των χειρότερων επιπτώσεων της παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας.

Η μελέτη, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με ερευνητές από το Γερμανικό Κέντρο Ερευνας για την Ολοκληρωμένη Βιοποικιλότητα και το Πανεπιστήμιο Martin Luther Halle-Wittenberg, χρησιμοποίησε δεδομένα για τοποθεσίες όπου πραγματοποιούνται ήδη εξορύξεις και για άλλες που πρόκειται να πραγματοποιηθούν σε 17 αφρικανικές χώρες και χαρτογραφήθηκαν περιοχές όπου οι εξορύξεις και η υψηλή πυκνότητα πιθήκων επικαλύπτονταν. Καθόρισε μια ζώνη προστασίας 10 χιλιομέτρων γύρω από τα ορυχεία ως την περιοχή που θα επηρεαζόταν άμεσα και μια ζώνη προστασίας 50 χιλιομέτρων για τις έμμεσες επιπτώσεις.

Dreamstime.com

Η μελέτη διαπίστωσε ότι οι μεγαλύτερες επιπτώσεις στους πιθήκους από τις εξορύξεις ήταν στις χώρες της δυτικής Αφρικής, τη Λιβερία, τη Σιέρα Λεόνε, το Μάλι και τη Γουινέα. Στη Γουινέα, περισσότεροι από 23.000 χιμπατζήδες (το 83% του εκεί πληθυσμού) θα μπορούσαν να επηρεαστούν άμεσα ή έμμεσα από τις εξορυκτικές δραστηριότητες. Κι ακόμη και οι πιο ευαίσθητες οικολογικά περιοχές γενικά δεν προστατεύονται. Χωρίς να σχετίζεται με τους πιθήκους, η έρευνα διαπίστωσε ότι το 20% των περιοχών εξόρυξης αλληλεπικαλύπτονταν με περιοχές που θεωρούνται μοναδικές για τη βιοποικιλότητα ή έχουν χαρακτηριστεί «κρίσιμα ενδιαιτήματα». «Οι εταιρείες, οι δανειστές τους και τα κράτη πρέπει να αναγνωρίσουν ότι μερικές φορές μπορεί να έχει μεγαλύτερη αξία να αφήνουμε ορισμένες περιοχές ανέγγιχτες για να μετριαστεί η κλιματική αλλαγή και να αποτραπούν μελλοντικές επιδημίες», ανέφερε η Τζέσικα Γιούνκερ.

Οι ερευνητές είπαν ότι θα μπορούσαν να γίνουν περισσότερα για να μετριαστούν οι επιπτώσεις των εξορύξεων στα απειλούμενα είδη. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι οι εταιρείες εξόρυξης δεν υποχρεούνται να δημοσιοποιούν δεδομένα βιοποικιλότητας. Είναι πιθανό ότι ο αντίκτυπος των έργων εξόρυξης σε μεγάλους πιθήκους και άλλα είδη είναι ακόμη υψηλότερος από ό,τι διαπιστώνεται στη μελέτη, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Τα συστήματα αντιστάθμισης των επιπτώσεων των εξορύξεων στη βιοποικιλότητα αναπτύσσονται συνήθως για να διαρκέσουν όσο διαρκεί το έργο εξόρυξης, αν και οι επιπτώσεις στους μεγάλους πιθήκους είναι μόνιμες. «Οι εταιρείες εξόρυξης πρέπει να επικεντρωθούν στην αποφυγή των επιπτώσεών τους στους μεγάλους πιθήκους όσο το δυνατόν περισσότερο και να χρησιμοποιούν τα αντισταθμιστικά μέτρα ως έσχατη λύση, καθώς δεν υπάρχει επί του παρόντος παράδειγμα επιτυχούς αντιστάθμισης των μεγάλων πιθήκων», δήλωσε στον Guardian η δρ Τζενεβιέβ Κάμπελ από τη Διεθνή Ενωση για τη Διατήρηση της Φύσης, η οποία είναι επίσης ερευνήτρια στο Re:wild.

Το 2022, στη 15η Διάσκεψη των Μερών της Σύμβασης για τη Βιοποικιλότητα (COP15), επτά μεγάλες οικονομίες σχημάτισαν μια συμμαχία για να ενισχύσουν τη βιωσιμότητα των εξορύξεων αυτών των βασικών ορυκτών απανθρακοποίησης. Εντούτοις, υπάρχει σπανιότητα μελετών που να αξιολογούν την απειλή των εξορύξεων για την παγκόσμια βιοποικιλότητα. Και για το 97% των εξορυκτικών περιοχών δεν υπάρχουν διαθέσιμα ερευνητικά δεδομένα για τους πιθήκους.