Πανεπιστήμια εν όπλοις σε ΗΠΑ, Ισραήλ και Ελλάδα - Του Άρη Χατζηστεφάνου

Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 27/04/2024

Το συγκλονιστικό κύμα φοιτητικών κινητοποιήσεων που σαρώνει τα πανεπιστήμια σε κάθε γωνιά των ΗΠΑ δεν ζητά μόνο τερματισμό της γενοκτονίας των Παλαιστινίων και της παροχής αμερικανικών οπλικών συστημάτων. Στον πυρήνα των αιτημάτων βρίσκεται η διακοπή κάθε συνεργασίας με ισραηλινά πανεπιστήμια που εδώ και δεκαετίες στηρίζουν έμπρακτα τη στρατιωτική κατοχή και το καθεστώς απαρτχάιντ ● Πρόκειται για τα ίδια πανεπιστήμια που συνεργάζονται και με ελληνικά εκπαιδευτικά ιδρύματα χωρίς, μέχρι στιγμής, ανάλογες αντιδράσεις.

Κατά τη διάρκεια του αραβο-ισραηλινού πολέμου του 1948 η σιωνιστική, παραστρατιωτική οργάνωση Χαγκάνα είχε μια φαεινή ιδέα. Δημιούργησε ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα με τη συμμετοχή των τριών μεγαλύτερων πανεπιστημίων της περιοχής: του Εβραϊκού Πανεπιστημίου, του Technion και του Ινστιτούτου Βάιζμαν. Τα τρία ιδρύματα έπαιξαν κομβικό ρόλο στην ανάπτυξη οπλικών συστημάτων και στρατηγικών που χρησιμοποιήθηκαν για τον μεγάλο διωγμό των Παλαιστινίων από τα εδάφη τους.

Την ιστορία αυτή διηγείται η ανθρωπολόγος Μάγια Γουίντ στο εξαιρετικό βιβλίο της «Towers of Ivory and Steel» (εκδόσεις Verso) στο οποίο ανατρέπει τον μύθο των «φιλελεύθερων» ισραηλινών πανεπιστημίων και εξηγεί πώς τα περισσότερα από αυτά τα ιδρύματα «αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο του καθεστώτος απαρτχάιντ στο Ισραήλ». Χτισμένα, συχνά, σε κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις και το ανθρώπινο δυναμικό τους για να στηρίζουν κάθε στρατιωτική επιχείρηση του ισραηλινού κράτους εναντίον των Παλαιστινίων. Κάθε ίδρυμα μάλιστα έχει να παρουσιάσει συγκεκριμένα «επιτεύγματα».

Το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, λόγου χάρη, ανέπτυξε το στρατιωτικό δόγμα (Dahiya), το οποίο προβλέπει γενικευμένη καταστροφή κατοικημένων περιοχών και τη χρήση δυσανάλογα μεγάλης στρατιωτικής ισχύος. Το ίδιο ίδρυμα πρωτοστατεί με δικά του κεφάλαια σε εκστρατείες προπαγάνδας και πολιτικής δράσης, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τη διεθνή εκστρατεία που είχε οργανώσει το 2016 εναντίον της πρωτοβουλίας BDS για το μποϊκοτάζ του Ισραήλ.

Το Πανεπιστήμιο Technion συνεργάζεται με την πολεμική βιομηχανία Elbit για την κατασκευή συστημάτων παρακολούθησης και ελέγχου του παράνομου τείχους στη Δυτική Οχθη, ενώ ανέπτυξε τη στρατιωτική εκδοχή της μπουλντόζας D9 που χρησιμοποιεί ο στρατός για να κατεδαφίζει σπίτια Παλαιστινίων – πρόκειται για το ίδιο μοντέλο που πολτοποίησε το σώμα της 23χρονης Αμερικανίδας ακτιβίστριας Ρέιτσελ Κόρι.

Το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ συγκεντρώνει δωρεές για τον ισραηλινό στρατό, φιλοξενεί προγράμματα στρατολόγησης για τις μυστικές υπηρεσίες Σιν Μπετ και διεξάγει στις εγκαταστάσεις του το πρόγραμμα Havatzalot για την εκπαίδευση των υπηρεσιών πληροφοριών του IDF.

Το Πανεπιστήμιο Μπεν Γκουριόν έχει δημιουργήσει το πρόγραμμα διασύνδεσης BGN Technologies, το οποίο μεταξύ άλλων αναπτύσσει μη επανδρωμένα οχήματα και ρομπότ για στρατιωτική χρήση. Επίσης από το 2013 το πανεπιστήμιο φιλοξενεί τη Διοίκηση Πληροφορικών Συστημάτων του IDF.

Σχεδόν το σύνολο αυτών των πανεπιστημίων έχουν ανοιχτούς δεσμούς με τα μεγαλύτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα των ΗΠΑ και άλλων χωρών (όπως η Ελλάδα), τα οποία λειτουργούν και σαν ακόμη ένας μηχανισμός νομιμοποίησης αλλά και μεταφοράς ιδιωτικών και κρατικών επενδύσεων προς το κράτος του Ισραήλ.

Στην περίπτωσή μας το βασικό «προξενιό» μεταξύ ερευνητικών ιδρυμάτων της Ελλάδας και του Ισραήλ γίνεται μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων «έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης» — ένας από τους δεκάδες τρόπους με τους οποίους οι Βρυξέλλες στηρίζουν το ισραηλινό απαρτχάιντ. Παρ’ όλα αυτά, αρκετά ελληνικά πανεπιστήμια έχουν αναπτύξει και άμεσες διμερείς σχέσεις. Το ΑΠΘ, λόγου χάρη, είχε υπογράψει μνημόνια συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, το Πανεπιστήμιο της Χάιφας και το Μπεν Γκουριόν. Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής συνεργάζεται με το Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ, ενώ είχε προκηρύξει πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών με ισραηλινά πανεπιστήμια εν μέσω της σφαγής στη Γάζα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πανεπιστήμιο αποφάσισε να «αναστείλει προσωρινά» τις ανταλλαγές μόλις στις 19 Απριλίου – όχι δηλαδή όταν το Ισραήλ οδηγούνταν στο Διεθνές Δικαστήριο με την κατηγορία της γενοκτονίας, αλλά όταν το Ιράν ξεκίνησε τα αντίποινα για τον βομβαρδισμό της πρεσβείας του στη Συρία.

Ανάλογα προγράμματα ανταλλαγής φοιτητών με το Μπεν Γκουριόν είχαν εδώ και χρόνια τα Πανεπιστήμια Πειραιώς και Θεσσαλίας, ενώ η Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του ΕΜΠ έστελνε τους σπουδαστές της στο Bezalel Academy of Arts and Design, το οποίο τους τελευταίους μήνες υπερηφανεύεται ότι σχεδιάζει και ράβει τις στολές των εφέδρων που επιχειρούν εναντίον της Γάζας.

Πολύ πιο ισχυρές ερευνητικές συνεργασίες με εκπαιδευτικά ιδρύματα (και μέσω αυτών με τον ισραηλινό στρατό) υποσχέθηκε να δημιουργήσει από την πρώτη στιγμή το ThessINTEC (Τεχνολογικό Πάρκο 4ης γενιάς στη Θεσσαλονίκη), το οποίο χρηματοδοτείται με 200 εκατ. ευρώ από ισραηλινά funds. Το ThessINTEC έχει ήδη υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με το Τεχνολογικό Πάρκο Gav-Yam Negev, που δημιουργήθηκε από την ισραηλινή εταιρεία Innovation BaseCamp στο Μπερ Σεβά, στην έρημο Νεγκέβ. Πρόκειται για την περιοχή όπου σταδιακά μεταφέρονται τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα του ισραηλινού στρατού, μεταξύ των οποίων και η περίφημη Unit 8200, πρώην στελέχη της οποίας δημιούργησαν εφαρμογές παρακολούθησης όπως το Pegasus και το Predator.

Μιλώντας πριν από μερικούς μήνες στη Θεσσαλονίκη, ο διευθύνων σύμβουλος της BaseCamp, Uzy Zwebner, αφού αναφέρθηκε στον κομβικό ρόλο του ισραηλινού στρατού και του Πανεπιστημίου Μπεν Γκουριόν στο πάρκο Gav-Yam Negev, εξήγησε τη σημασία που ο ίδιος αποδίδει στη συνεργασία του με το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Με αυτό τον τρόπο το ThessINTEC αναμένεται να αποτελέσει κομβικό σύνδεσμο ανάμεσα σε Έλληνες ερευνητές και εταιρείες ή ιδρύματα που ουσιαστικά λειτουργούν είτε κατ’ εντολή είτε σαν βιτρίνα των ισραηλινών ενόπλων δυνάμεων.

Στις ΗΠΑ οι φοιτητές κατάλαβαν τους κανόνες του παιχνιδιού και είπαν «Ως εδώ». Στην Ελλάδα;