Η προστασία από την κλιματική κρίση αναγνωρίζεται, πλέον, ως ανθρώπινο δικαίωμα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ)!

© Katrin Bolovtsova / Pexels

Σε μια σημαντική στιγμή για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έλαβε πριν λίγες ημέρες μια ιστορική απόφαση, κρίνοντας ότι η Ελβετία παραβιάζει τα δικαιώματα των πολιτών όσο δεν τους προστατεύει από την κλιματική αλλαγή.

Η απόφαση έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς λήφθηκε αποκλειστικά με γνώμονα το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στο υγιές περιβάλλον και στην κλιματική σταθερότητα.

Η συγκεκριμένη υπόθεση αφορούσε την προσφυγή τεσσάρων γυναικών και της ελβετικής οργάνωσης Verein KlimaSeniorinnen Schweiz, τα μέλη της οποίας είναι γυναίκες ηλικίας 64+ ετών, κατά των ελβετικών αρχών που δεν λαμβάνουν επαρκή μέτρα για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, με αποτέλεσμα να επέρχονται σοβαρές συνέπειες στις συνθήκες διαβίωσης των ίδιων, των παιδιών και εγγονών τους. Και πράγματι, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα και την επικρατούσα κλιματική κατάσταση που συνεχώς επιδεινώνεται, είναι σαφές πως τα περιθώρια ολοένα και στενεύουν και πλέον είναι επιτακτική η ανάγκη για άμεση δράση.

Οι Ελβετίδες προσφεύγουσες ισχυρίστηκαν ότι το κράτος δεν έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του για αποτελεσματική προστασία της ζωής των πολιτών του και την εξασφάλιση του σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής τους ζωής, συμπεριλαμβανομένης της κατοικίας τους, παραβιάζοντας το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο, κατά τη διαπίστωση του Δικαστηρίου, περιλαμβάνει το δικαίωμα αποτελεσματικής προστασίας από τις κρατικές αρχές από τις σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη ζωή, την υγεία, την ευημερία και την ποιότητα ζωής.

Σημειώνεται πως παρόλο που η προαναφερόμενη Σύμβαση δεν κατοχυρώνει το δικαίωμα σε υγιές περιβάλλον, το ΕΔΔΑ έχει κληθεί πολλές φορές να κρίνει επί περιβαλλοντικών θεμάτων, αφού η άσκηση ορισμένων ανθρωπίνων δικαιωμάτων μπορεί να υπονομεύεται από την περιβαλλοντική υποβάθμιση. Αντίστοιχα, η Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη έχει επιβεβαιώσει τις αναμφισβήτητες διασυνδέσεις μεταξύ της προστασίας του περιβάλλοντος και της άσκησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τέλος, το Συμβούλιο της Ευρώπης κάλεσε πρόσφατα τα 46 κράτη μέλη του να εξετάσουν ενεργά το ενδεχόμενο να αναγνωρίσουν, σε εθνικό επίπεδο, το δικαίωμα σε ένα καθαρό, υγιές και βιώσιμο περιβάλλον ως ανθρώπινο δικαίωμα, εκτιμώντας ότι τα μέτρα για την αντιμετώπιση της τριπλής πλανητικής κρίσης (κλιματική αλλαγή, απώλεια βιοποικιλότητας, ρύπανση) είναι απαραίτητα για την ανεμπόδιστη άσκηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η σημασία της απόφασης που έλαβε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για το μέλλον της κλιματικής δικαιοσύνης στην ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά και παγκοσμίως, είναι τεράστια, αφού «ανοίγει τον δρόμο» για μελλοντικές προσφυγές ατόμων ή ομάδων πολιτών που θα μπορέσουν να αξιοποιήσουν τα επιχειρήματα των μερών και τα συμπεράσματα του Δικαστηρίου για να διεκδικήσουν αποτελεσματική προστασία και πιο τολμηρές ενέργειες για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης από τις εθνικές αρχές και κυβερνήσεις.

Η μεγάλη νίκη των KlimaSeniorinnen αποδεικνύει με τον πιο έμπρακτο τρόπο ότι η αδράνεια των εθνικών κυβερνήσεων για την αποτελεσματική προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης δεν μπορεί πλέον να αγνοείται. Ας ελπίσουμε ότι ήρθε πλέον η ώρα της κλιματικής δικαιοσύνης!

Της Ανδριάνα Δελέγκου, νομικής συνεργάτιδας στο WWF Ελλάς

Πηγές:

• ECHR, CASE OF VEREIN KLIMASENIORINNEN SCHWEIZ AND OTHERS v. SWITZERLAND - JUDGMENT
• ECHR, April 2024. Factsheet: Climate change
• The Committee of Ministers calls on member states to recognise the right to a clean, healthy and sustainable environment as a human right
• Human rights and the environment, a priority for the Council of Europe

ΠΗΓΗ