Διαδικτυακά χαρακώματα και ψηφιακοί στρατοί

Γράφει ο Ορφέας Μπούσουλας

Σύμφωνα με την προπαγάνδα των ΗΠΑ το πεδίο των μαχών επεκτείνεται στο διαδίκτυο καθώς επικαλείται πληροφορίες ότι η ρωσική κυβέρνηση διερευνά επιλογές για πιθανές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο.  «Προτρέπω τους εταίρους μας στον ιδιωτικό τομέα να ενισχύσουν αμέσως την άμυνά τους στον κυβερνοχώρο», υποστήριξε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν σε δήλωσή του. Μάλιστα πρόσθεσε ότι όλοι πρέπει να κάνουν αυτό που τους αναλογεί, προκειμένου να αντιμετωπιστεί «μια από τις καθοριστικές απειλές της εποχής μας» κάτι που δείχνει τον κίνδυνο στο όνομα της αντιμετώπισης της «κυβερνοαπειλής» να ενταθούν η επιτήρηση, η καταστολή και οι περιορισμοί στο διαδίκτυο.  Είναι χαρακτηριστικό ότι το νέο αμυντικό δόγμα ΝΑΤΟ-Ευρώπης «Στρατηγική Πυξίδα» δίνει έμφαση στην αντιμετώπιση των υβριδικών απειλών και των προκλήσεων του κυβερνοχώρου αλλά και της παραπληροφόρησης -από την πλευρά των Ρώσων,

«Στον πόλεμο η αλήθεια είναι το πρώτο θύμα», είναι η φράση που θα μείνει στην ιστορία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς στήνονται οι βάσεις για αυτό που μετέπειτα θα αποτελέσει το πεδίο του ψυχολογικού πολέμου. Εκατό χρόνια αργότερα, ο πόλεμος Ουκρανίας-Ρωσίας αποτελεί την πρώτη εκτεταμένη σύγκρουση κυβερνοπολέμου μεταξύ υπερδυνάμεων στην εποχή της πληροφορίας. Μπορεί το ΝΑΤΟ και η ΕΕ να μην έχουν κηρύξει επίσημα τον πόλεμο, αλλά έχουν εξαπολύσει μία τεράστια επίθεση ψυχολογικού πολέμου κατά της Ρωσίας. Αυτή η επίθεση δεν είναι παρά μια έντονη κλιμάκωση της συνεχούς προσπάθειας της Δύσης, από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, να φθείρει τη Ρωσία σε ψυχολογικό επίπεδο, διατηρώντας το δόγμα προπαγάνδας του Ψυχρού Πολέμου. Το σύνολο του δυτικού Τύπου κρατούσε πάγια μια αντιρωσική στάση, η οποία ήταν ιδιαίτερα εμφανής ήδη από την αρχή της κρίσης στην Ουκρανία. Φυσικά, πέρα από τα γεωπολιτικά συμφέροντα, βασικό ρόλο παίζουν και οι μονάδες ψυχολογικού πολέμου (PsyOps) των Αμερικανικών και των Βρετανών και όχι μόνο. Για παράδειγμα, το πρόγραμμα «Integrity Initiative» (Πρωτοβουλία Ακεραιότητας) της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας MI6 αποτελείται από ομάδες-κυψέλες που λειτουργούν ως κέντρα προπαγάνδας διάσπαρτα στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο από το 2015.

Επίλεκτοι «πράκτορες» κάθε σχετικής ειδικότητας, όπου αρκετοί είναι υψηλόβαθμα ενεργά μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, επανδρώνουν αυτά τα κέντρα με σκοπό τη διάδοση αλλοιωμένων ή ψευδών ειδήσεων που θα μετασχηματίσουν την κοινή γνώμη σε μία αντιρωσική και αντικινεζική κατεύθυνση. Σύμφωνα με τα έγγραφα που διέρρευσαν για το «Integrity Initiative» το 2019, δύο από τις κυψέλες του λειτουργούν στην Ελλάδα.

Σε αντίθεση με τη Δύση, η Ρωσία δεν έχει εξελίξει τις μεθόδους ψυχολογικού πολέμου σε αντίστοιχο βαθμό. Kινείται κυρίως αμυντικά, προσπαθώντας να εμποδίσει τη δυτική πλευρά να διαβάλει τη ρωσική κοινή γνώμη, αλλά έχει αρχίσει να επενδύει σταδιακά και σε πιο επιθετικές μεθόδους. Η ρωσική πλευρά κάνει ιδιαίτερη προσπάθεια για την άρση των αποκλεισμών που έχει δεχτεί από τη Δύση. Χαρακτηριστική είναι η νομιμοποίηση της πειρατείας που ανακοινώθηκε πριν λίγες μέρες, μία κίνηση που θα επιτρέψει τη διακίνηση λογισμικού και περιεχομένου στη Ρωσία, παρά τις δυτικές κυρώσεις και την απόσυρση μεγάλων εταιρειών από τη ρωσική αγορά. Μάλιστα, οι ρωσικές εταιρείες ενθαρρύνονται να αντιγράψουν πατέντες από εταιρείες με έδρα σε μη-φιλικές χώρες, καταργώντας ουσιαστικά την πνευματική ιδιοκτησία σε διαδικτυακό επίπεδο.

❞ Σύμφωνα με δυτικά ΜΜΕ, περισσότεροι από 300.000 χάκερ βοηθούν την Ουκρανία να «σκορπίσει χάος» στα ρωσικά δίκτυα

Παράλληλα, είναι γνωστό πως η Ρωσία διαθέτει ένα σημαντικό δυναμικό από κυβερνητικούς και ανεξάρτητους χάκερς — και γενικότερη τεχνογνωσία στον κυβερνοπόλεμο. Σύμφωνα με τη Δύση έχει επιστρατεύσει «εφεδρείες» και από τον χώρο του οργανωμένου εγκλήματος. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει αξιοποιήσει αυτές τις δυνάμεις, δεδομένου ότι μία γενικευμένη επίθεση «χάκινγκ» θα αντιστοιχούσε με έναν βομβαρδισμό, στη διεθνή διπλωματία. Φαίνεται πως η ρωσική πλευρά δεν επιθυμεί να προβοκάρει περαιτέρω τους αντιπάλους της ή δεν εκτιμά πως χρειάζεται να εκθέσει τα δυνατά της όπλα αυτή τη στιγμή. Ο κυβερνοπόλεμος αποτελεί ένα δίκοπο μαχαίρι, καθώς μια μεγάλη κυβερνοεπίθεση μπορεί να έχει σημαντικά αποτελέσματα, αλλά εκθέτει πλήρως στον αντίπαλο τις μεθόδους «χάκινγκ» που χρησιμοποιήθηκαν, ο οποίος με τη σειρά του μπορεί να τις επωφεληθεί για αντίποινα.

Η πλευρά των δυτικών, συνεχίζοντας το παιχνίδι του ακήρυχτου κυβερνοπολέμου, ήταν αρκετά πιο ενεργή. Δεκάδες ιστοσελίδες της Ρωσίας δέχτηκαν επιθέσεις από την ακτιβιστική ομάδα χάκερ «Anonymous», η οποία διάλεξε πλευρά στον πόλεμο, εγείροντας ερωτήματα για τη σύνθεσή της και την ανεξαρτησία της από τους κρατικούς φορείς.

2015: Όταν η Ουκρανία βυθίστηκε στο σκοτάδι

Το 2015 μια πρωτοφανής κυβερνοεπίθεση είχε διαταράξει το ηλεκτρικό δίκτυο της Ουκρανίας, σε βαθμό που για αρκετές ώρες ευρύ τμήμα του βγήκε εκτός λειτουργίας, αφήνοντας 230.000 χρήστες χωρίς ρεύμα. Ήταν η πρώτη επιτυχημένη κυβερνοεπίθεση που είχε τόσο εκτεταμένο αποτέλεσμα στην διατάραξη των ηλεκτρικών υποδομών ενός κράτος. Φημολογείται πως η επίθεση προήλθε από τη Ρωσία, με αφορμή τον πόλεμο στο Ντονμπάς. Μέχρι στιγμής, ωστόσο, στην τρέχουσα πολεμική σύγκρουση στην Ουκρανία, η Ρωσία δεν έχει αξιοποιήσει αντίστοιχες μεθόδους. Οι υποδομές της Ουκρανίας, όπως το Διαδίκτυο και το ηλεκτρικό δίκτυο δεν έχουν δεχτεί ιδιαίτερα πλήγματα από χάκερς, πέρα από μερικές κυβερνοεπιθέσεις κατά κυβερνητικών ιστοσελίδων.

Αντιθέτως, η κυβέρνηση Ζελένσκι, μετά την πρώτη εβδομάδα της εισβολής, απηύθυνε αίτημα προς την Αμερικανική πλευρά και συγκεκριμένα τον Μη Κερδοσκοπικό Οργανισμό ICANN, υπεύθυνο για την ονοματοδοσία διευθύνσεων Διαδικτύου διεθνώς, να αποκόψει πλήρως τις διευθυύνσεις σε .su και .ru , δηλαδή το ρωσικό τμήμα του Διαδικτύου. Ο οργανισμός ICANN αρνήθηκε να προβεί σε αυτή την κίνηση, δηλώνοντας πως το Διαδίκτυο είναι μια αποκεντρωμένη δομή και ο οργανισμός δεν διαθέτει τη δικαιοδοσία, ώστε να επιβάλει κυρώσεις.

Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον προκάλεσε η ανακοίνωση της Ρωσικής Διαστημικής Υπηρεσίας Rosscosmos, η οποία υπογράμμιζε πως πιθανές κυβερνοεπιθέσεις σε υποδομές της, όπως οι ρωσικοί δορυφόροι, θα αποτελέσουν άμεση αιτία πολέμου. Η ανακοίνωση αυτή αναζωπυρώνει την ψυχροπολεμική προοπτική για έναν πόλεμο που εξελίσσεται μέχρι και στο Διάστημα.

Οι πλατφόρμες και η επέκταση του πεδίου της πάλης

Το διαδίκτυο διαδραματίζει κομβικό ρόλο στον Ουκρανο-Ρωσικό πόλεμο. Σε αντίθεση με το αρχικό του όραμα, που ήταν να ενώσει τους λαούς του κόσμου, έχει εξελιχθεί σε μέσο που ευνοεί την προπαγάνδα και εντείνει το πολιτισμικό χάσμα. Η ζωή των χρηστών εντός Διαδικτύου χωρίζεται σε «φούσκες», με βάση τη γλώσσα και τις πολιτικές πεποιθήσεις. Ένας χρήστης σπανίως αλληλεπιδρά με ανθρώπους και περιεχόμενο έξω από τη «φούσκα» του. Οι διαφορετικές γλώσσες οδηγούν σε άλλες πλατφόρμες. Το Google είναι πλήρως δυσλειτουργικό για έναν Κινέζο ή έναν Ρώσο. Στη Ρωσία, η ρωσική πλατφόρμα VK είναι πιο δημοφιλής από το Facebook. Επιπλέον, εντός της «φούσκας» ευνοείται η αναπαραγωγή εξτρεμιστικού περιεχομένου στο κυνήγι των «πολλαπλών κλικ». Οι εταιρείες επιλέγουν να προωθούν περιεχόμενο χαμηλής ποιότητας με click-bait τίτλους, μία πρακτική που εκμεταλλεύεται η ακροδεξιά. Ιδιαίτερη ευθύνη φέρουν μεγάλες πλατφόρμες όπως η Google, το Facebook που ευνοούνται, καθώς αυξάνει η κερδοφορία τους μέσω των διαφημίσεων.

ΠΗΓΗ