 |
| Ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος με αντιπροσωπευτικό δείγμα της οικογένειας
Μητσοτάκη. Φωτογραφία που ανάρτησε ο Κυριάκος στο τουίτερ μετά τον
θάνατο του πρώην πλανητάρχη (1/12/2018) |
Γράφει ο Τάσος Κωστόπουλος
Βλέποντας τον ζήλο του πρωθυπουργού μας να εντάξει την Ελλάδα στη φιλοπόλεμη αιχμή του ΝΑΤΟϊκού δόρατος, ζηλεύεις τα σοβαρά κράτη της γύρω περιοχής (από την Τουρκία μέχρι το Ισραήλ) που αποδείχτηκε πως έχουν κυβερνήσεις με τη στοιχειώδη νοημοσύνη ν’ αναλάβουν ειρηνευτικές πρωτοβουλίες, μπας και γλιτώσουμε τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πού μπορεί να οφείλεται, όμως, αυτή η επικίνδυνη –από κάθε άποψη– απερισκεψία του δικού μας εθνικού κυβερνήτη;
Ισως φταίνε τίποτα κατάλοιπα του ανέμελου εφηβικού αερομοντελισμού, που δυσκολεύουν τη διάκριση ανάμεσα στην πραγματικότητα και την αναπαράστασή της. Ισως, πάλι, η προβληματική αφομοίωση των ιδιαίτερων μαθημάτων του καθηγητή Καλύβα, όσον αφορά τα μακροπρόθεσμα οφέλη της συμπαράταξης με τη «σωστή πλευρά της ιστορίας»: αν οι εκατόμβες της Μικρασίας και της δεκαετίας του ’40 μάς βγήκαν τελικά σε καλό, γιατί όχι και μια θερμοπυρηνική σύρραξη;
❝ «Οι ΗΠΑ μπορούν πάντοτε να υπολογίζουν στην Ελλάδα ως έναν αξιόπιστο και προβλέψιμο σύμμαχο» | Κυριάκος Μητσοτάκης (στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον πρόεδρο Τραμπ, Ουάσινγκτον 10.1.2020)
Πιθανότερο είναι, ωστόσο, να βρισκόμαστε μπροστά στο τελικό προϊόν μιας πιο μακροχρόνιας διαπαιδαγώγησης. Ολοι θυμόμαστε πως, από τους πρώτους ήδη μήνες της πρωθυπουργικής του θητείας, ο Κυριάκος είχε σπεύσει με περισσή ευφυΐα να ξεκαθαρίσει στον τότε πλανητάρχη πως η κυβέρνησή του είναι σύμμαχος όχι μόνο «αξιόπιστος» (reliable) αλλά και «προβλέψιμος» (predictable) – για τη συστράτευση του οποίου η Ουάσινγκτον δεν χρειάζεται, προφανώς, να καταβάλει ιδιαίτερη προσπάθεια ή αντίτιμο.
Στο ίδιο ακριβώς μήκος κύματος είχαν κινηθεί δε και οι αντίστοιχες επιδόσεις του μπαμπά του, όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 διαχειρίστηκε τις τύχες της χώρας. Με τελική κατάληξη, την πασίγνωστη επιτυχία του στα «εθνικά» ζητήματα που ο ίδιος θεώρησε καλό ν’ αναδείξει σαν μείζονα για τον τόπο. Γι’ αυτό το τελευταίο, αποκαλυπτικά είναι τα ντοκουμέντα που δημοσιεύουμε παρακάτω.
Πρόκειται για εκτενή αποσπάσματα από τα επίσημα πρακτικά των συνομιλιών του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη (και στενών –τότε– συνεργατών του, όπως ο Αντώνης Σαμαράς), ως πρωθυπουργού, με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους τον πρεσβύτερο (1990-91). Τα πρωτότυπα έγγραφα προέρχονται από το αρχείο του πρώην πλανητάρχη κι έχουν αναρτηθεί εδώ και κάμποσο καιρό στον ιστότοπο της ομώνυμης βιβλιοθήκης (George Bush Library) του Πανεπιστημίου A&M του Τέξας.
Υποσημειώνουμε, πάντως, ότι το πιο κρίσιμο τμήμα τους, οι συνομιλίες της 12/12/1991 με τους Μητσοτάκη και Σαμαρά για τα ελληνοτουρκικά, παραμένει ακόμη σε μεγάλο βαθμό απόρρητο (σχεδόν 3 από τις 4½ σελίδες της συζήτησης).
Το καλό παιδί
Το πρώτο πρακτικό αφορά τη συνάντηση της 6/6/1990 στον Λευκό Οίκο. Ο Μητσοτάκης μόλις έχει εκλεγεί (8/4), είναι ο πρώτος Ελληνας πρωθυπουργός που γίνεται δεκτός εκεί από το 1964 και σπεύδει να καταθέσει τα διαπιστευτήρια της νομιμοφροσύνης του, με το βλέμμα προσανατολισμένο κυρίως στην αποδόμηση του εσωτερικού εχθρού:
«Θα ήθελα να σας μιλήσω για την κατάσταση στην Ελλάδα. Οπως ξέρετε, υπήρξε μια μεγάλη αλλαγή ύστερα από οκτώ χρόνια Παπανδρέου. […] Κέρδισα 47% των ψήφων στις εκλογές του Απριλίου – το μεγαλύτερο ποσοστό κυβερνώντος κόμματος στην Ευρώπη. Αισθανόμαστε ισχυροί και θα κάνουμε το σωστό. […] Στην εξωτερική πολιτική, επιφέραμε μείζονες αλλαγές μέσα στις πρώτες 50 μέρες της διακυβέρνησής μας. Πρώτον, βάλαμε μπροστά τη συμφωνία των βάσεων μαζί σας. Δεύτερον, εγκαθιδρύσαμε πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ. Τρίτον, καταστήσαμε σαφές πως η Ελλάδα θ’ αποδεχτεί όλες τις υποχρεώσεις της ως μέλος του ΝΑΤΟ. […]
Μπορώ να σας πως με μεγάλη ικανοποίηση πως ο ελληνικός λαός υποστηρίζει τη νέα πολιτική μας. Ξέρουν πως είμαστε αποφασισμένοι ν’ αποκαταστήσουμε την αξιοπιστία της χώρας μας διεθνώς.
Είμαστε επίσης αποφασισμένοι να εξομαλύνουμε τις σχέσεις μας με τη χώρα σας. Μοιραζόμαστε τα ίδια ιδανικά και μια ιστορία φιλίας. Μπορώ να σας πω πως ο λαός μας αισθάνεται φιλία και αγάπη για τον Αμερικανικό λαό. Η πολιτική του Παπανδρέου μείωσε αυτή τη φιλία επιδερμικά μόνο.
Οι σχέσεις με την Τουρκία θα είναι, φυσικά, ένα ζήτημα προς χειρισμό. Η πολιτική μου θα είναι μια πολιτική διαλόγου και φιλίας. Είχα πάντοτε αυτή την άποψη κι αυτό έσπρωξε τον Παπανδρέου να με κατηγορήσει για προδοσία επειδή υποστήριξα τον διάλογο με τους Τούρκους. […] Ξέρουμε πως η Τουρκία είναι πολύτιμος σύμμαχός σας και δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε προβλήματα ανάμεσά σας. Και δεν σας ζητάμε να μεσολαβήσετε ανάμεσά μας. Θα βοηθούσε, ωστόσο, να μας συμβουλέψετε και τους δυο».
Από την υπόλοιπη συνομιλία της ίδιας μέρας ενδιαφέρον παρουσιάζει κυρίως η στιχομυθία Μητσοτάκη - Μπους για τους τότε ηγέτες της ΕΣΣΔ (Γκορμπατσόφ), της Ρωσίας (Γέλτσιν) και τις υπό εξέλιξη πολυμερείς διαπραγματεύσεις για την ενοποίηση των δύο Γερμανιών:
«Μπους: Τι σκέφτεστε για τον Γέλτσιν;
Μητσοτάκης: Μ’ έχει εντυπωσιάσει. Ακούω πολλά αρνητικά σχόλια γι’ αυτόν, αλλά δεν τα συμμερίζομαι όλα.
Μπ.: Η δική μας εντύπωση, εν συντομία, δεν είναι ιδιαίτερα θετική. Ηρθε στο Λευκό Οίκο και αρνήθηκε να δει τον [σύμβουλο εθνικής ασφαλείας] στρατηγό Σκόουκροφτ δίχως να έχει μαζί του άλλους τέσσερις ανθρώπους. Χάλασε την επίσκεψη.
Μ.: Η σύζυγός μου μού είπε ότι της θύμισε τον Παπανδρέου. Νομίζω όμως ότι θα παίξει σημαντικό ρόλο. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από τη Γερμανία;
Μπ.: Προτιμάμε μια ενωμένη Γερμανία στο ΝΑΤΟ. Εχουμε κάνει προόδους στο να πειστεί ο Γκορμπατσόφ πως αυτό θα ήταν λιγότερο απειλητικό από μια Γερμανία σόλο. […] Κατανοούμε για ποιο λόγο η ΕΣΣΔ είναι καχύποπτη, έχοντας χάσει 27 εκατομμύρια ανθρώπους στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναρωτιέμαι όμως για πόσον καιρό ακόμα η Γερμανία πρέπει υφίσταται σωφρονισμό, προτού γίνει αποδεκτή ως δημοκρατική χώρα. Ποια είναι η γνώμη σας;
Μ.: Συμφωνώ με όλα όσα είπατε. Είμαι καλός φίλος του Κολ και θα τον δω στο Χάρβαρντ. Πιστεύω πως θα κερδίσει τις εκλογές μιας ενωμένης Γερμανίας. Κι εμείς υποφέραμε στα χέρια των Γερμανών. Εγώ, π.χ., έχω καταδικαστεί δυο φορές σε θάνατο από τους Γερμανούς. Ο ελληνικός όμως λαός υποστηρίζει την ενοποίηση.
Μπ.: Είναι όλα τα ελληνικά κόμματα σύμφωνα επ’ αυτού;
Μ.: Ολα τα κόμματα συμφωνούν πως η Γερμανία θα έπρεπε να ενωθεί. Το ζήτημα όμως της Γερμανίας στο ΝΑΤΟ δεν έχει συζητηθεί ευρέως. Νομίζω πως η αντιπολίτευση θα διαφωνήσει μαζί μας επ’ αυτού.
Μπ.: Χρειάζεται να τους πείσουμε ότι το ΝΑΤΟ δεν θα είναι αναγκαστικά ο ίδιος οργανισμός».
Αξιοσημείωτη είναι, τέλος, η ενημέρωση του Μπους από τον Μητσοτάκη για τους τότε προβληματισμούς της Αθήνας πάνω στην εξελισσόμενη γιουγκοσλαβική κρίση: «Η αναβίωση του εθνικισμού στην περιοχή έχει πλήξει τη Γιουγκοσλαβία και καθιστά δύσκολη τη διατήρηση της ενότητάς της. Προσέχουμε πολύ να μην αναστατώσουμε τη μακεδονική μειονότητα».
«100% μαζί σας»
Η επόμενη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στις 21/11/1990 στο Παρίσι, σ’ ένα διεθνές κλίμα πολύ διαφορετικό. Στις 2 Αυγούστου το Ιράκ είχε εισβάλει στο Κουβέιτ· το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδίκασε αυθημερόν την εισβολή και στις 6/8 επέβαλε ομόφωνα οικονομικές κυρώσεις στο Ιράκ. Με τον Σαντάμ να μη συμμορφώνεται, η Ουάσινγκτον οργάνωσε το φθινόπωρο τη μεγαλύτερη μεταπολεμική άτυπη συμμαχία, με συναίνεση της ΕΣΣΔ και της Κίνας. Στις 29/11 απέσπασε τελεσίγραφο του ΟΗΕ για εκκένωση του Κουβέιτ ώς τις 15/1/1991 και συγκέντρωσε στην περιοχή 956.000 στρατιώτες από 39 χώρες (κατά 73% Αμερικανούς). Κατά την ημίωρη συνάντησή του με τον Μητσοτάκη, ο Μπους θα προσπαθήσει κυρίως να διασκεδάσει τις εντυπώσεις από τη συνακόλουθη αναβάθμιση της Τουρκίας, ως κρίσιμου συμμάχου των ΗΠΑ. Δίχως να χρειαστεί, τελικά, ιδιαίτερη προσπάθεια:
«Μπους: Κύριε πρωθυπουργέ, ας ξεκαθαρίσω πρώτα ένα ευαίσθητο ζήτημα. Λόγω της γεωγραφικής θέσης και της ισλαμικής θρησκείας της Τουρκίας, δίνουμε πολλή σημασία στην Τουρκία, ιδιαίτερα εν μέσω της τρέχουσας κρίσης στον Κόλπο. Ελπίζω ότι δεν έχουμε στείλει στον ελληνικό λαό ένα μήνυμα εγκατάλειψης. Αν το έχουμε κάνει, ήταν εντελώς πέρα από τις προθέσεις μας. […] Δεν αντιπροσωπεύει καμιά στροφή στον ισχυρό δεσμό μας με την Ελλάδα.
Μητσοτάκης: Σας διαβεβαιώνω, κύριε πρόεδρε, ότι δεν υπάρχει τέτοια παρεξήγηση. Εκτιμάμε τη σημερινή σημασία της Τουρκίας. Θέλουμε η Τουρκία να έχει τη σωστή πολιτική. Η Τουρκία τα πάει καλά. Κάνουν το σωστό, αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί γιατί η θρησκεία τους θα μπορούσε να δημιουργήσει προβλήματα».
Για ακόμη μία φορά ο συνομιλητής του πλανητάρχη είχε τα μάτια του στραμμένα κυρίως στο εσωτερικό μέτωπο:
«Μ.: Θέλω να γνωρίζετε, κύριε πρόεδρε, πως η θέση μας στην Ελλάδα είναι ισχυρή. Η κυβέρνηση είναι ισχυρή. Παρόλο που παίρνουμε σκληρά αντιπληθωριστικά μέτρα, ο λαός καταλαβαίνει. […]
Μπ.: Οι πρόσφατες δημοτικές εκλογές έστειλαν καλό σήμα πανεθνικά;
Μ.: Ναι. Ηταν εκλογές για την Αθήνα και, ως εκ τούτου, πολύ σημαντικές. Το βασικό είναι πως ακόμη και ύστερα από σκληρά εσωτερικά οικονομικά μέτρα, είμαστε ακόμη πολύ δυνατοί. Ο Παπανδρέου είναι αδύναμος· και δεν είναι καλά.
Μπ.: Είναι απόλαυση να συνεργάζομαι μαζί σας, κύριε πρωθυπουργέ. Η Ελληνοαμερικανική κοινότητα σας υποστηρίζει πλήρως».
Η σύντομη ανταλλαγή απόψεων περί Γιουγκοσλαβίας δεν είχε δε την παραμικρή σχέση με τις αρλούμπες περί «μουσουλμανικού» και «ορθόδοξου τόξου», με τις οποίες θα ντοπάριζε λίγο αργότερα τις μάζες η προπαγάνδα της εγχώριας Δεξιάς:
«Μπ.: Βλέπετε καμιά ακτίνα ελπίδας στη Γιουγκοσλαβία;
Μ.: Νομίζω πως η Γιουγκοσλαβία περνά μεγάλες δυσκολίες.
Μπ.: Φαίνεται ότι μπορεί να κατακερματιστεί.
Μ: Ακριβώς γι’ αυτό εμείς στην Ελλάδα θέλουμε καλές σχέσεις με την Τουρκία».
Με τον πόλεμο πλέον επί θύραις, ο Μητσοτάκης θα τηλεφωνήσει πάλι το απόγευμα της 14ης Ιανουαρίου 1991 στον Μπους, για να καταθέσει την άνευ όρων συμπαράταξή του. Ακολούθησε χαριτωμένος διάλογος:
«Μπους: Χαίρομαι που ακούω τη φωνή σου. Το τηλεφώνημά σου είναι ευπρόσδεκτο. Πώς πάνε τα πράγματα εκεί;
Μητσοτάκης: Ολα καλά. Δεν υπάρχουν προβλήματα. Εδώ έχουμε τον πλήρη έλεγχο. [Τις προηγούμενες μέρες είχε καεί το κέντρο της Αθήνας, με 4 νεκρούς, λόγω της δολοφονίας Τεμπονέρα].
Μπ.: Είμαι ευγνώμων για τη συνεργασία σου στον Κόλπο. Ηθελα να έρθω σ’ επαφή μαζί σου επ’ αυτού. Δοκίμασα την ειρηνευτική φόρμουλα, αλλά τώρα έχω απογοητευθεί. Ο Γ.Γ. του ΟΗΕ γύρισε από το Ιράκ δίχως εμφανή λύση.
Μ.: Το ξέρω. Εχω την ίδια εντύπωση. Ηθελα να σας πω πως υποστηρίζω την πολιτική σας 100%.
Μπ.: Ευχαριστώ. Καταλαβαίνεις πως είχαμε πολλές επαφές με τον γείτονά σας. Αυτό δεν θέτει επ’ ουδενί τη δική σας κυβέρνηση σε μειονεκτική θέση.
Μ.: Καταλαβαίνω πλήρως. Δεν υπάρχει πρόβλημα. Η Ελλάδα είναι με τις ΗΠΑ σε κάθε κρίσιμη στιγμή».
God bless America
Τη νίκη των ΗΠΑ στον πόλεμο του Κόλπου ακολούθησε, το καλοκαίρι του 1991, η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Ο Μπους επισκέφθηκε επίσημα τον Ιούλιο Ελλάδα και Τουρκία, περνώντας στο μεσοδιάστημα ένα 24ωρο οικογενειακών διακοπών στη βίλα των Μητσοτάκηδων στα Χανιά. Οι δύο ηγέτες θα ξαναβρεθούν στις 12/12 στην Ουάσινγκτον.
Με το «Σκοπιανό» να προβάλλεται ήδη στο εσωτερικό σαν μείζον εθνικό θέμα, αποκαλυπτική είναι η κατ’ ιδίαν στιχομυθία Μπους - Μητσοτάκη - Σαμαρά στον Λευκό Οίκο, πριν από τις επίσημες πολυμελείς συνομιλίες:
«Μπους: Υπάρχουν κάποια ευαίσθητα ζητήματα που θα θέλατε να συζητήσουμε;
Μητσοτάκης: Τίποτα το ιδιαίτερο. Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα είναι καλή. Το ταξίδι σας υπήρξε πολύ ωφέλιμο. Αφότου μας επισκεφθήκατε, δεν υπάρχει αντιαμερικανισμός. Η πολιτική μας δεν συναντά προβλήματα στο λαό. Τα σημάδια της οικονομίας αρχίζουν να βελτιώνονται. Ελπίζουμε ότι από το 1993 και μετά θα είμαστε στο σωστό δρόμο.
Μπ.: Η κατάσταση είναι όμως σταθερή στο εσωτερικό;
Μ.: Ναι. Εχουμε τεταμένες σχέσεις με την αντιπολίτευση. Η δίκη του Παπανδρέου θα τελειώσει μέχρι τα Χριστούγεννα. Προκαλεί ένταση, σύντομα όμως θα τελειώσει.
Μπ.: Εχετε ανακατευτεί σ’ αυτό, ή είναι απλά αυτός και το δικαστήριο;
Μ.: Προσπάθησε να πολιτικοποιήσει τη δίκη αλλά δεν κατάφερε και πολλά».
Η υπόλοιπη (σύντομη) κουβέντα των δύο ανδρών επικεντρώθηκε αποκλειστικά και μόνο στο ζήτημα της συμμετοχής Ελλάδας - Τουρκίας στη σχεδιαζόμενη τότε Δυτικοευρωπαϊκή Ενωση («ευρωπαϊκό ΝΑΤΟ»), με τον Μητσοτάκη να διαβεβαιώνει πως «διατήρησε τη φιλία του» με τον Τούρκο ομόλογό του, Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, «καθ’ όλη τη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων». Ο Σαμαράς δεν έβγαλε λέξη.
Οι 40λεπτες επίσημες συνομιλίες της ίδιας μέρας για τα ελληνοτουρκικά παραμένουν, όπως είπαμε, ως επί το πλείστον απόρρητες. Οχι όμως και τα διαμειφθέντα στο επίσημο γεύμα που ακολούθησε, με αντικείμενο κυρίως τις εξελίξεις στο Γιουγκοσλαβικό. Τα πιο ενδιαφέροντα σημεία τους αφορούν, αφ’ ενός μεν, τη σκιαγράφηση του Μακεδονικού από τον Ελληνα πρωθυπουργό (με κινδυνολογική έμφαση στο μειονοτικό κι εκκωφαντική απουσία οποιασδήποτε αναφοράς στο διαβόητο ονοματολογικό) και, αφ’ ετέρου, την επικέντρωση της υπόλοιπης συζήτησης στον υπόγειο ανταγωνισμό ΗΠΑ - ΕΟΚ (νυν Ε.Ε.), για το ποιος θα ηγεμονεύσει μεταψυχροπολεμικά στην περιοχή.
Με τον Ελληνα πρωθυπουργό να μη διστάζει, εννοείται, να ταχθεί για ακόμη μία φορά με τη «σωστή πλευρά» της Ιστορίας:
«Μπους: Είμαι πολύ ανυπόμονος να σας μιλήσω για τη γιουγκοσλαβική κρίση. Θα ήθελα να έχω τη γνώμη σας για το ποιος θα ’πρεπε να είναι ο ρόλος μας. Μέχρι στιγμής, η ΕΟΚ μας έχει αφήσει πίσω.
Μητσοτάκης: Συμφωνούμε με τη δική σας πολιτική. Διαφωνούμε με τα περισσότερα άλλα μέλη της ΕΟΚ. […] Η Ελλάδα έχει κι έναν άλλο λόγο. Απαξ και ξεκινήσει η αναγνώριση [των επιμέρους Δημοκρατιών], θα επεκταθεί σ’ αυτό που είναι γνωστό σαν η Δημοκρατία της Μακεδονίας, το οποίο εμείς αποκαλούμε Δημοκρατία των Σκοπίων. […] Η λεγόμενη Δημοκρατία της Μακεδονίας δεν μπορεί να μείνει με τη Σερβία. Το σύνταγμά τους είναι απαράδεκτο για εμάς. Το σύνταγμά τους επιβάλλει την επέκταση της λεγόμενης Μακεδονίας. Εστειλα τον πρέσβη μας να μιλήσει στον ηγέτη της Μακεδονίας και νομίζω πως αυτό ήταν μια σημαντική χειρονομία εκ μέρους μας. Δεν νομίζω όμως ότι θα έχουμε οποιαδήποτε αποτελέσματα γιατί ο εθνικισμός στη Μακεδονία είναι ισχυρότερος από την κυβέρνηση. Πρέπει να καταλάβετε ότι δεν μπορούμε να δεχθούμε την αμφισβήτηση των συνόρων μας ή μια Δημοκρατία που θα βάζει φωτιά μέσα στα σύνορά μας. Γι’ αυτό, η ενότητα της Γιουγκοσλαβίας πρέπει να διατηρηθεί. […]
Κύριε Πρόεδρε, η Ελλάδα θέλει να συνεργαστεί με τις ΗΠΑ και τα Βαλκάνια. Συνεργαζόμαστε φυσικά με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, αυτό όμως δεν αποκλείει να συνεργαστούμε επίσης μαζί σας. Στο τέλος τέλος, οι ΗΠΑ θα παίξουν τον αποφασιστικό ρόλο σε τούτο το μέρος του κόσμου. Η ΕΟΚ δεν είναι ακόμη έτοιμη να το κάνει. Ισως κάποτε στο μέλλον. Αλλά οι ΗΠΑ θα έχουν τον τελευταίο λόγο για την περιοχή».
Η συνέχεια της υπόθεσης είναι λίγο-πολύ γνωστή στους πάντες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου