Ένα άρθρο του Μανώλη Κυπραίου* για το παράδειγμα του Χοσέ Μουχίκα και την κληρονομιά του

Χοσέ Μουχίκα – Ο πολιτικός που μας θύμισε πώς ορίζεται ο ηγέτης σε μια δημοκρατία

Του Μανώλη Κυπραίου*

Πλούτος, παντού πλούτος. Για το κεφάλαιο και τους πολιτικούς της υποστηρικτές. Η πολιτική σε παγκόσμιο επίπεδο δεν υπηρετεί πια τον πολίτη αλλά μια τεράστια διεφθαρμένη οικονομική ελίτ, που μέσα από τα κέρδη, την καταπίεση των χαμηλότερων και μεσαίων τάξεων, τον έλεγχο των προϊόντων κάθε λογής, των τιμών της αγοράς και φυσικά των πολέμων.

Ηγέτες να τους ακολουθήσουν οι λαοί πιστεύοντας σε ένα καλύτερο αύριο, δικαιότερο και κοινωνικότερο δεν υπάρχουν πια. Κι αν υπάρχουν είτε είναι φυλακισμένοι, «χαμένοι» κάπου μεταξύ των τεσσάρων σημείων του ορίζοντα ή έχουν δολοφονηθεί.

Η Ελλάδα είναι ίσως από τις πιο αντιπροσωπευτικές περιπτώσεις παγκοσμίως της εφαρμογής του απάνθρωπου νεοφιλελευθερισμού και των πολιτικών που βγήκαν ή ζουν ζάμπλουτοι από την πολιτική.

Όμως, ευτυχώς η ιστορία πάντα σαν μεγάλη δασκάλα, μας άφησε σύγχρονα παραδείγματα πολιτικών που μας δείχνουν το «φωτεινό μονοπάτι» που μπορεί ακόμη να ρίξει φως στην στις σκοτεινές ημέρες μας. Μιλάμε για την ιστορία του Χοσέ Αλμπέρτο Μουχίκα Κορδάνο, γνωστού ως Τσίο Πέπε (Θείος Πέπε), αποτελεί φάρο ηθικής ακεραιότητας και αξιοπρέπειας.

Ο Μουχίκα, που διετέλεσε Πρόεδρος της Ουρουγουάης από το 2010 έως το 2015, ανέδειξε με τη ζωή και την πολιτική του πορεία τι σημαίνει να είσαι ακέραιος, ηθικός και αξιοπρεπής πολιτικός. Είναι μια ιστορία που αξίζει να αναλυθεί με λεπτομέρεια, γιατί προσφέρει διδάγματα όχι μόνο για τους πολιτικούς, αλλά και για όλους όσους ασχολούνται με τη δημόσια ζωή.

Τα πρώτα χρόνια και οι αγώνες

Ο Πέπε Μουχίκα γεννήθηκε το 1935 σε μια φτωχή αγροτική οικογένεια της Ουρουγουάης. Από νεαρή ηλικία, ανέπτυξε μια βαθιά ευαισθησία για τα κοινωνικά προβλήματα της χώρας του, τα οποία εκείνη την εποχή κυριαρχούσαν λόγω της φτώχειας και των ανισοτήτων. Η κοινωνική του συνείδηση τον οδήγησε στο να ενταχθεί στο κίνημα των Τουπαμάρος, μια ένοπλη επαναστατική οργάνωση που ιδρύθηκε στη δεκαετία του 1960 και που στόχευε στην ανατροπή της στρατιωτικής δικτατορίας και στην εγκαθίδρυση ενός δικαιότερου κοινωνικού συστήματος.

Ως μέλος των Τουπαμάρος, ο Μουχίκα συμμετείχε σε ένοπλες επιθέσεις και άλλες παράνομες δραστηριότητες κατά του καθεστώτος, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να περάσει συνολικά 14 χρόνια στη φυλακή. Η εμπειρία του στη φυλακή ήταν εξαιρετικά σκληρή.

Για χρόνια, βρισκόταν σε πλήρη απομόνωση, περιορισμένος σε έναν μικρό, υγρό χώρο, συχνά χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο.Παρά τα βασανιστήρια και τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, ο Μουχίκα δεν έχασε ποτέ την πίστη του στις αξίες του.

Αντιθέτως, αυτές οι εμπειρίες τον διαμόρφωσαν, ενισχύοντας την αποφασιστικότητά του να αγωνιστεί για την κοινωνική δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Μετάβαση στην πολιτική

Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ουρουγουάη το 1985, ο Μουχίκα αποφάσισε να αφήσει πίσω του την ένοπλη δράση και να ασχοληθεί με την πολιτική μέσω δημοκρατικών διαδικασιών. Ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα ως βουλευτής και αργότερα ως υπουργός Γεωργίας, όπου απέδειξε την ικανότητά του να υπηρετεί τον λαό με ακεραιότητα και αποτελεσματικότητα.

Αντί να επιδιώκει να επιβάλει τις απόψεις του, προσπάθησε να βρει κοινό έδαφος με τους πολιτικούς του αντιπάλους και να χτίσει γέφυρες μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων. Αυτό το χαρακτηριστικό της ηγεσίας του, σε συνδυασμό με την ακεραιότητα και την ηθική του, του επέτρεψε να κερδίσει τον σεβασμό όχι μόνο των συμμάχων του, αλλά και των αντιπάλων του.

Το 2010, ο Μουχίκα εξελέγη Πρόεδρος της Ουρουγουάης, γεγονός που προκάλεσε διεθνή εντύπωση. Αυτό που έκανε τον Μουχίκα να ξεχωρίζει δεν ήταν μόνο οι πολιτικές του θέσεις, αλλά κυρίως ο τρόπος ζωής του.
Σε αντίθεση με πολλούς άλλους ηγέτες, ο Μουχίκα επέλεξε να ζει με έναν εξαιρετικά απλό και ταπεινό τρόπο. Αντί να κατοικεί στο προεδρικό μέγαρο, προτίμησε να παραμείνει στο μικρό του αγρόκτημα, λίγο έξω από την πρωτεύουσα Μοντεβιδέο, μαζί με τη σύζυγό του, την επίσης πρώην Τουπαμάρο και νυν γερουσιαστή, Λουσία Τοπολάνσκι.

Για τις μετακινήσεις του χρησιμοποιούσε αυτό το πασίγνωστο πια γαλάζιο VW σκαραβαίο του 1972 συνοδευόμενος – με το ζόρι – από ομάδα ασφαλείας 8 ατόμων!

Ούτε 350 αστυνομικοί, ούτε θωρακισμένα Range Rover, ΒΜW και Mercedes…

Αυτό που έκανε τον Μουχίκα πραγματικά μοναδικό ήταν η απόφασή του να δωρίζει το 90% του προεδρικού του μισθού σε φιλανθρωπίες και κοινωνικά προγράμματα που στόχευαν στη βελτίωση της ζωής των φτωχών και των περιθοριοποιημένων.

Ο μισθός του ήταν περίπου 12.000 δολάρια τον μήνα, αλλά ο ίδιος κρατούσε μόνο 1.200 δολάρια για να καλύψει τις βασικές του ανάγκες, υποστηρίζοντας ότι αυτό το ποσό ήταν αρκετό για να ζήσει άνετα.

Η σημασία της αξιοπρέπειας

Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του, ο Μουχίκα εφάρμοσε μια σειρά από προοδευτικές μεταρρυθμίσεις που καθόρισαν την πολιτική του κληρονομιά. Κάτω από την ηγεσία του, η Ουρουγουάη νομιμοποίησε τον γάμο μεταξύ ατόμων του ίδιου φύλου, θεσμοθέτησε τη νομιμοποίηση της κάνναβης και προώθησε πολιτικές που ενίσχυσαν το κοινωνικό κράτος και την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και την εκπαίδευση.

Αυτές οι μεταρρυθμίσεις έθεσαν την Ουρουγουάη στην πρώτη γραμμή των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων στη Λατινική Αμερική. Ο Μουχίκα, ωστόσο, δεν ήταν μόνο ένας ριζοσπάστης μεταρρυθμιστής. Ήταν επίσης ένας πολιτικός που διέθετε βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης και της ανάγκης για συναίνεση.

Αντί να επιδιώκει να επιβάλει τις απόψεις του, προσπάθησε να βρει κοινό έδαφος με τους πολιτικούς του αντιπάλους και να χτίσει γέφυρες μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών ομάδων. Αυτό το χαρακτηριστικό της ηγεσίας του, σε συνδυασμό με την ακεραιότητα και την ηθική του, του επέτρεψε να κερδίσει τον σεβασμό όχι μόνο των συμμάχων του, αλλά και των αντιπάλων του.

Η ιστορία του Πέπε Μουχίκα αναδεικνύει τη σημασία της ακεραιότητας, της ηθικής και της αξιοπρέπειας στην πολιτική. Σε έναν κόσμο όπου οι πολιτικοί συχνά κατηγορούνται για διαφθορά, απληστία και κατάχρηση εξουσίας, η ζωή και το έργο του Μουχίκα προσφέρουν ένα πρότυπο προς μίμηση.Έδειξε ότι είναι δυνατό να ασκείς την πολιτική με τρόπο που να υπηρετείς το κοινό καλό, χωρίς να παρασύρεσαι από τις σειρήνες της εξουσίας και του πλούτου.

Η ηγεσία του Μουχίκα ήταν βασισμένη στην πεποίθηση ότι η πολιτική είναι, πάνω από όλα, μια υπηρεσία προς τους ανθρώπους. Αντί να βλέπει την πολιτική ως ένα μέσο για προσωπικό όφελος, την αντιλαμβανόταν ως ένα εργαλείο για τη βελτίωση της κοινωνίας και την προστασία των πιο ευάλωτων. Αυτός ο αλτρουιστικός τρόπος σκέψης, σε συνδυασμό με την απόφασή του να ζει μια απλή ζωή, τον κατέστησε έναν από τους πιο σεβαστούς πολιτικούς παγκοσμίως.

Η κληρονομιά του Μουχίκα

Η κληρονομιά του Πέπε Μουχίκα υπερβαίνει τα σύνορα της Ουρουγουάης και φτάνει σε κάθε γωνιά του κόσμου όπου η πολιτική θεωρείται ως ένας δρόμος προς την προσωπική επιτυχία παρά ως ένα κάλεσμα για δημόσια υπηρεσία. Η ιστορία του Μουχίκα μας υπενθυμίζει ότι η πραγματική ηγεσία δεν μετριέται με το πόσα έχεις, αλλά με το τι προσφέρεις στους άλλους.

Είναι σημαντικό να αναλογιστούμε πώς οι αρχές της ακεραιότητας, της ηθικής και της αξιοπρέπειας μπορούν να εφαρμοστούν στην πολιτική του 21ου αιώνα. Σε μια εποχή όπου οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είναι πολλές και ποικίλες, από την κλιματική κρίση μέχρι τις κοινωνικές ανισότητες, την πολιτική πόλωση και τους πολέμους, χρειαζόμαστε ηγέτες που να εμπνέονται από τις αξίες που πρεσβεύει ο Μουχίκα.

Η προσήλωση στις αξίες αυτές μπορεί να είναι δύσκολη και απαιτητική, αλλά η ιστορία του Πέπε Μουχίκα αποδεικνύει ότι είναι όχι μόνο εφικτή αλλά και εξαιρετικά αποτελεσματική.

Ο Μουχίκα αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα του τι σημαίνει να υπηρετείς με αυθεντικότητα και ειλικρίνεια. Αποτελεί έναν οδικό χάρτη για το πώς η πολιτική μπορεί να επαναπροσδιοριστεί ως ένα πεδίο στο οποίο το κοινό καλό υπερέχει της προσωπικής φιλοδοξίας.

Σε έναν κόσμο που συχνά ξεχνά αυτές τις βασικές αρχές, η ιστορία του Μουχίκα παραμένει μια έμπνευση για το τι θα μπορούσε να είναι η πολιτική αν όλοι ακολουθούσαμε τις αξίες της ακεραιότητας, της ηθικής και της αξιοπρέπειας.

*Ο Μανώλης Κυπραίος είναι δημοσιογράφος

Πηγή: Facebook μέσω neostrategy