Η κλιματική αλλαγή απειλεί και τα πολύτιμα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας

Ανθος Ποσειδωνίας | T.Tsimpidis

Της Βικτώριας Λίτση-Μιζάν*

 

Η άνοδος της θερμοκρασίας απειλεί τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας των ελληνικών θαλασσών, ένα από τα πιο πολύτιμα θαλάσσια οικοσυστήματα της Μεσογείου, προκαλώντας μείωση της παραγωγικότητάς τους.

Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε η Βικτώρια Λίτση-Μιζάν στο πλαίσιο της διδακτορικής της διατριβής που εκπονείται στο Εργαστήριο Οικολογίας Θαλάσσιων Φανερόγαμων του Ινστιτούτου Ωκεανογραφίας του ΕΛΚΕΘΕ, υπό την επίβλεψη της δρος Ευγενίας Αποστολάκη, σε συνεργασία με το Τμήμα Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Η συγκεκριμένη έρευνα αποτέλεσε σύμπραξη διαφορετικών συγχρηματοδοτούμενων εθνικών και ευρωπαϊκών προγραμμάτων (DRESSAGE, RECONNECT, AQUAPEF και Water Framework and Habitat Directive).

Τα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας συναντώνται αποκλειστικά στη Μεσόγειο θάλασσα, καλύπτοντας σημαντικό μέρος της (περίπου 50.000 τετρ. χλμ.) ενώ προσφέρουν αναρίθμητες οικοσυστημικές υπηρεσίες. Ανάμεσά τους, τα λιβάδια Ποσειδωνίας αποτελούν καταφύγιο και τροφή για πολλά άλλα θαλάσσια είδη, συμβάλλουν στην αποφυγή διάβρωσης των ακτογραμμών, ενώ αποθηκεύουν μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO2), προερχόμενου από την καύση ορυκτών καυσίμων, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι οικοσυστημικές υπηρεσίες του είδους μπορούν να μεταφραστούν και σε υπολογίσιμη οικονομική αξία (περίπου 25,3-45,9 εκατομμύρια ευρώ ανά έτος), αρκετά υψηλότερη από αυτή άλλων, πιο «δημοφιλών» θαλάσσιων οικοσυστημάτων, όπως τα κοράλλια.

Δυστυχώς τα πολύτιμα αυτά οικοσυστήματα απειλούνται λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων αντιμετωπίζοντας συνεχή υποβάθμιση, ακόμα και θνησιμότητα, ενώ οι προβλέψεις μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα είναι δυσμενείς. Ανάμεσα στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι και η αύξηση της θερμοκρασίας των θαλασσών. Ειδικά οι ελληνικές θάλασσες θερμαίνονται με εξαιρετικά ταχείς ρυθμούς, ενώ αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερα κύματα καύσωνα μεγάλης έντασης και διάρκειας. Παρ’ όλα αυτά, η απόκριση των λιβαδιών Ποσειδωνίας της χώρας μας στην αύξηση της θερμοκρασίας παρέμενε μέχρι πρότινος ανεξερεύνητη, αφήνοντας πολλά αναπάντητα ερωτήματα.

Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά κλήθηκε να δώσει η επιστημονική ομάδα του ΕΛΚΕΘΕ πραγματοποιώντας εκτενή πανελλαδική έρευνα σε λιβάδια Ποσειδωνίας που εκτείνονται στις ελληνικές θάλασσες. Τα λιβάδια Ποσειδωνίας διαθέτουν μια εξαιρετική ιδιότητα που μας επιτρέπει να ανακατασκευάσουμε το πρόσφατο παρελθόν τους, αποκτώντας χρονοσειρές δεδομένων που μπορούν να καλύψουν διάστημα ακόμα και πέντε δεκαετιών. Η χρήση μακροχρόνιων δεδομένων είναι εξαιρετικά σημαντική καθώς μας παρέχει τη δυνατότητα να μελετήσουμε τις μεταβολές διαφόρων χαρακτηριστικών των λιβαδιών Ποσειδωνίας, όπως η αύξηση και η παραγωγικότητά τους σε βάθος χρόνου, αλλά και να τα συσχετίσουμε με αντίστοιχες μεταβολές περιβαλλοντικών δεδομένων, όπως είναι η θερμοκρασία. Στη συγκεκριμένη έρευνα, η παραγωγικότητα των λιβαδιών ανακατασκευάστηκε για διάστημα δύο δεκαετιών (1997-2018) και συσχετίστηκε με την αύξηση της θερμοκρασίας κατά το ίδιο χρονικό διάστημα.

Τα αποτελέσματα, που έχουν δημοσιευτεί στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό New Phytologist (doi.org/10.1111/nph.19084), έδειξαν ότι η παραγωγικότητα των λιβαδιών τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει μειωθεί. Η μείωση αυτή συσχετίστηκε με την αντίστοιχη αύξηση τόσο της ετήσιας θερμοκρασίας όσο και της θερμοκρασίας της θάλασσας κατά τον πιο θερμό μήνα του έτους, τον Αύγουστο.

Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά αν λάβουμε υπόψη ότι ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες συναντώνται ήδη συχνά σε πολλές περιοχές των ελληνικών θαλασσών, π.χ. στα Δωδεκάνησα, ενώ οι προβλέψεις δείχνουν περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας και πιο έντονα κύματα καύσωνα μέχρι το τέλος του αιώνα.

Τα συμπεράσματα της συγκεκριμένης έρευνας μας παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την απόκριση των λιβαδιών Ποσειδωνίας στην κλιματική αλλαγή, εφιστώντας την προσοχή μας στις δυσμενείς επιπτώσεις των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Παράλληλα, θα πρέπει να ευαισθητοποιήσουν τις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες ώστε να προχωρήσουν σε κατάλληλες ενέργειες προκειμένου να προστατευτούν αυτά τα πολύτιμα οικοσυστήματα.

* Υποψήφια διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης

ΠΗΓΗ

-ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:  

Υποβρύχιος Κήπος Ποσειδωνίας

• Καλλιέργησαν Ποσειδωνία σε υποβρύχιους κήπους

Τάσος Σαραντής

 

Καινοτόμο εγχείρημα στο νησί των Λειψών, στον κόλπο του υπό δημιουργία καταφυγίου θαλάσσιας ζωής Αιγαίου...