Του Γιώργου Μουρμούρη
Η εγκατάλειψη της αντιπυρικής προστασίας καταστρέφει τα τελευταία δάση της Αττικής
Θα ήταν ένα σκηνικό γκροτέσκο, αν δεν ήταν τραγικό: Μικρές εστίες φωτιάς εξελίσσονται μέσα σε λίγα λεπτά σε ανεξέλεγκτα πύρινα μέτωπα και ξαφνικά, σαν κάποιος να πατά ένα κουμπί, επαναλαμβάνεται το ίδιο έργο που παίζεται κάθε καλοκαίρι: Οι φλόγες καταπίνουν ασταμάτητες τεράστιες εκτάσεις δάσους, χωριά και οικισμοί εκκενώνονται άρον άρον, τεράστιες δυνάμεις της… αστυνομίας ρίχνονται στα πύρινα μέτωπα (αυτούς έχουμε, αυτούς χρησιμοποιούμε), ρεπόρτερ εκτεθειμένοι στις φλόγες χωρίς εξοπλισμό μεταδίδουν εικόνες πόνου και καταστροφής, από καθέδρας δημοσιογράφοι διαπιστώνουν ξαφνιασμένοι ότι για μια ακόμη χρονιά δεν υπάρχει αντιπυρικός σχεδιασμός. Σαν έως τώρα να ζούσαν σε άλλη χώρα, διάφοροι δημοσιολογούντες ανακαλύπτουν τα αυθαίρετα (τα οποία οι κυβερνήσεις που στηρίζουν νομιμοποιούν τους υπόλοιπους μήνες του χρόνου), την εκτός σχεδίου δόμηση, το μπάχαλο που επικρατεί στις ζώνες μίξης δάσους και αστικού ιστού.
Τα δάση αποτελούν ζωντανούς οργανισμούς. Για να επιβιώσουν, ειδικά στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, χρειάζονται φροντίδα, συντήρηση, έργα πρόληψης. Χρειάζεται να καθαρίζονται τα ξερόκλαδα, να κόβονται τα παλιά δέντρα, να αποψιλώνονται τα χόρτα. Να διανοίγονται και να συντηρούνται δασικοί δρόμοι και αντιπυρικές ζώνες. Να υπάρχουν δεξαμενές νερού και κρουνοί για τα πυροσβεστικά οχήματα. Να συντηρούνται οι πυλώνες του ηλεκτρισμού των ΔΕΔΔΗΕ και ΑΔΜΗΕ. Να μην «αγκαλιάζουν» πεύκα και κυπαρίσσια τους στύλους, τα ηλεκτροφόρα καλώδια και τους μετασχηματιστές.
Εδώ και πολλά χρόνια, η αντιπυρική προετοιμασία έχει εγκαταλειφθεί. Δεν πρόκειται για μυστικό: Ήδη από το 2019 η έκθεση της «επιτροπής Γκολντάμερ», που συστάθηκε για να διερευνήσει τα αίτια της καταστροφής στο Μάτι, διαπίστωνε ότι «η χρηματοδότηση των μέτρων και έργων για την πρόληψη των πυρκαγιών δασών και υπαίθρου βαίνει συνεχώς μειούμενη τις τελευταίες δεκαετίες. Κατά συνέπεια, ο προληπτικός αντιπυρικός σχεδιασμός για την προστασία των δασών έχει στην ουσία εγκαταλειφθεί από πολλά χρόνια». Η έκθεση διαπίστωνε ότι λόγω υποχρηματοδότησης οι ΟΤΑ και κυρίως οι δασικές υπηρεσίες δεν μπορούν να φέρουν εις πέρας τις απαιτούμενες προληπτικές ενέργειες, με αποτέλεσμα «ο τομέας της πρόληψης των πυρκαγιών να παραμένει ουσιαστικά ανενεργός για δεκαετίες, με συνέπειες που αποτυπώνονται στα στατιστικά μεγέθη των πυρκαγιών της ίδιας περιόδου».
Αρκετά πιο πρόσφατα, τον Μάιο του 2022, έκθεση της WWF με τίτλο «Οικονομικά της πρόληψης και της καταστολής δασικών πυρκαγιών» έκανε λόγο για «εμφανή επένδυση στην καταστολή έναντι της πρόληψης, υποαπορρόφηση των χρηματοδοτικών πόρων, καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση των σχετικών έργων, έλλειψη κεντρικού σχεδιασμού καθώς και ελλιπείς μηχανισμούς ελέγχου». Η έκθεση διαπίστωνε ανισοκατανομή των κονδυλίων μεταξύ καταστολής και πρόληψης, με το 83,95% των πόρων την περίοδο 2016-2020 να κατευθύνεται προς την καταστολή και μόλις το 16,05% προς την πρόληψη. Είναι ενδεικτικό ότι ο ΟΗΕ ζητά να διατίθεται το 45% του προϋπολογισμού για την πρόληψη και την ετοιμότητα, το 35% για την καταστολή των πυρκαγιών και το 20% για την αποκατάσταση. Σύμφωνα με την έκθεση της WWF, την υποχρηματοδότηση συμπληρώνει η υποαπορρόφηση των πόρων.
Το τελευταίο έτος, στον απόηχο των καταστροφικών πυρκαγιών του 2021, από τα υπουργεία Περιβάλλοντος & Ενέργειας και Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας «έτρεξαν» τα προγράμματα αντιπυρικής προστασίας με την ονομασία «Antinero», που αφορούσαν σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση «εργασίες καθαρισμών, αφαίρεσης καύσιμης ύλης και συσσωρευμένης επί δεκαετίες βιομάζας σε συνολική έκταση 80.000 στρεμμάτων και σε περισσότερα από 100 δασικά οικοσυστήματα». Προβλεπόταν ακόμα συντήρηση και διάνοιξη δασικών δρόμων «συνολικού μήκους 12.000 χιλιομέτρων» και αντιπυρικών ζωνών «συνολικού μήκους 1.600 χιλιομέτρων».
Τα περίπου 70 εκατ. ευρώ που διατέθηκαν στο πλαίσιο των προγραμμάτων, όμως, δεν επαρκούν σε καμία περίπτωση για να αντιστρέψουν την καταθλιπτική στοχοπροσήλωση στην καταστολή των δασικών πυρκαγιών, έναντι της πρόληψης. Αφενός, πρόκειται για χρήματα που δόθηκαν άπαξ από το Ταμείο Ανάκαμψης και αφορούν ένα πολύ μικρό τμήμα της επικράτειας. Αφετέρου, η καθ’ ύλην αρμόδια αρχή για τη συντήρηση των δασών, οι κατά τόπους δασικές υπηρεσίες, παραμένουν δραματικά υποστελεχωμένες και χωρίς μακροπρόθεσμο χρηματοδοτικό πλάνο. Έπειτα, τα όποια κονδύλια διατίθενται δίνονται χωρίς κεντρικό σχεδιασμό και προτεραιοποίηση. Είναι ενδεικτικό ότι οι περιοχές προτεραιότητας για αντιπυρικές παρεμβάσεις καθορίζονται ακόμα με βάση ένα ΦΕΚ του… 1980. Τέλος, σύμφωνα με πληροφορίες, οι καθαρισμοί με βάση το πρόγραμμα Antinero 3 ακόμα δεν έχουν ξεκινήσει. Στις εκτάσεις που κάηκαν στα Δερβενοχώρια δεν είχαν πραγματοποιηθεί προληπτικοί καθαρισμοί και αποψιλώσεις.
Τραγικό έλλειμμα στα προληπτικά μέτρα αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών
Μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων όσον αφορά τις δράσεις αντιπυρικής προστασίας έχουν μεταφερθεί τα τελευταία χρόνια στους ΟΤΑ. Μεταξύ άλλων, οι δήμοι είναι υπεύθυνοι για τον καθαρισμό ιδιωτικών οικοπέδων με χρέωση του αντίστοιχου ποσού στους ιδιοκτήτες τους και για διενέργεια καθαρισμών και κλαδεμάτων σε περιαστικά δάση, παρόδια βλάστηση και κοινόχρηστους χώρους. Το σε πιο βαθμό υλοποιούνται τα παραπάνω, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Κατά κανόνα, η χρηματοδότηση και το προσωπικό των ΟΤΑ δεν επαρκούν για να φέρουν εις πέρας τις αντιπυρικές υποχρεώσεις που τους έχουν ανατεθεί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι οι κατά τόπους δημοτικές αρχές είναι άμοιρες ευθυνών για τις καταστροφές που προκύπτουν.
Την εγκληματική ολιγωρία στο επίπεδο της πρόληψης συμπληρώνουν τα σοβαρά προβλήματα στον τομέα της καταστολής, με τις τραγικές ελλείψεις σε προσωπικό και εξοπλισμό που αντιμετωπίζει η Πυροσβεστική Υπηρεσία.
Υπό το πρίσμα όλων των παραπάνω, μία ακόμα καταστροφή σαν αυτή που σημειώθηκε σε Αττική, Βοιωτία και Κορινθία την τελευταία εβδομάδα, ήταν ζήτημα χρόνου να συμβεί. Είτε από ανθρώπινη αμέλεια, είτε από το δίκτυο ηλεκτρισμού, είτε από σκοπιμότητα ή κάποιο τυχαίο γεγονός, μία πυρκαγιά είναι εύκολο να ξεκινήσει. Και η μετατροπή των δασών σε πυριτιδαποθήκες είναι εύκολο να οδηγήσει στην μετεξέλιξη της αρχικής εστίας σε μια μεγα-πυρκαγιά που προκαλεί ανυπολόγιστη καταστροφή.
Πλέον, μετά και από τις τελευταίες φωτιές η Αττική, όπως σημειώνουν οι επιστήμονες, βρίσκεται μπροστά στο φάσμα της ερημοποίησης. Κάπως έτσι η ισοπέδωση του περιβάλλοντος έρχεται να συμπληρώσει την κοινωνική έρημο που επιδιώκουν να παγιώσουν κεφάλαιο, κυβερνήσεις και ΕΕ. Πλέον, ακόμα και για να αναπνεύσουμε – κυριολεκτικά, και όχι μεταφορικά, χρειάζεται αγώνας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου