Φασισμός

https://villains.fandom.com/

Τι σημαίνει, από πού προέρχεται;

Γράφει ο Παύλος Μεθενίτης

Ο Μιγκέλ ντε Ουναμούνο, ο Ισπανός συγγραφέας και φιλόσοφος, είχε πει πως ο «φασισμός θεραπεύεται διαβάζοντας και ο ρατσισμός ταξιδεύοντας».

«Οι ουδέτεροι ποτέ δεν επιβάλλονται στα γεγονότα. Πάντα βυθίζονται. Μόνο το αίμα κινεί τους τροχούς της Ιστορίας», είχε πει ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο άνθρωπος που ίδρυσε την πρώτη φασιστική οργάνωση το 1919 στο Μιλάνο με το όνομα «Fasci di Combattimento», δηλαδή «ομάδες (ή δέσμες) μάχης».

Ο πρώην σοσιαλιστής Ιταλός πολιτικός μπήκε το 1921 στη Βουλή των Αντιπροσώπων με το Εθνικό Φασιστικό Κόμμα, ξεκινώντας μια αλληλουχία γεγονότων που οδήγησε στα κρεματόρια των ναζί, χωρίς αυτή ακόμα να έχει τερματιστεί – τα μπασταρδάκια του Μπενίτο και του Αδόλφου συνεχίζουν να εμφανίζονται σαν μελανώματα στο σύγχρονο κοινωνικό σώμα.

Ο Ιταλός δικτάτορας όμως είχε δίκιο σ’ αυτά που είχε πει για τους αμέτοχους. Πράγματι, οι ουδέτεροι βυθίζονται, χάνονται, ενώ όντως «με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί», που έλεγε κι ο Γκάτσος στον «Κεμάλ» του Μάνου Χατζιδάκι. Ο φασισμός δεν πέθανε όταν οι Ελληνες ταπείνωσαν τις στρατιές του Μουσολίνι στα ηπειρώτικα βουνά τον Οκτώβρη του 1940, ούτε όταν οι παρτιζάνοι κρέμασαν ανάποδα τον Ντούτσε (δηλαδή τον «Δούκα») τον Απρίλη του 1945 στην πιατσάλε Λορέτο του Μιλάνου, ούτε όταν καταδικάστηκε τελεσίδικα η Χρυσή Αυγή ακριβώς ένα χρόνο πριν, τον Οκτώβρη του 2020, κι αυτό όχι γιατί δεν υπήρχαν ή δεν υπάρχουν αρκετοί αντιφασίστες, παρά γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί ουδέτεροι, που στέκονται αδρανείς στα πεζοδρόμια της Ιστορίας παρακολουθώντας τη μεγάλη μάχη να εκτυλίσσεται, τη ζωή ενάντια στον φασισμό, χωρίς να παίρνουν θέση.

Οπως συνέβη πρόσφατα στη Θεσσαλονίκη, που πολλοί ήταν αυτοί που κοιτούσαν τους φασίστες να ασχημονούν στα ΕΠΑΛ της Σταυρούπολης, προτιμώντας την ησυχία, τη βολική, ελώδη ησυχία της ουδετερότητας, που επιτρέπει στον φασισμό να ανθήσει. Το 1940 ο φασισμός είχε φορέσει την επίσημη στολή του, αυτή της κρατικής ιδεολογίας.

Ομως, πριν από λίγες μέρες, αυτοί που κατέλαβαν τα σχολικά συγκροτήματα, που έστειλαν τους Κνίτες στο νοσοκομείο, φορούσαν μαύρα ρούχα και κουκούλες: το Ιερό Τάγμα, το Αρμα, ο Ιερός Λόχος 21, οι Αυτόνομοι Εθνικιστές Θεσσαλονίκης, η Vanguard Hellas, το Αρμα-Σύνδεσμος Εθνοφυλετικής Αναπλάσεως, όλοι αυτοί είναι φασίστες, γεννήματα αυτής της σκύλας που είναι και πάλι σε οργασμό, όπως έλεγε ο Μπέρτολτ Μπρεχτ, σχολιάζοντας τους πανηγυρισμούς για τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τη συντριβή του φασιστικού κτήνους.

«Μια κοινωνία προβάτων θα βγάλει, αναπόφευκτα κάποια στιγμή, μια κυβέρνηση λύκων», είχε πει ο Γάλλος πολιτικός Ανρί ντε Ζουβενέλ. Αυτοί οι λύκοι είναι οι φασίστες, οι οπαδοί της ιδεολογίας του φασισμού, που σύμφωνα με τον πάπα του, τον Μπενίτο Μουσολίνι, είναι «μία θρησκευτική σύλληψη στην οποία ο άνθρωπος θεωρείται μέσα από την έμφυτη σχέση του με έναν ανώτερο νόμο και με μια αντικειμενική θέληση, που υπερβαίνει το συγκεκριμένο άτομο και το υψώνει σε μια συνειδητή συμμετοχή σε μια πνευματική κοινωνία».

Πομπώδεις κενολογίες όλα αυτά, σύμφωνοι, ίδια και χειρότερα με τα φληναφήματα που περιέχει ο «Αγών μου» του Χίτλερ, αλλά πόσοι άνθρωποι δεν τεκμηρίωσαν με αυτές τις ανοησίες την μπαναλιτέ του Κακού που είχαν στο μυαλό και στην καρδιά τους;

Τέλος πάντων, ας καταφύγουμε στα λεξικά, μπας και βρούμε κάποιο νόημα, έστω και ετυμολογικό, στην όλη αυτή αρρώστια του φασισμού. Λοιπόν, ο «φασισμός», σύμφωνα με το Μείζον Ελληνικό Λεξικό, είναι «αστικό δικτατορικό πολιτειακό σύστημα, με κύρια χαρακτηριστικά την κατάργηση του κοινοβουλευτισμού και την έξαρση της κρατικής εξουσίας, που ασκείται τρομοκρατικά. Είναι επίσης η ιδεολογία που πρεσβεύει τις αρχές αυτού του συστήματος και επιδιώκει την εγκαθίδρυσή του».

Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας ορίζει τον φασισμό ως «ιδεολογία και πολιτικό σύστημα εθνικιστικού και ολοκληρωτικού χαρακτήρα, το οποίο εγκαθίδρυσε στην Ιταλία ο Μουσολίνι το 1922». Κατ’ επέκταση, είναι οποιοδήποτε πολιτικό σύστημα μ’ αυτόν τον χαρακτήρα, όπως αυτό στη χιτλερική Γερμανία, και γενικά «οποιοδήποτε σύστημα ή μορφή καταπίεσης κι αυθαιρεσίας». Η λέξη «φασισμός» προέρχεται από το ιταλικό «fascismο», από το «fascia», που σημαίνει «δέσμη, ταινία».

Αυτό το «fascia» προκύπτει από το λατινικό «fascis», που είναι ένα αρχαίο ρωμαϊκό έμβλημα, μια δέσμη ράβδων γύρω από έναν πέλεκυ. Αυτή τη δέσμη κρατούσαν οι «littores», οι σωματοφύλακες των γερουσιαστών στην αρχαία Ρώμη, και το υιοθέτησε ο Μπενίτο Μουσολίνι ως σύμβολο του κινήματός του. Η ιδέα πίσω από τη δέσμη των ράβδων είναι «η ισχύς εν τη ενώσει»: μία μόνο ράβδος σπάζει εύκολα, αλλά πολλές μαζί, μια δέσμη, πολύ δύσκολα.

Πάντως, πέρα από τα πυροτεχνήματα περί φυλής, έθνους, λαϊκού οράματος κ.λπ., τόσο ο φασισμός των Ιταλών φασιστών, όσο και ο εθνικοσοσιαλισμός των Γερμανών ναζί ουσιαστικά εδραίωσαν την κυριαρχία του κεφαλαίου και της αστικής τάξης επί των προλετάριων σε αυτές τις χώρες, συντρίβοντας βίαια τα εργατικά σωματεία, τα συνδικάτα, ακόμα και τα κόμματα που λειτουργούσαν προς το συμφέρον του λαού.

Με το κοινωνικό φαινόμενο του φασισμού καταπιάστηκαν πολλοί διανοητές. Ο Ουμπέρτο Εκο είχε κωδικοποιήσει κάποιες από τις γενικές ιδιότητες του φασισμού, αναφέροντας πως «αρκεί να υπάρχει μία από αυτές, για να συμβεί η σύμπηξη του φασισμού γύρω της». Είναι πράγματι ένας πολύ ενδιαφέρων κατάλογος, που λειτουργεί κάπως σαν διαγνωστικό τεστ, για να εντοπίζουμε τον ιό του φασισμού.

Λοιπόν, θα πρέπει να ανησυχούμε όταν βλέπουμε υπερβολική λατρεία της παράδοσης, όταν η «δράση για τη δράση» είναι αυτοσκοπός, όταν η διαφωνία θεωρείται προδοσία, όταν το διαφορετικό παρουσιάζεται ως φόβητρο, όταν η συνωμοσιολογία συμπλέει με την ξενοφοβία, όταν η ειρήνη θεωρείται συναλλαγή με τον εχθρό, όταν περιφρονούνται οι αδύνατοι, όταν λατρεύεται ο θάνατος, και μάλιστα ο ηρωικός, κι όταν ο ανδρισμός, η αρρενωπότητα θεωρείται η ανώτερη αρετή...

Ο φασισμός είναι μια κοινωνική αρρώστια. Ο Μιγκέλ ντε Ουναμούνο, ο Ισπανός συγγραφέας και φιλόσοφος, είχε πει πως ο «φασισμός θεραπεύεται διαβάζοντας και ο ρατσισμός ταξιδεύοντας».

Ναι, η επαγρύπνηση κι η συμμετοχή, η παιδεία και ο πολιτισμός, μαζί με την ευρύτητα πνεύματος που χαρίζει η περιήγηση, επιτρέπουν στην κοινωνία να αναπτύξει εκείνα τα αντισώματα, που θα απομονώσουν και θα εξαλείψουν ιδέες όπως αυτή του Γερμανού φιλοναζί συγγραφέα Χανς Γιοστ: «Οταν ακούω τη λέξη “κουλτούρα”, τραβάω το πιστόλι μου».

ΠΗΓΗ