1ο ΜΕΡΟΣ: Η επίθεση στους ελεύθερους δημόσιους χώρους
Γράφει ο Γιώργος Καλογήρου
“Για να αλλάξει η ζωή, πρέπει να αλλάξει ο χώρος” τόνιζε τη δεκαετία του ’60 ο Ανρί Λεφέβρ, αφήνοντας επίτηδες σε ουδετερότητα το ποιοτικό πρόσημο της αλλαγής. Είτε σε προοδευτική, είτε σε οπισθοδρομική κατεύθυνση, οι μεταβολές στην καθημερινή ζωή και την εργασία αντανακλώνται, επικαθορίζουν και εντέλει αναδιαμορφώνουν τον αστικό χώρο. Δεν θα πρέπει, ως εκ τούτου, να μας εκπλήσσει το εν εξελίξει φαραωνικό σχέδιο συνολικής επίθεσης στους δημόσιους χώρους στην Αθήνα. Ο Λόφος Στρέφη, η Ακαδημία Πλάτωνος, o Εθνικός Κήπος, ο Λόφος του Φιλοπάππου, το Αττικό Άλσος, ο Βοτανικός, και πολλά άλλα ακόμη μικρά πάρκα και ελεύθεροι χώροι μπήκαν στο στόχαστρο της δημοτικής αρχής, της Περιφέρειας και των επιχειρηματιών του real estate.
Εν προκειμένω, η μεγάλη αλλαγή στις ζωές των καθημερινών ανθρώπων ήρθε την Κυριακή στις 22 Μάρτη του 2020, όταν αποφασίστηκε το γενικό (πολιτικό και κοινωνικό, αλλά όχι και εργασιακό για τους χειρώνακτες) lockdown από τη νεαρή κυβέρνηση Μητσοτάκη. Ενάμιση χρόνο μετά, με τους νεκρούς της πανδημίας να αυξάνονται συνεχώς, το Εθνικό Σύστημα Υγείας πιο χτυπημένο και εγκαταλειμμένο από ποτέ, τη δημόσια εκπαίδευση σε αποδόμηση και μια άνευ προηγουμένου επίθεση στα δημοκρατικά, συνταγματικά κατοχυρωμένα, δικαιώματα των πολιτών, η πολιτική απόφαση εκείνης της Κυριακής λαμβάνει τις πραγματικές της διαστάσεις. Για όποια τουλάχιστον τολμάει να δει. “Βρήκαμε παπά, ας θάψουμε πέντ’ έξι” λέει ο σοφός λαός και ακριβώς περί αυτού επρόκειτο, ξανακοιτάζοντας τις εξελίξεις από τη σημερινή χρονική απόσταση.
Ήταν ακριβώς μια παρόμοια “κατάσταση έκτακτης ανάγκης”, όπως αυτή της υγειονομικής κρίσης σήμερα, που επέτρεψε σε μια προηγούμενη περίοδο τη νομιμοποίηση της καταπάτησης όλων των κανόνων και ρυθμίσεων που προστάτευαν τους δημόσιους χώρους. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2004 στην Αθήνα αποτέλεσαν τον πολιορκητικό κριό για την πρώτη μεγάλης έκτασης επίθεση στο δικαίωμα των Αθηναίων στην πόλη τους. Μέσω της τότε μεγάλης “εθνικής προσπάθειας”, σταδιακά, αλλά προγραμματισμένα και συντονισμένα, ένα μεγάλο πλήθος πολύ σημαντικών δημόσιων χώρων της πρωτεύουσας έχασαν την αξία χρήσης τους για τους κατοίκους. Έμεινε μόνο η ανταλλακτική, εμπορευματική τους αξία, βορά στις επιδιώξεις των μεγάλων επιχειρηματιών και “επενδυτών”.
Η δεύτερη μεγάλης κλίμακας επίθεση απαλλοτρίωσης του αστικού χώρου από το κεφάλαιο ξεκινάει να αναπτύσσεται αμέσως μετά την έναρξη της πανδημίας. Τι ακριβώς έγινε μετά το πρώτο γενικό (πολιτικό και κοινωνικό) lockdown; Σε πρώτη φάση, η κυβέρνηση επενδύει προνομιακά στη σύγχυση και τον τρόμο για να αποποιηθεί τις ευθύνες της για την κατάσταση του Ε.Σ.Υ. και την προστασία των ευάλωτων ομάδων και επιλέγει τον γενικό αποκλεισμό, προβαίνοντας σε μια βίαιη ριζική αλλαγή του χωροχρόνου της καθημερινότητας των πολιτών. Εν συνεχεία, και ως ανακλαστική αντίδραση στο lockdown, μεγάλες μάζες του αστικού πληθυσμού αποφασίζουν να επανοικειοποιηθούν χωροχρόνους ελευθερίας και συνάντησης στον αστικό ιστό, διεκδικώντας την αξία χρήσης των δημόσιων χώρων και “επιστρέφοντας” σε αυτούς, αφού η εστίαση έχει κλείσει. Τελικά, και ως ανάστροφη αντίδραση στην προηγούμενη κίνηση πολιτών και νεολαίας, το κράτος αποφασίζει να επιτεθεί στους δημόσιους χώρους για να αναστείλει την κοινωνική δυναμική επανοικειοποίησής τους και να υπερασπιστεί για λογαριασμό των επιχειρηματιών του real estate την ανταλλακτική εμπορευματική τους αξία. Με ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια για την κυβέρνηση και τη γαλάζια αυτοδιοικητική αρχή: καταστολή και πειθάρχηση των πολιτών, κέρδη για τους επιχειρηματίες φίλους του Δήμου και της Περιφέρειας.
Μία εβδομάδα μετά το γενικό lockdown, στις 3 Απριλίου 2020, με απόφαση του περιφερειάρχη Πατούλη μπαίνει λουκέτο σε όλα τα πάρκα όλων των δήμων της Αττικής, παρόλο που δεν έχει παρατηρηθεί κανένας συνωστισμός σε αυτά. Τη νύχτα του Σαββάτου, 9 Μαΐου, η δημοτική αρχή κλείνει τα φώτα στην πλατεία Αγίου Γεωργίου της Κυψέλης και ΜΑΤ και ΔΙΑΣ εφορμούν ξυλοκοπώντας άγρια όσους βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή στην πλατεία. Το ίδιο επαναλαμβάνεται με αγριότητα στην πλατεία Αγίας Παρασκευής, στην πλατεία Βαρνάβα στο Παγκράτι αλλά και στην πλατεία της Νέας Σμύρνης.
Μετά την καταστολή όμως, έρχονται οι “επενδύσεις”. H νέα δημοτική αρχή παίρνει συνεχώς πρωτοβουλίες και θα ανοίξει πάρα πολλά μέτωπα ενάντια στην ελεύθερη χρήση των δημόσιων χώρων της πρωτεύουσας. Στόχος της δεν είναι ένα “απευθείας ξεπούλημα”, καθώς οι επενδυτές δεν είναι διατεθειμένοι να δώσουν ζεστό χρήμα και να ρισκάρουν. Προωθείται κυρίως η έμμεση ιδιωτικοποίησή τους μέσω “χορηγιών”, “αναπλάσεων” και “υιοθεσιών”. Κυβέρνηση και αυτοδιοίκηση λειτουργούν ως μάνατζερ των κεφαλαιούχων που ασχολούνται με τις χρήσεις γης, και μάλιστα πολλές φορές εγγυώνται το επενδυτικό κόστος, με χρήματα των ίδιων των δημοτών. Ας δούμε κάποιες από αυτές τις “αναπλάσεις”.
Τον Μάρτιο του 2020, με απόφαση του υπουργείου Εσωτερικών και σε συνεργασία με τον Δήμο Αθηναίων, ιδρύεται η “Εθνικός Κήπος και Μητροπολιτικό Πράσινο Α.Ε.”. Πρόκειται για ιδιωτική εταιρεία που θα διαχειρίζεται τον Εθνικό Κήπο και το Λόφο του Φιλοπάππου. Η εταιρεία θα αμείβεται από τον Δήμο (δηλαδή από τα χρήματα των Αθηναίων) για τις υπηρεσίες της, αλλά και από εκμισθώσεις των δύο χώρων που θα μπορεί να κάνει σε ιδιώτες. Σχεδιάζεται η περίφραξη του Λόφου των Μουσών και η ελεγχόμενη είσοδος σε αυτόν αλλά και στον Εθνικό Κήπο με εισιτήριο. Επιπλέον, προβλέπεται η δυνατότητα της εταιρείας “να αναλαμβάνει τη διαχείριση και άλλων συναφών με τους σκοπούς της χώρων”.
Τον Μάιο του 2020 μπαίνει σε εφαρμογή, χωρίς κανένα πρότερο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, το σχέδιο “Μεγάλος Περίπατος” που ουσιαστικά σκοπεύει στην πλήρη παράδοση του ιστορικού κέντρου της Αθήνας στην τουριστικοποίηση και τις ορέξεις των μεγαλοξενοδόχων και μεγαλοεπιχειρηματιών εστίασης, δημιουργώντας μεγάλα προβλήματα στην καθημερινή κίνηση και ζωή των εργαζομένων κατοίκων του κέντρου και συνολικά της πόλης. H αποδεδειγμένη πλέον αποτυχία του σχεδίου μαρτυράει για την προχειρότητα και ανικανότητα των υπευθύνων, αντανακλά όμως ταυτόχρονα το μέγεθος του κινδύνου για τους Αθηναίους όταν η λογική του κέρδους αναδιαμορφώνει τον κοινό χώρο.
Τον Αύγουστο του 2020 συζητήθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας η τύχη του Πάρκου Αμπελοκήπων, ενός από τους τελευταίους ελεύθερους δημόσιους χώρους της περιοχής. Απειλούνταν η καταπάτηση του χώρου από ιδιωτική εταιρεία που είχε σκοπό να χτίσει δύο κτίρια εμπορικής εκμετάλλευσης 60 τ.μ. το καθένα, με τρεις χώρους στάθμευσης, αλλά και δρόμο εξυπηρέτησής τους που θα διέσχιζε το πάρκο. Μετά από έντονη κινητοποίηση των κατοίκων ο Δήμος αναγκάστηκε να ανακαλέσει την άδεια. Όμως το Φεβρουάριο του 2021 προτείνεται και πάλι αιφνιδιαστικά, αυτή τη φορά από το Περιφερειακό Συμβούλιο, η δωρεάν παραχώρηση μεγάλου μέρους του πάρκου για τη δημιουργία και λειτουργία από την Περιφέρεια Αττικής Κέντρου Πληροφόρησης Πολιτών.
Στο επόμενο άρθρο μας στο “Κοσμοδρόμιο”, θα περιηγηθούμε και στα υπόλοιπα, πιο πρόσφατα, κατορθώματα κυβέρνησης και Δήμου αναφορικά με τις χρήσεις γης στην Αθήνα. Θα δούμε όμως και τις σημαντικές κινήσεις ενός πολύμορφου αστερισμού αντίστασης και υπεράσπισης του δημόσιου χώρου σε όλη την επικράτεια της πρωτεύουσας.
2ο ΜΕΡΟΣ: Πώς οι αυτοδιοικητικοί άρχοντες ενορχηστρώνουν την επίθεση στους ελεύθερους δημόσιους χώρους
Γράφει ο Γιώργος Καλογήρου
Στο προηγούμενο άρθρο μας
προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε το γενικό πλαίσιο εντός του οποίου
ξεκίνησε και βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη η διαδικασία έμμεσης
ιδιωτικοποίησης πολλών εκ των σημαντικότερων ελεύθερων δημόσιων χώρων
στην Αθήνα. Η νέα δημοτική αρχή, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής
και την κυβέρνηση, έσπευσε αμέσως μετά το περσινό γενικό (κοινωνικό και
πολιτικό) λοκντάουν να καταρτίσει μεθοδικά ένα συντονισμένο σχέδιο
παράδοσης του δημόσιου χώρου στις μεγάλες εταιρείες real estate και την
ιδιωτική πρωτοβουλία. Αναφερθήκαμε στις περιπτώσεις του Εθνικού Κήπου
και του Λόφου του Φιλοπάππου, όπου επίκειται περίφραξη και είσοδος των
πολιτών με εισιτήριο, καθώς και στο πλήρως αποτυχημένο σχέδιο για τον
“Μεγάλο Περίπατο”, αλλά και την προσπάθεια καταπάτησης του Πάρκου
Αμπελοκήπων.
Ας συνεχίσουμε την περιήγησή μας στις επιχειρηματικές περιπέτειες της γαλάζιας αυτοδιοίκησης και των φίλων της.
Η περίπτωση της “υιοθέτησης” του Λόφου Στρέφη από τη μεγάλη επενδυτική εταιρεία real estate Prodea Investments είναι χαρακτηριστική για το ποιος θέλουν να είναι από δω και πέρα ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα: αυτός του μάνατζερ ιδιωτικών συμφερόντων. Τον Ιανουάριο αποφασίστηκε η αποδοχή της “δωρεάς” της για τη μελέτη ανάπλασης του λόφου, με τις ψήφους της παράταξης Μπακογιάννη και του χρυσαυγίτη δημοτικού συμβούλου. Έτσι, η Prodea έχει πλέον τη δυνατότητα να “σχεδιάσει την αυλή της” κατά πως αυτή κρίνει, καθώς είναι η ιδιοκτήτρια πολλών ακινήτων στην περιοχή γύρω από τον λόφο, τα οποία μισθώνει στην πλατφόρμα Αirbnb. Ενώ μάλιστα θα έχει τον πρώτο λόγο στον σχεδιασμό της “ανάπλασης”, αυξάνοντας έτσι σύμφωνα με τα συμφέροντά της την αξία των ακινήτων της στη γύρω περιοχή, ο Δήμος Αθηναίων υποχρεούται να χρηματοδοτήσει εξ ιδίων πόρων ένα μέρος του έργου. Επιπλέον, τα τεχνικά έργα που περιλαμβάνονται στη σύμβαση “δωρεάς” φωτογραφίζουν συγκεκριμένες τεχνικές εταιρείες και προμηθευτές υλικών, πράγμα που σημαίνει πως το τελικό κόστος αυτής της “δωρεάς” για τους δημότες, δεν αποκλείεται να υπερβεί το κόστος που θα είχε μια συντήρηση του χώρου με πόρους του Δήμου.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί πως o ανάδοχος που έλαχε στον Στρέφη, η Prodea Investments, προέρχεται από τη συγχώνευση της MIG του διαβόητου Ομίλου Βγενόπουλου και της Εθνικής Πανγαία που έχει απασχολήσει τα ελληνικά ποινικά δικαστήρια για απάτες ενάντια στο ελληνικό δημόσιο. Με ένα τέτοιο “παρελθόν”, εντύπωση προκαλεί η έντονη μέριμνα του σχεδίου ανάπλασης του λόφου για την ασφάλεια, που περιλαμβάνει την πλήρη περίφραξή του, την τοποθέτηση καμερών αλλά και φυλακίων εισόδου στο χώρο. Όλα αυτά βέβαια θα συνοδευτούν με τσιμεντοποίηση των μονοπατιών αλλά και την αποψίλωση πολλών δέντρων για να γίνουν αντιπλημμυρικά έργα (!) με την τοποθέτηση γεωπλεγμάτων.
Στο ίδιο πλαίσιο της προσπάθειας περαιτέρω αύξησης των αξιών γης στον ευρύτερο χώρο του κέντρου, και τον συνακόλουθο πλήρη εξευγενισμό και τουριστικοποίησή του, εντάσσεται και το σχέδιο για τη δημιουργία σταθμού μετρό στην πλατεία Εξαρχείων. Ο καθένας μπορεί να καταλάβει ότι η συγκεκριμένη περιοχή υπερ-καλύπτεται συγκοινωνιακά σε όλη την περίμετρό της και δεν υπάρχει εδώ καμία λογική κυκλοφοριακής διαχείρισης. Αυτό που υπάρχει είναι η διαχρονική λογική του κέρδους. Η λογική της αναίρεσης της αξίας χρήσης του χώρου από τους κατοίκους και η εδραίωση της ανταλλακτικής του αξίας, η ολοκληρωτική διαχείρισή του με σκοπό το κέρδος μέσω των τουριστικών υπηρεσιών και της γαιοπροσόδου. Φυσικά, και εδώ θα έχουμε “μ’ ένα σμπάρο, δυο τρυγόνια” για τους ιδιοκτήτες της πόλης, καθώς αν υλοποιηθούν τα σχέδια για το μετρό, θα αλλάξει άρδην ο χαρακτήρας μιας ιστορικής περιοχής των Αθηνών που συνδέεται διαχρονικά με το ανταγωνιστικό κίνημα, οδηγώντας στην ευκολότερη καταστολή των κοινωνικών αντιστάσεων στο κέντρο της πόλης.
Και ενώ τον Ιανουάριο καταστρώνονται τα σχέδια για την ανάπλαση του Λόφου Στρέφη, τον Απρίλιο της φετινής χρονιάς, εν μέσω αύξησης των κρουσμάτων και των αποκλεισμών, ανακοινώνεται από τον Δήμο μία ακόμη επιχείρηση. Πρόκειται για την “ανάδειξη” του αρχαιολογικού χώρου και του άλσους στην Ακαδημία Πλάτωνος. Και εδώ ακολουθείται η ίδια τακτική του αιφνιδιασμού χωρίς καμία προηγούμενη προσπάθεια διαλόγου όχι μόνο με τους κατοίκους, αλλά και εντός του δημοτικού συμβουλίου. Και εδώ η σύμβαση του έργου ψηφίζεται από την παράταξη Μπακογιάννη και τον δημοτικό σύμβουλο της Χρυσής Αυγής. Σύμβαση η οποία συνυπογράφεται από τον Δήμο, το Υπουργείο Πολιτισμού, την Περιφέρεια και την εταιρεία “Ανάπλαση Α.Ε.”. Ο ξαφνικός και υπόγειος τρόπος με τον οποίο καταρτίστηκε και ήρθε τελικά στο φως το νέο σχέδιο σχετίζεται βέβαια με την ιστορία του χώρου και τους αγώνες των κατοίκων τα προηγούμενα χρόνια οι οποίοι κατάφεραν να μπλοκάρουν τον ακρωτηριασμό του πάρκου, αλλά και την εκμετάλλευση του αρχαιολογικού χώρου από το εμπορικό κεφάλαιο.
Ενδεικτικό της “βιασύνης” της γαλάζιας αυτοδιοίκησης είναι το γεγονός πως η προγραμματική σύμβαση της ανάπλασης δεν είναι σύμφωνη με τους όρους που θέτει ρητά η απόφαση του ίδιου του υπουργείου Πολιτισμού σχετικά με τον αρχαιολογικό χώρο. Προβλέπει όμως την κοπή 580 δέντρων (πολλά εξ αυτών άνω των 4 μέτρων, καθώς και αιωνόβια ελαιόδεντρα) εντός του άλσους, αλλά και την κατασκευή “Μουσείου της Πόλης των Αθηνών” μέσα στο πάρκο, αφαιρώντας έτσι 30 ολόκληρα στρέμματα πρασίνου. Επιπλέον, θα περιφραχθούν τμήματα του αρχαιολογικού χώρου (Περιστύλιο, Ιερά Οικία) περικόπτοντας από την καθημερινότητα των πολιτών άλλα 15 στρέμματα πάρκου. Σε γενικές γραμμές, η συγκεκριμένη ανάπλαση κινείται στο γνωστό πλαίσιο αναβάθμισης της ανταλλακτικής αξίας του χώρου, αδιαφορώντας για την ποιότητα ζωής των κατοίκων και έχοντας ως μόνη μέριμνα την ευρύτερη τουριστική αξιοποίηση.
Πολύ πιο πρόσφατα, και αυτή τη φορά με πρωταγωνιστή την Περιφέρεια Αττικής, η συντονισμένη επίθεση στους δημόσιους χώρους της Αθήνας αρχίζει και παίρνει πλέον χαρακτηριστικά βίαιης απαλλοτρίωσης. Στις αρχές του Σεπτέμβρη, η Περιφέρεια αποφάσισε να παραχωρήσει προς εκμετάλλευση τα γήπεδα τένις στο Αττικό Άλσος στο Γαλάτσι σε ιδιωτικό αθλητικό όμιλο αντισφαίρισης (Όμιλος Νέας Ιωνίας). Έτσι, οι αθλούμενοι σε αυτά πολίτες αντίκρισαν λουκέτα και ενημερώθηκαν ξαφνικά πως πρέπει να καταβάλλουν αντίτιμο για να χρησιμοποιήσουν δημόσιες αθλητικές δομές. Μάλιστα, λίγο αργότερα έγινε γνωστό πως η συγκεκριμένη εξέλιξη έλαβε χώρα με απαίτηση της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού με σκοπό να παραχωρηθούν τα γήπεδα σε Όμιλο που σχετίζεται με τον προσωπικό προπονητή του υφυπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Λευτέρη Αυγενάκη.
Γίνεται μάλλον κατανοητό, μετά από όσα εκτέθηκαν παραπάνω, πως οι
νέοι αυτοδιοικητικοί άρχοντες θεωρούν την πόλη ιδιοκτησία τους. Το εύρος
και η ένταση των σχεδίων για την εκμετάλλευση των ελεύθερων δημόσιων
χώρων της Αθήνας είναι ενδεικτικό. Εντούτοις, πρόκειται για μια πόλη
όπου έχουν υπάρξει πολλοί και μεγάλοι αγώνες για την υπεράσπισή της και
την διεκδίκηση της αξίας χρήσης του ελεύθερου χώρου της από τους
κατοίκους της τα τελευταία είκοσι χρόνια. Σε αυτήν την πλευρά του
ζητήματος θα στραφούμε στο επόμενο, τρίτο και τελευταίο σχετικό άρθρο
μας στο “Kοσμοδρόμιο”.
3ο ΜΕΡΟΣ: Ελεύθεροι δημόσιοι χώροι: Οι αντιστάσεις
Γράφει ο Γιώργος Καλογήρου
Το προηγούμενο Σάββατο, 13 του Νοέμβρη, ήταν μια μέρα αντίστασης, υπεράσπισης και επανοικειοποίησης των δημόσιων χώρων της πρωτεύουσας. Με τοπικό επίκεντρο τη συνοικία των Εξαρχείων, δόθηκε ένα ηχηρό σινιάλο εγρήγορσης και σύγκρουσης απέναντι στη συντονισμένη επίθεση Κυβέρνησης και Δήμου που σκοπό έχει την απαλλοτρίωση και την έμμεση ιδιωτικοποίηση των σημαντικότερων χώρων πρασίνου και ελεύθερης δραστηριότητας στην Αθήνα.
Η πορεία για την υπεράσπιση του Λόφου Στρέφη και η βραδινή συναυλία στην Πλατεία Εξαρχείων ενάντια στη δημιουργία σταθμού μετρό συγκέντρωσαν ένα πολύ μεγάλο πλήθος κατοίκων και πολιτών, βάζοντας μια ισχυρή παρακαταθήκη για τους αγώνες που έρχονται.
Μετά όμως από τις επιθέσεις, έρχονται πάντοτε και οι αντιστάσεις. Η σύγχρονη πόλη, αλλά και ο χωρικός της προγραμματισμός, μπορούν να αποτυπωθούν ως ένα σύνολο «ροών». Οι κυρίαρχες ροές του κεφαλαίου και των παντός είδους εμπορευμάτων προσπαθούν να διαμορφώσουν την όψη και τη λειτουργία της με προνομιακό τρόπο, έχοντας στο πλευρό τους το μονοπώλιο της κρατικής βίας και τον έλεγχο της εργασίας. Όμως, παράλληλα, η καθημερινή κίνηση και δράση των κατοίκων, οι καθημερινές –πολλές φορές «μοριακές»- αντιστάσεις των εργαζομένων και της νεολαίας, αποτελούν εξίσου ένα κομμάτι των ροών, και μάλιστα χωροχρονικά διαρκές, άρα ιδιαίτερα σημαντικό.
Οι κινηματικές και πολιτικές δράσεις που αφορούν στα ζητήματα της πόλης, έχοντας ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό της ροϊκότητας, είναι συνήθως πιο ήπιες από εκείνες που αφορούν την κεντρική πολιτική σκηνή. Διαχέονται στον χωροχρόνο της πόλης, συνέχονται με την εργασιακή καθημερινότητα και τη σχόλη, παραμένοντας εν πολλοίς αόρατες από την αστική δημόσια σφαίρα των μεγάλων ΜΜΕ. Παρ’ όλα αυτά, η διάρκεια, το πείσμα, η ανθεκτικότητα, ο εστιασμένος τοπικά χαρακτήρας τους και τα απτά κοινωνικά αποτελέσματα που κατά καιρούς παράγουν, αποτελούν τα κύρια πολιτικά τους πλεονεκτήματα και μαρτυρούν για τη μεγάλη σημασία τους.
Ενδεικτική ως προς τα παραπάνω είναι και η περίπτωση του πάρκου στο Κτήμα Δρακόπουλου, το οποίο έχουν καταλάβει και υπερασπίζονται σθεναρά εδώ και 12 χρόνια οι κάτοικοι των Πατησίων.
Η περίπου 9 στρεμμάτων έκταση είναι ιδιοκτησία του Ερυθρού Σταυρού, στον οποίο και κληροδοτήθηκε από τον εργοστασιάρχη των αρχών του περασμένου αιώνα Αθηνόδωρο Δρακόπουλο, με σαφή ρήτρα στη διαθήκη του, η οποία διασφαλίζει τη μελλοντική του χρήση για «κοινωφελείς» σκοπούς. Το διατηρητέο, και μοναδικής ιστορικής αρχιτεκτονικής αξίας, εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας που βρισκόταν εντός του χώρου κατεδαφίζεται αιφνιδιαστικά τον Αύγουστο του 2009 επί δημαρχίας Κακλαμάνη. Αμέσως, κάτοικοι και συλλογικότητες της περιοχής θα καθαρίσουν τα μπάζα, θα οικειοποιηθούν και θα αναδιαμορφώσουν τον χώρο φυτεύοντας δέντρα, κατασκευάζοντας μουσική σκηνή και παιδική χαρά.
Έκτοτε, η έκταση αποτελεί έναν από τους λίγους εναπομείναντες ελεύθερους χώρους πρασίνου στο ευρύτερο κέντρο των Αθηνών, φιλοξενώντας ποικίλες πολιτιστικές και κινηματικές δράσεις, χωρίς περιορισμούς και αποκλεισμούς.
Στις 30 του περασμένου Σεπτέμβρη, οι μπουλντόζες του Ερυθρού Σταυρού θα κατεδαφίσουν το τελευταίο ιστορικό κτίριο των διοικητικών υπηρεσιών του παλιού εργοστασίου, το οποίο, παρότι χαρακτηρισμένο ως διατηρητέο, είχε αφεθεί στη μοίρα του από τους επίσημους ιδιοκτήτες, με αποτέλεσμα μέρος του να υποστεί σοβαρές ζημιές από πρόσφατη νεροποντή.
Τα σχέδια Δήμου και Ερυθρού Σταυρού, όπως έχουν αποτυπωθεί σε παλαιότερες –αποτυχημένες λόγω του αγώνα των κατοίκων- προσπάθειές τους είναι η εκμετάλλευση του οικοπέδου ως χώρου παρκινγκ, γραφείων και εστίασης. Εντούτοις, η μαζική επαναδραστηριοποίηση της τοπικής συνέλευσης των κατοίκων έχει ξεκινήσει ήδη και θα αναδιαμορφώσουν τον χώρο φυτεύοντας δέντρα, κατασκευάζοντας μουσική σκηνή και παιδική χαρά.
Έκτοτε, η έκταση αποτελεί έναν από τους λίγους εναπομείναντες ελεύθερους χώρους να υπερασπίζεται και να αναδιαμορφώνει καθημερινά τον χώρο του κατεδαφισμένου κτιρίου διεκδικώντας την πλήρη εφαρμογή του Προεδρικού Διατάγματος 573 του 1983 σύμφωνα με το οποίο ολόκληρη η έκταση έχει χαρακτηριστεί χώρος πρασίνου, ελεύθερος για τους πολίτες.
Ένα ακόμη παράδειγμα πεισματικού και διαρκούς αγώνα για το “δικαίωμα στην πόλη” των Αθηνών αποτελεί το Πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνος, ένας παγκόσμιας σημασίας αρχαιολογικός χώρος και, παράλληλα, μία από τις μεγαλύτερες εκτάσεις πρασίνου στην πόλη. Από το 2009 ως σήμερα το ελληνικό κράτος προσπάθησε τρεις φορές να παραδώσει τον χώρο στα ιδιωτικά συμφέροντα (Μall της Black Rock, Leroy Merlin, Reds A.E.) και ισάριθμα ήταν τα μπλοκαρίσματα των σχεδίων του από την επιτροπή αγώνα των κατοίκων, οι οποίοι παράλληλα ανέδειξαν ποικιλοτρόπως την πολιτισμική αξία και την αξία χρήσης του χώρου, ενώ σήμερα είναι αποφασισμένοι να σταματήσουν τη νέα προσπάθεια «ανάπλασης» υπό την παρούσα δημοτική αρχή.
Από την Ακαδημία Πλάτωνος ως το Λόφο του Φιλοπάππου, και από το Πάρκο Δρακόπουλου ως τα γηπεδάκια τένις στο Αττικό Άλσος, οι κάτοικοι των Αθηνών διεκδικούν καθημερινά έναν κοινωνικό χωροχρόνο που εναντιώνεται σε αυτόν της εμπορευματικής οικονομίας, διαμορφώνοντας συνεχώς και «εν τω πεδίω» νέες κοινωνικές σχέσης αλληλεγγύης, συντροφικότητας και δημιουργικότητας. Απέναντι στους κενούς και αφηρημένους χώρους και χρόνους της ανταλλακτικής αξίας, ένα πολύχρωμο πλήθος ανθρώπων δημιουργεί καθημερινά υπερασπιζόμενο βιωματικά την κοινωνική αξία χρήσης και τοποθετεί τα «οδόσημα» για ένα διαφορετικό μέλλον στον αστικό χώρο.
Το επόμενο διάστημα, η μάχη για τους ελεύθερους δημόσιους χώρους θα ενταθεί, καθώς το εν εξελίξει επιθετικό σχέδιο κυβέρνησης και Δήμου είναι συνολικό και βρίσκει ιδανικές συνθήκες εκδίπλωσης εντός της συνθήκης της υγειονομικής κρίσης και των γενικευμένων περιορισμών. Είναι στο χέρι των πολιτών να βάλουν φραγμό και σε αυτόν τον δεύτερο γύρο της επίθεσης αναδιαμορφώνοντας και απελευθερώνοντας έστω και μικρά τμήματα της κοινωνικής ζωής και του βιωμένου αυθεντικά χρόνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου