2024: Ο νέος Κόκκινος Κατάλογος των απειλούμενων ειδών της Ελλάδας

Σύμφωνα με τον φετινό Κόκκινο Κατάλογο Ελλάδας, απειλούνται με εξαφάνιση το 18,7% των φυτών, το 22,6% των ζώων και το 34,8% των μυκήτων που αξιολογήθηκαν. Ειδικότερα μεταξύ των ζώων, σε κίνδυνο βρίσκονται το 28,3% των πουλιών, το 31,3% των θηλαστικών, το 13,3% των ερπετών, το 34,6% των αμφιβίων και το 21,5% των ασπονδύλων

 

Σπύρος Μανουσέλης

Είναι γνωστό ότι στην εποχή μας απειλείται άμεσα με εξαφάνιση ένας πολύ μεγάλος αριθμός ζωικών και φυτικών ειδών. Πράγματι, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκθέσεις του ΟΗΕ, το 12% του συνόλου των πτηνών και περίπου το 10% των φυτών και ζώων του πλανήτη απειλούνται με οριστική εξαφάνιση, εξαιτίας τόσο των κλιματικών αλλαγών λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων όσο και της ανθρωπογενούς υποβάθμισης των βιοτόπων. Μάλιστα, οι σχετικές πλανητικές έρευνες προβλέπουν ότι, μέχρι το 2050, θα εξαφανιστεί οριστικά πάνω από το ένα τρίτο της πανίδας εξαιτίας των κλιματικών αλλαγών. Είναι λοιπόν επιτακτική ανάγκη να αλλάξουμε πρακτικές σε σχέση με ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον.

Ομως, πώς εκδηλώνονται στον τόπο μας αυτά τα πολύ ζοφερά σενάρια; Μια σαφή εικόνα της υποβάθμισης της τοπικής βιοποικιλότητας μας προσφέρει, κάθε χρόνο, ο Κόκκινος Κατάλογος Απειλούμενων Ειδών της Ελλάδας για το έτος 2024, που δόθηκε στη δημοσιότητα πριν από δύο εβδομάδες από τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ).

Για την υλοποίηση της ετήσιας συστηματικής καταγραφής των απειλούμενων βιολογικών ειδών της Ελλάδας (φυτών, ζώων και μυκήτων), ο ΟΦΥΠΕΚΑ συνεργάστηκε με 140 Ελληνες και ξένους επιστήμονες, οι οποίοι, με τη συνεργασία και την υποστήριξη της Διεθνούς Ενωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), της Ελληνικής Ζωολογικής Εταιρείας (ΕΖΕ) και της Ελληνικής Βοτανικής Εταιρείας (ΕΒΕ), ολοκλήρωσαν την αξιολόγηση της βιωσιμότητας των ελληνικών ειδών σύμφωνα με τα αυστηρά επιστημονικά και μεθοδολογικά κριτήρια της IUCN.

Τι αποκαλύπτει ο φετινός Κόκκινος Κατάλογος;

Η επικαιροποίηση του φετινού Κόκκινου Καταλόγου των Απειλούμενων Ειδών της Ελλάδας, στο πλαίσιο του οποίου αξιολογήθηκαν πάνω από 11.000 είδη ζώων, φυτών και μυκήτων, που κατατάχθηκαν σε καθορισμένες κατηγορίες κινδύνου εξαφάνισης, είναι ένα αποφασιστικής σημασίας έργο για την προστασία τόσο της τοπικής πανίδας και χλωρίδας όσο και των ελληνικών βιοτόπων.

Και το ιδιαίτερα ανησυχαστικό συμπέρασμα που προέκυψε από αυτή την έρευνα είναι ότι από το σύνολο των 11.000 ειδών που εξετάστηκαν περίπου το 21,5% αξιολογήθηκαν ως απειλούμενα. Πιο συγκεκριμένα, 1.213 είδη χαρακτηρίστηκαν «Τρωτά» (Vulnerable-VU), 775 κατατάχθηκαν στην κατηγορία των «Κινδυνευόντων» (Endangered-EN), ενώ 453 είδη θεωρούνται «Κρισίμως Κινδυνεύοντα» (Critically Endangered-CR).

Πράγματι, στο πλαίσιο του διεθνούς και του ελληνικού Κόκκινου Καταλόγου ένα βιολογικό είδος θεωρείται απειλούμενο με εξαφάνιση όταν κατατάσσεται σε μία από τις τρεις ακόλουθες κατηγορίες κινδύνου: «Κρισίμως Κινδυνεύον» (CR), «Κινδυνεύον» (EN) και «Τρωτό» (VU). Ετσι, σύμφωνα με τη φετινή αξιολόγηση, σε καθεστώς απειλής βρίσκονται το 18,7% των φυτών, το 22,6% των ζώων και το 34,8% των μυκήτων που αξιολογήθηκαν.

Ειδικότερα μεταξύ των ζώων, σε κίνδυνο βρίσκονται το 28,3% των πουλιών, το 31,3% των θηλαστικών, το 13,3% των ερπετών, το 34,6% των αμφιβίων και το 21,5% των ασπονδύλων. Για παράδειγμα, ο φυσητήρας (Physeter macrocephalus), η πεταλούδα του Απόλλωνα (Parnassius apollo, εικόνα), o σκίουρος λαγόγυρος (Spermophilus citellus) και η μεσογειακή πίνα (Pinna nobilis), ένα θαλάσσιο μαλάκιο, είναι μερικά από τα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση, επειδή οι πληθυσμοί τους συρρικνώνονται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Αντίθετα, στις λίγες περιπτώσεις όπου εφαρμόστηκαν εγκαίρως και στοχευμένα μέτρα προστασίας, κάποια σοβαρά απειλούμενα είδη, όπως η θαλάσσια χελώνα καρέτα και το αρπακτικό πτηνό κιρκινέζι (βλ. φωτ.), φαίνεται να διέφυγαν τον άμεσο κίνδυνο εξαφάνισης στον τόπο μας.

Συνεπώς, ο Ελληνικός Κόκκινος Κατάλογος, όπως εξάλλου και ο αντίστοιχος Διεθνής Κόκκινος Κατάλογος, αποτελεί μια έγκυρη πηγή δεδομένων και ανοιχτή σε όσες και όσους ενδιαφέρονται σχετικά με την τρέχουσα τοπική και διεθνή κατάσταση των ειδών. Ο Κόκκινος Κατάλογος είναι διαθέσιμος ελεύθερα ΕΔΩ, και οι πολύτιμες πληροφορίες που μας προσφέρει θα έπρεπε, κανονικά, να έχουν μεγάλη κοινωνικοπολιτική βαρύτητα, επειδή αναδεικνύουν αφ’ ενός τη σημασία της προστασίας της βιοποικιλότητας και αφ’ ετέρου την επείγουσα ανάγκη να αναθεωρήσουμε τη στάση μας και κυρίως τις πρακτικές μας, ώστε να αποτρέψουμε τα εφιαλτικά σενάρια υποβάθμισης της βιοποικιλότητας.