Κύπρος Εμπιστευτικό – Το χρυσό οχυρό των Ρώσων ολιγαρχών
Η νέα μεγάλη διασυνοριακή έρευνα του ICIJ με συμμετοχή περισσότερων από 270 δημοσιογράφων από 68 συνεργαζόμενα μέσα ενημέρωσης, μεταξύ των οποίων και το Reporters United, ρίχνει φως στον κομβικό ρόλο της Κύπρου στην αθέατη διακίνηση κεφαλαίων Ρώσων ολιγαρχών. Χιλιάδες έγγραφα αποκαλύπτουν πως δεκάδες άτομα και εταιρείες παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών με έδρα την Κύπρο, αλλά και λογιστικοί «γίγαντες» όπως η PwC, έκαναν ό,τι μπορούσαν, συστήνοντας νέες και συχνά offshore διαδρομές, για να προστατεύσουν ρωσικά περιουσιακά στοιχεία από την απειλή των διεθνών κυρώσεων.
*με στοιχεία από την έρευνα των Neil Weinberg και Spencer Woodman / ICIJ
Έχουν συμπληρωθεί δέκα χρόνια από το κλείσιμο των τραπεζών και το επακόλουθο κούρεμα των καταθέσεων στην Κύπρο – ένα βαρύ μνημόνιο που σημάδεψε την κυπριακή οικονομία. Ως κύρια πηγή του «κακού» αναγνωρίστηκε εκ των υστέρων η ραγδαία εισροή ξένου χρήματος, κυρίως ρωσικού, που είχε ξεκινήσει αρκετά χρόνια νωρίτερα. Η Λευκωσία δεσμεύθηκε μετά τον Μάρτιο του 2013 προς τις Βρυξέλλες να αποτινάξει τη φήμη του «σκοτεινού οικονομικού κόμβου», υποσχόμενη την τήρηση αυστηρών κανονισμών στο κυπριακό χρηματοπιστωτικό σύστημα και τη διαφάνεια σε επενδύσεις και συναλλαγές.
Η νέα έρευνα Cyprus Confidential της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων (International Consortium of Investigative Journalists, ICIJ), της Paper Trail Media και 67 ακόμη media partners -το Reporters United συμμετέχει από την Ελλάδα- αποκαλύπτει πώς, παρά τις δεσμεύσεις, η Κύπρος παρέμεινε ένας αθέατος κόμβος διακίνησης χρήματος για Ρώσους ολιγάρχες, αλλά και για άλλα αυταρχικά καθεστώτα και αντιδημοκρατικούς παράγοντες. Μεταξύ αυτών βρίσκονται έμποροι όπλων και εταιρείες ψηφιακών παρακολουθήσεων, αλλά και μια συριακή πετρελαϊκή εταιρεία υπό τον έλεγχο του καθεστώτος Άσαντ, που προσπάθησε μέσω διαμεσολαβητή στην Κύπρο να παρακάμψει ισχύουσες κυρώσεις και να συνεργαστεί με εταιρεία στις ΗΠΑ.
Στοιχεία που διέρρευσαν πηγαίνουν πολύ πέρα από το πλαίσιο που αφορά το τραπεζικό σύστημα της Κύπρου ρίχνοντας φως στην προθυμία παρόχων χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, αλλά και λογιστικών «γιγάντων» όπως η PwC, να βρουν εναλλακτικές διαδρομές για τα κεφάλαια του στενού κύκλου του Ρώσου προέδρου Πούτιν, παρά την επιβολή οικονομικών κυρώσεων από το 2014 και έπειτα. Τα έγγραφα προσφέρουν επίσης μια ματιά στον πολυτελή τρόπο ζωής των ολιγαρχών: τα υπερπολυτελή σκάφη τους, τις ανεκτίμητες συλλογές έργων τέχνης με έργα των Ματίς, Μονέ και Λούσιαν Φρόιντ και τις ιδιωτικές συναυλίες τους με σταρ όπως οι Red Hot Chili Peppers και η Amy Winehouse. Αναδεικνύουν όμως και σκοτεινές συναλλαγές, όπως την πληρωμή μέσω Κύπρου ενός Γερμανού δημοσιογράφου, ένθερμου υποστηρικτή του Βλάντιμιρ Πούτιν, από πράκτορες του Κρεμλίνου.
Επί οκτώ μήνες, περισσότεροι από 270 δημοσιογράφοι από 55 χώρες ερεύνησαν υπό την καθοδήγηση του ICIJ μια ογκωδέστατη βάση δεδομένων 3,6 εκατομμυρίων εγγράφων που διέρρευσαν από έξι παρόχους χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών με έδρα την Κύπρο -τις ConnectedSky, Cypcodirect, DJC Accountants, Kallias & Associates, MeritKapital και MeritServus- και μια λετονική εταιρεία, την Dataset SIA, η οποία διατηρεί τον ιστότοπο i-Cyprus, μέσω του οποίου πωλούνται πληροφορίες σχετικά με κυπριακές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων εγγράφων του κυπριακού εταιρικού μητρώου.
Στο πλαίσιο του Cyprus Confidential εξετάστηκαν εσωτερικά αρχεία που χρονολογούνται από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έως τον Απρίλιο του 2022 και περιλαμβάνουν οικονομικές καταστάσεις, εμπιστευτικούς ελέγχους ιστορικού, οργανωτικά διαγράμματα, αιτήσεις τραπεζικών λογαριασμών και μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Τα κύρια ευρήματα – Η ρωσική παρουσία στην Κύπρο
Το ICIJ διερεύνησε τα αρχεία του Cyprus Confidential μαζί με τους media partners για να εντοπίσει Ρώσους ολιγάρχες, δισεκατομμυριούχους και Πολιτικώς Εκτεθειμένα Πρόσωπα (PEPs) στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις και να αποκαλύψει τις υπεράκτιες συμμετοχές τους.
Έτσι διαπίστωσε ότι κυπριακές εταιρείες παροχής υπηρεσιών συνέχισαν να εργάζονται για λογαριασμό 25 Ρώσων που τέθηκαν υπό δυτικές ή ουκρανικές κυρώσεις μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και τον πόλεμο στο Ντονμπάς.
Η ανάλυση δεδομένων του ICIJ εντόπισε επιπλέον 71 Ρώσους πελάτες που έχουν υπαχθεί σε κυρώσεις από τον Φεβρουάριο του 2022, ανεβάζοντας το σύνολο σε 96 άτομα που έχουν υποστεί κυρώσεις.
Τα πιο πρόσφατα αρχεία που διέρρευσαν χρονολογούνται ως τον Απρίλιο του 2022 (με μερικά περιστασιακά αρχεία που χρονολογούνται αργότερα), οπότε δεν δείχνουν αν κάποιος από τους παρόχους συνέχισε να εργάζεται με πελάτες που βρίσκονταν στις λίστες των δυτικών κυρώσεων.
Μεταξύ των Ρώσων πελατών στους οποίους επιβλήθηκαν κυρώσεις, το ICIJ εντόπισε 44 Πολιτικώς Εκτεθειμένα Πρόσωπα (PEPs), δημόσιους λειτουργούς, συγγενείς τους ή άλλους συνδεόμενους με κρατικές εταιρείες ή οργανισμούς που θεωρείται ότι χρήζουν πρόσθετου ελέγχου, λόγω αυξημένου κινδύνου που αφορά διαφθορά ή άλλες παράνομες δραστηριότητες.
Επιπλέον, μεταξύ των 104 Ρώσων δισεκατομμυριούχων που ανέφερε το περιοδικό Forbes το 2023, τα δύο τρίτα – συνολικά 67 άτομα – εμφανίζονται στα έγγραφα, μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους, ως πελάτες των παρόχων επαγγελματικών υπηρεσιών του νησιού.
Η ανάλυση έδειξε ότι οι κυπριακές εταιρείες εργάζονταν επίσης για οντότητες που ελέγχονται από τη Ρωσία και είναι εγγεγραμμένες σε άλλους φορολογικούς παραδείσους, όπως οι Βρετανικές Παρθένες Νήσοι, η νήσος Τζέρσεϊ, η νήσος Μαν, το Λιχτενστάιν, το Χονγκ Κονγκ και άλλοι.
Συνολικά, το ICIJ βρήκε στα έγγραφα που διέρρευσαν σχεδόν 800 εταιρείες και καταπιστεύματα που είναι εγγεγραμμένα σε επικράτειες εχεμύθειας για φορολογικούς σκοπούς και ανήκουν ή ελέγχονται από Ρώσους, στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις μετά το 2014. Σε αυτές περιλαμβάνονται πάνω από 650 κυπριακές εταιρείες και trust funds.
Η PwC Κύπρου και η ρωσική επένδυση στη Μύκονο
Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα στο αρχείο του Cyprus Confidential αφορά τη δράση της PwC Cyprus, που φέρεται να συνεργάστηκε με τουλάχιστον 12 από τους 25 Ρώσους που είχαν ήδη υποστεί κυρώσεις από τις δυτικές κυβερνήσεις ή την Ουκρανία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014, ενώ σε 39 ακόμη Ρώσους πελάτες της PwC Cyprus επιβλήθηκαν το 2022 κυρώσεις εξαιτίας των στενών σχέσεών τους με τον Ρώσο πρόεδρο ή της θέσης τους σε κρίσιμους για την έκβαση του πολέμου οικονομικούς κλάδους.
Η έρευνα αποκαλύπτει πώς ο παγκόσμιος λογιστικός γίγαντας PwC έθεσε το γραφείο του στην Κύπρο και τους 1.100 υπαλλήλους του στην υπηρεσία συμμάχων του Πούτιν εν μέσω της αιματηρής εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Όπως για παράδειγμα ο Alexey Mordashov, ένας από τους πλουσιότερους βιομηχάνους της Ρωσίας, ο οποίος εμφανίζεται να μεταφέρει μια επένδυση ύψους 1,4 δισ. δολαρίων από το όνομά του την επομένη της επιβολής δυτικών κυρώσεων.
Σε σχετική ερώτηση του ICIJ, το κυπριακό υπουργείο Οικονομικών απάντησε πως είναι ενήμερο για τις μεταβιβάσεις μετοχών και διεξάγεται ποινική έρευνα, ενώ ο Mordashov αρνείται κάθε παραβίαση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας.
Η PwC Κύπρου φέρεται επίσης να διευκόλυνε σημαντικά επένδυση σε ένα νέο υπερπολυτελές θέρετρο στο Καλό Λιβάδι της Μυκόνου για λογαριασμό των Ρώσων ολιγαρχών Alexander Abramov και Alexander Frolov, οι οποίοι μέχρι πρόσφατα διεύθυναν μαζί με τον Roman Abramovich τον χαλυβουργικό κολοσσό Evraz. Μάλιστα, η PwC φέρεται να βοηθούσε τη μετακίνηση πόρων της Evraz στην αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ συνολικά παρείχε υπηρεσίες σε τουλάχιστον 62 εταιρείες-κελύφη και καταπιστεύματα που ανήκαν ή ελέγχονταν από τους Abramov και Frolov.
Τα σχέδια για την υπερπολυτελή ξενοδοχειακή ανάπτυξη στη Μύκονο δείχνουν βίλες, πισίνες και μια ιδιωτική παραλία. Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Cyprus Confidential, η χρηματοδότηση του θερέτρου, αλλά και η αγορά συγκροτήματος γραφείων στο Ηνωμένο Βασίλειο δρομολογείται μέσα από μια άλλη νομική οντότητα που συγκαλύπτει την ιδιοκτησία των Ρώσων. Πρόκειται για την Belgador Ltd., εταιρεία που διαχειριζόταν ως τον Δεκέμβριο του 2022 η PwC, οπότε και μεταβίβασε τα διοικητικά καθήκοντα της σε άλλη εταιρεία ονόματι Kiteserve, όπως προκύπτει από το κυπριακό εταιρικό μητρώο. H Kiteserve ιδρύθηκε από στελέχη της PwC που αποχώρησαν από αυτήν, ωστόσο τα γραφεία της βρίσκονται στο ίδιο κτίριο με την PwC στη Λεμεσό.
Στους Ρώσους ολιγάρχες «δεν αρέσει να μένουν εγκλωβισμένοι στη Ρωσία. Τους αρέσει να κλέβουν χρήματα στη Ρωσία και να τα στέλνουν αλλού».
Maria Snegovaya (CSIS)
Επικαλούμενη την ανάγκη τήρησης του απορρήτου, η PwC αρνήθηκε να σχολιάσει τις συναλλαγές της με μεμονωμένους πελάτες. Πρόσθεσε ότι συμμορφώθηκε με τις κυρώσεις της ΕΕ και των Ηνωμένων Εθνών πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 και έκτοτε διέκοψε τους δεσμούς της με 60 πελάτες της, ως αποτέλεσμα της νέας εταιρικής πολιτικής σχετικά με τις ρωσικές κυρώσεις.
Οι πάροχοι της Κύπρου δείχνουν τον δρόμο για τις offshore
Οι δυτικές εταιρείες παροχής υπηρεσιών αποτελούν το «κύριο εργαλείο για τη ρωσική ελίτ», επισημαίνει η Maria Snegovaya, ερευνήτρια του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS). «Δεν τους αρέσει να μένουν εγκλωβισμένοι στη Ρωσία. Τους αρέσει να κλέβουν χρήματα στη Ρωσία και να τα στέλνουν αλλού». Χρηματοοικονομικά δίκτυα όπως αυτά που προκύπτουν από το Cyprus Confidential ότι διαχειρίζεται η PwC για τους Ρώσους πελάτες της, αποτελούν μέρος ενός «διακρατικού συστήματος επιρροής, χρήματος, διαφθοράς και εγκλήματος», το οποίο, προσθέτει η Snegovaya, παίζει κρίσιμο ρόλο στην ικανότητα του Βλαντίμιρ Πούτιν να διεξάγει τον πόλεμο στην Ουκρανία. «Η Ρωσία είναι μια μεγάλη και πολύ πλούσια χώρα, δυστυχώς. Δεν θα σταματήσει αυτός ο πόλεμος όσο διαθέτει πόρους».
Άλλοι πάροχοι υπηρεσιών για τους οποίους προκύπτουν ανάλογα ευρήματα στη βάση δεδομένων του Cyprus Confidential είναι η Abacus και η MeritServus. Το ICIJ διαπίστωσε ότι η Abacus παρείχε υπηρεσίες σε άλλες 60 εταιρείες που είναι εγγεγραμμένες στην Κύπρο και ανήκουν ή ελέγχονται από άλλους Ρώσους ολιγάρχες στο υπό εξέταση διάστημα, συχνά σε συνεργασία με την PwC.
Η ανάλυση δεδομένων δείχνει ότι η MeritServus, υπό τη διεύθυνση του Κύπριου Δημήτρη Ιωαννίδη, χειριζόταν τις καθημερινές δραστηριότητες περισσότερων από 100 κυπριακών εταιρειών και καταπιστευμάτων που ανήκαν ή ελέγχονταν από Ρώσους ολιγάρχες, συμπεριλαμβανομένου του προπαγανδιστή του Κρεμλίνου Konstantin Malofeyev, που βρισκόταν στη λίστα των δυτικών κυρώσεων. Ο Ρώσος ολιγάρχης είχε βρεθεί στο μικροσκόπιο του υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ για την προσπάθειά του το 2015 να εμπλακεί στο τηλεοπτικό τοπίο Ελλάδας και Βουλγαρίας με τη δημιουργία τηλεοπτικού σταθμού που θα προωθούσε τις ρωσικές θέσεις.
Τα αρχεία του Cyprus Confidential αποκαλύπτουν ακόμη ότι η MeritServus είχε εκτεταμένη σχέση με έναν ακόμη «εκλεκτό» του Πούτιν, τον Ρομάν Αμπράμοβιτς, του οποίου η περιουσία εκτιμάται στα 9 δισ. δολάρια. Η MeritServus φέρεται να μεσολάβησε στη διαχείριση όχι λιγότερων από 14 καταπιστευμάτων που είναι εγγεγραμμένα στην Κύπρο και ανήκουν ή ελέγχονται από τον Αμπράμοβιτς. Όπως φαίνεται, οι εργασίες γίνονταν συχνά σε συνδυασμό με το κυπριακό γραφείο ενός άλλου εκπροσώπου των Big Four, της Deloitte, το οποίο ο Ιωαννίδης είχε ιδρύσει νωρίτερα στην καριέρα του.
«Η κυβέρνησή μας είναι προσηλωμένη στην καταπολέμηση της διαφθοράς και λαμβάνει όλα τα μέτρα για να διασφαλίσει πλήρη εφαρμογή των κυρώσεων της ΕΕ»
Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης, εκπρόσωπος της κυπριακής κυβέρνησης
Η MeritServus παρείχε επίσης υπηρεσίες σε εταιρείες του Αμπράμοβιτς που ήταν εγγεγραμμένες σε επικράτειες φορολογικής εχεμύθειας όπως η Νήσος Μαν, το Τζέρσεϊ και, κυρίως, οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, όπου ήταν εγγεγραμμένες οι περισσότερες εταιρείες -σχεδόν 100- που ανήκαν στον Αμπράμοβιτς. Από τα ευρήματα προκύπτουν ερωτήματα για την ποδοσφαιρική ομάδα της Τσέλσι σχετικά με το πώς ο Αμπράμοβιτς, ο πάλαι ποτέ ιδιοκτήτης της, χρηματοδότησε την επιτυχία του συλλόγου. Τα αρχεία αποκαλύπτουν ένα δεκαετές μοτίβο πληρωμών αξίας δεκάδων εκατομμυρίων βρετανικών λιρών, που διοχετεύονταν μέσω υπεράκτιων οχημάτων που ανήκαν στον Αμπράμοβιτς και παραλείπονταν από τους οικονομικούς λογαριασμούς της Τσέλσι.
Η επόμενη μέρα για την Κύπρο
Οι αποκαλύψεις του Cyprus Confidential αναμένεται να προκαλέσουν αντιδράσεις στην Κύπρο, η οποία ακόμη προσπαθεί να συνέλθει από τις αναταράξεις του σκανδάλου των «golden visa», του προγράμματος απόκτησης κυπριακού διαβατηρίου έναντι υψηλού τιμήματος, μέσω του οποίου απέκτησαν κυπριακή υπηκοότητα και πρόσβαση στην ΕΕ 2.869 Ρώσοι υπήκοοι, ενώ η Κύπρος εκτιμάται πως είχε συνολικά έσοδα επτά δισ. δολαρίων.
Στο επίκεντρο του σκανδάλου είχε βρεθεί τότε ο πρώην πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, του οποίου το δικηγορικό γραφείο φέρεται να παρείχε σχετικές υπηρεσίες, ακόμη και σε συνεργάτες του Πούτιν. Σε μια επτασέλιδη επιστολή προς το ICIJ ο Αναστασιάδης αρνείται κάθε εμπλοκή του δικηγορικού του γραφείου, ενώ δηλώνει πως την περίοδο διακυβέρνησής του (2013-2019) η Κύπρος έλαβε κάθε δυνατό μέτρο για τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής στο νησί.
Σε απάντησή προς το ICIJ ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης επισημαίνει πως η Κύπρος έχει μειώσει την έκθεσή της στο ρωσικό χρήμα και πως στο τέλος του 2021 οι καταθέσεις Ρώσων αποτελούσαν το 4% των τραπεζικών καταθέσεων. «Θα ήθελα να τονίσω ότι η κυβέρνησή μας είναι απερίφραστα προσηλωμένη στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της παράνομης χρηματοδότησης και λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα για να διασφαλίσει την πλήρη εφαρμογή των κυρώσεων της ΕΕ».
Οι αποκαλύψεις του Cyprus Confidential έφεραν την Κύπρο στο κέντρο ενός υπόγειου διεθνούς συστήματος απόκρυψης και επανεπένδυσης περιουσιακών στοιχείων ισχυρών Ρώσων που απλώνεται σε όλο τον κόσμο. Στον απόηχο τους και όσο μαίνεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, η Λευκωσία θα πιεστεί να περιορίσει ουσιαστικά τη ρωσική οικονομική και πολιτική επιρροή στη χώρα.
***
Κύπρος Εμπιστευτικό: Η αθέατη εταιρεία του Predator Gate που πουλούσε δεδομένα ευζωίας
Μέσα από χιλιάδες έγγραφα, η έρευνα «Cyprus Confidential» του ICIJ (της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων), με τη συμμετοχή του Reporters United από την Ελλάδα, αποκαλύπτει τον ρόλο της Censura, μιας αθέατης ως τώρα κυπριακής εταιρείας του Ταλ Ντίλιαν, ιδρυτή της Intellexa, και της συντρόφου του και συνεταίρου του Σάρα Χάμου. Αναπάντητα ερωτηματικά από μια ανεξήγητη συναλλαγή: H Censura, σε χρόνο που το Predator βρισκόταν σε πλήρη ανάπτυξη στην Ελλάδα, αμείβεται με 325.000 ευρώ για να παράσχει δεδομένα «ευζωίας» σε εταιρεία που φτιάχνει ένα app «διαλογισμού» η οποία ανήκει σε ζεύγος Ισραηλινών επιχειρηματιών που ζουν στην Αθήνα.
Αποκαλύπτουμε σήμερα μέσα από την έρευνα «Cyprus Confidential» του ICIJ (της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων) την αθέατη έως τώρα συμβουλευτική εταιρεία-κόμβο του πρώην κατασκόπου των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών, επιχειρηματία Ταλ Ντίλιαν και της δεύτερης – και πιθανώς πρώην – συζύγου του Σάρα Χάμου. Πρόκειται για τη Censura Ltd η οποία συνδέεται απευθείας με την Intellexa, την εταιρεία που έφερε το κατασκοπευτικό λογισμικό Predator στην Ελλάδα.
Η Censura είναι μια σκιώδης εταιρεία παροχής υπηρεσιών με έδρα την Κύπρο, η οποία λειτουργεί ως όχημα μεταφοράς χρημάτων προς και από δεκάδες άλλες εταιρείες στις οποίες εμπλέκονται και οι βασικοί πρωταγωνιστές του σκανδάλου των υποκλοπών στην Ελλάδα.
Η γκουρού των οφσόρ
Η Censura μέχρι σήμερα δεν είχε απασχολήσει τη δημοσιογραφική ή εισαγγελική έρευνα των ελληνικών αρχών ενώ δεν υπάρχει καμία αναφορά γι’ αυτήν στην πορισματική έκθεση της PEGA, της εξεταστικής επιτροπής του Ευρωκοινοβουλίου. Και όμως χιλιάδες έγγραφα, email, τιμολόγια και τραπεζικά εμβάσματα, στα οποία το Reporters United απέκτησε πρόσβαση στο πλαίσιο της έρευνας Cyprus Confidential, αποδεικνύουν τον κομβικό της ρόλο στο δαιδαλώδες πλέγμα των εταιρειών που σχετίζονται με τις υποκλοπές και ρίχνουν φως σε άγνωστες δραστηριότητες της «γκουρού των οφσόρ», της 38χρονης επιχειρηματία και νομικού Σάρα-Φαϊσάλ Αλεξάνδρα-Χάμου.
 |
Εικονογράφηση: Ben King / ICIJ / Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη / Reporters United. |
Η πολωνικής καταγωγής Χάμου από τον Ιούνιο του 2021 έως σήμερα εμφανίζεται στο ελληνικό μητρώο επιχειρήσεων ως σύμβουλος-διαχειρίστρια της Intellexa. Η εξέταση των δεδομένων δείχνει ότι η ίδια έχει συμμετάσχει στα διοικητικά συμβούλια περισσότερων από 20 εταιρειών που συνδέονται με τον Ντίλιαν. Κατείχε μετοχικά μερίδια σε τουλάχιστον τρεις απ’ αυτές και ήταν ιδιοκτήτρια τριών άλλων εταιρειών, που συνδέονται μαζί του.
Το 2017 η Χάμου, ήδη από το 2013 στενή συνεργάτρια και σύντροφος του Ντίλιαν, αποκτά το 50% των μετοχών της Censura, και το 2019, σε μια περίοδο που ασκείται πίεση στον ίδιο στην Κύπρο για την υπόθεση του βαν των υποκλοπών, ο Ντίλιαν μεταβιβάζει το σύνολο των μετοχών στη Χάμου.
Στη διαρροή Cyprus Confidential το όνομα της Χάμου, εκπροσώπου της Intellexa, εμφανίζεται σε πάνω από 6.000 έγγραφα. Το ICIJ εξέτασε περισσότερα από 1.800 μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που έγραψε η ίδια.
Η εταιρεία του Predator συναντά το app που εξελίσσει τον ύπνο
Πολλές από τις συναλλαγές της Χάμου και της Censura συνδέονται φυσικά με τον γαλαξία Intellexa. Ορισμένες απ’ αυτές όπως θα δούμε στη συνέχεια παρουσιάζουν ελληνικό ενδιαφέρον.
Υπάρχει όμως και μία η οποία δεν ταιριάζει με τις υπόλοιπες, αλλά αυτό δεν την καθιστά λιγότερο ενδιαφέρουσα. Το αντίθετο: Λαμβάνει χώρα σε χρόνο (Οκτώβριο 2021) που το Predator βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη στην Ελλάδα. Και αφορά τη σχέση της Censura και της Χάμου με μια διάσημη Ισραηλινή ηθοποιό και επιχειρηματία που ζει στην Ελλάδα. Η τελευταία, ενώ δεν έχει καμία σχέση με τον νεφελώδη χώρο των λογισμικών υποκλοπών, ζητάει από τη Censura και τη Χάμου να παράσχει στην εταιρεία της δεδομένα προκειμένου να τα χρησιμοποιήσει σε μια εφαρμογή mindfulness (στα ελληνικά αποδίδεται συχνά ως ενσυνειδητότητα) που έχει αναπτύξει στο Ισραήλ.
H 51χρονη Μιχάλ Γιανάι είναι διάσημη Ισραηλινή ηθοποιός και πρώην τηλεοπτική παρουσιάστρια, γνωστή από τη δεκαετία του ’90 ως «η βασίλισσα των παιδιών» καθώς εμφανιζόταν σε καλωδιακό κανάλι με εκπομπές για παιδιά. Το 2019, ως επιχειρηματίας πια, λάνσαρε μια εφαρμογή στο Ισραήλ για κινητά τηλέφωνα για διαλογισμό και mindfulness με στόχο τη μείωση του στρες. Το app ονομάζεται My Med – Meditation & Sleep (Διαλογισμός & Ύπνος), είναι διαθέσιμο στα εβραϊκά στις πλατφόρμες της Apple και της Google, και έχει περισσότερα από 70.000 «κατεβάσματα».
Τον Αύγουστο 2021, η ίδια μαζί με το δεύτερο της σύζυγο Μπεν Μουσκάλ, επιχειρηματία στο χώρο της τεχνολογίας, αποφασίζουν να φύγουν από το Ισραήλ και επιλέγουν ως νέα κατοικία τους ένα διαμέρισμα στο Κολωνάκι.
Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, η εταιρεία της, η ισραηλινή Michal Yanai Ltd, υπογράφει σύμβαση με την Censura Ltd της Χάμου, σύμφωνα με την οποία η Censura θα εισπράξει 325.000 ευρώ.
Στη σύμβαση αναφέρεται πως η Censura θα παρείχε- μεταξύ άλλων- δεδομένα «για τα επίπεδα στρες» και τα «επίπεδα ευτυχίας» σε διαφορετικές χώρες ώστε η Μιχάλ να «εξελίξει τον κόσμο του ύπνου». Στην πρώτη φάση η έρευνα αγοράς θα γινόταν στο Ισραήλ και στη συνέχεια κατά προτεραιότητα στην Ελλάδα και στην Ολλανδία. Μετά από αυτό η έρευνα θα εξαπλωνόταν στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες και τέλος σε αραβόφωνες χώρες.
Εικονογράφηση: Ben King / ICIJ / Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη / Reporters United.
Μια σοβαρή αντίφαση
Εικονογράφηση: Ben King / ICIJ / Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη / Reporters United.
Για ποιο λόγο μια ισραηλινή εταιρεία «mindfulness» να συνεργάζεται με μια εταιρεία σαν τη Censura, η οποία δεν διέθετε καμία τεχνογνωσία στο θέμα; Τι ακριβώς δεδομένα είναι αυτά που ζήτησε η Michal Yanai και από πού προέρχονται; Για ποιο λόγο επιλέχθηκε η Ελλάδα ως χώρα προτεραιότητας- μετά το Ισραήλ- στη συγκέντρωση αυτών των δεδομένων; Πώς δικαιολογείται οικονομικά το υψηλό ποσό που αναφέρεται στη σύμβαση για μια έρευνα αγοράς για ένα app; Πρόκειται για ερωτήματα που θέσαμε στο ζεύγος Γιανάι – Μουσκάλ.
Επιχειρήσαμε να επικοινωνήσουμε με την κ. Γιανάι. Μέσω του συζύγου της ενημερωθήκαμε τηλεφωνικά πως «δεν είναι διαθέσιμη». Σε γραπτές ερωτήσεις που της στείλαμε, δεν πήραμε απάντηση. Σε επικοινωνία που είχε το ICIJ με τον άντρα της για την ίδια υπόθεση, αυτός αρκέστηκε να δηλώσει: «Ανεξάρτητα από τον σύζυγό της [σ.σ. τον Ντίλιαν], η Σάρα είναι καλή φίλη της Μιχάλ. Η Μιχάλ μετακόμισε στο εξωτερικό, δραστηριοποιούμαστε επιχειρηματικά σε όλο τον κόσμο και στο πλαίσιο αυτό διανέμουμε την εφαρμογή μας στον κόσμο».
Όμως, η δήλωση του κ. Μουσκάλ περιέχει μια ενδεχομένως σημαντική αντίφαση: Ο ίδιος, σύμφωνα με το επίσημο βιογραφικό του στην πλατφόρμα Linkedin, είναι σύμβουλος (συγκεκριμένα μέλος του Advisory Board) της εταιρείας Unibeam, από τον Αύγουστο του 2021 ως σήμερα.
Σύμφωνα με έγγραφα του Cyprus Confidential στα οποία απέκτησε πρόσβαση το Reporters United, στις 9 Οκτωβρίου του 2018, η Σάρα Χαμού σε μέιλ προς τον λογιστή της αποκαλύπτει ότι ο Ντίλιαν είναι ο πραγματικός ιδιοκτήτης της μαλτέζικης εταιρείας MNT Investment. Και στο έγγραφο που η Χαμού επισυνάπτει αποκαλύπτει ότι η MNT διαθέτει εκείνη τη στιγμή το 3,86% της Unibeam. Με άλλα λόγια, ο Μουσκάλ, που στη δήλωσή του μας είπε ότι η συναλλαγή με τη Censura οφείλεται μόνο στην γνωριμία της συζύγου του με τη σύζυγο του Ντίλιαν, είναι σύμβουλος σε εταιρεία στην οποία κρυφά ο Ντίλιαν ήταν (άγνωστο αν είναι ακόμα) μέτοχος.
 |
Εικονογράφηση: Ben King / ICIJ / Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη / Reporters United. |
Την εποχή που υπογράφεται η σύμβαση με την Censura στην Ελλάδα δεν έχει ξεσπάσει ακόμα το σκάνδαλο των υποκλοπών, όμως το όνομα του Τάλ Ντίλιαν -που σχετίζεται με τη Censura- έχει ήδη συνδεθεί με τις παράνομες παρακολουθήσεις: Έχει ήδη κάνει το γύρο του κόσμου μετά τη συνέντευξη του στο Forbes (στην οποία έδειξε ο ίδιος εν λειτουργία το βαν των υποκλοπών).
Παραμένει άγνωστο αν η σύμβαση τελικά υλοποιήθηκε και ποια δεδομένα παραδόθηκαν στη Michal Yanai Ltd. Το μόνο σίγουρο είναι, όπως προκύπτει από την έρευνα Cyprus Confidential, ότι στις 23 Νοεμβρίου του 2021, η Censura της Χάμου εκδίδει ένα τιμολόγιο 240 χιλιάδων ευρώ προς την εταιρεία της ισραηλινής ηθοποιού. Στις 16 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς η ισραηλινή εταιρεία πληρώνει 160.587 ευρώ στην Censura. Παραμένει ασαφές αν η Γιανάι γνώριζε ή είχε οποιαδήποτε σχέση με τις υπόλοιπες σκιώδεις δραστηριότητες της «φίλης» της.
Censura πληρώνει Chadera, Chadera πληρώνει Censura
Ας επιστρέψουμε όμως στον «γαλαξία Intellexa». Σύμφωνα με έγγραφα που είναι στη διάθεσή του Reporters United, η συμβουλευτική εταιρεία Censura εμφανίζεται να σχετίζεται οικονομικά άμεσα με την εταιρεία των Βρετανικών Παρθένων Νήσων Chadera Entreprise, στην οποία βασικός μέτοχος παραμένει ο Ταλ Ντίλιαν.
Η Chadera βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο της ευρωπαίας εισαγγελέως Λάουρα Κοβέσι για τον ρόλο που φέρεται να έχει διαδραματίσει στη φοροαποφυγή του πλέγματος εταιρειών που εμπλέκονται στην υπόθεση των υποκλοπών. «Αδήλωτες πληρωμές, πλαστά τιμολόγια και τριγωνικές συναλλαγές είναι μερικά από τα σοβαρά φορολογικά εγκλήματα που φαίνεται να έχουν διαπραχθεί από τις ελληνικές εταιρείες Intellexa και Krikel [συμφερόντων του επιχειρηματία Γιάννη Λαβράνου, του οποίου τις συνδέσεις με το ελληνικό πολιτικό σύστημα έχει αποκαλύψει το Reporters United], την ιρλανδική εταιρεία Thalestris [μητρική της Intellexa] και τις κυπριακές εταιρείες που συνδέονται με αυτές» αναφέρει δημοσίευμα του Euractiv.
Επιχειρήσαμε να επικοινωνήσουμε με την κ. Γιανάι. Μέσω του συζύγου της ενημερωθήκαμε τηλεφωνικά πως «δεν είναι διαθέσιμη». Σε γραπτές ερωτήσεις που της στείλαμε, δεν πήραμε απάντηση.
H άμεση σχέση Censura – Chadera αποδεικνύεται από πλήθος τιμολογίων, τραπεζικών λογαριασμών και email που περιλαμβάνονται στην ογκωδέστατη βάση δεδομένων του Cyprus Confidential. Μέσα σε λιγότερο από δύο χρόνια (2018-2019) η Chadera του Ντίλιαν πληρώνει στη Censura των Ντίλιαν – Χάμου τουλάχιστον 268.000 ευρώ μέσα από 14 διαφορετικές συναλλαγές. Το 2020 μεταφέρονται ακόμα 126.263 ευρώ στη Censura.
Την επόμενη διετία το χρήμα παίρνει την αντίστροφη πορεία. Η Chadera του Ντίλιαν κόβει τιμολόγια στην Censura της Χάμου και εισπράττει πίσω 260 χιλιάδες ευρώ μέσα από 3 διαφορετικα τιμολόγια μέσω της ελβετικής τράπεζας CBH (Compagnie Bancaire Helvetique). Η δικαιολόγηση αυτών των πληρωμών είναι αμοιβές διαχείρισης (management fees).
Βλέποντας αυτές τις συναλλαγές, ο λογιστής της Censura ανησυχεί. Στις 4 Ιανουαρίου 2020 στέλνει ένα μέιλ στη Χάμου: «Παρακαλώ εξηγήστε τι είναι οι διοικητικές αμοιβές προς την Chadera αξίας 60.000. Σε περίπτωση φορολογικού ελέγχου αυτό μπορεί να προκαλέσει ερωτήματα και θα χρειαστούν εξηγήσεις» της επισημαίνει. «H Chadera μας βοηθά στην παροχή δραστηριοτήτων επιχειρηματικής ανάπτυξης και γνωριμίας με εταιρείες και άτομα με υψηλές διασυνδέσεις», απαντά η ίδια.
 |
Εικονογράφηση: Ben King / ICIJ / Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη / Reporters United. |
Παράλληλα η προσωπική εταιρεία του ζεύγους Ντίλιαν-Χάμου Censura, ενόσω το Predator λειτουργεί στην Ελλάδα, δέχεται πλήθος πληρωμών για συμβουλευτικές υπηρεσίες από ένα δίκτυο συνδεδεμένων επιχειρήσεων που σχετίζονται με τις υποκλοπές. Στα δεδομένα της έρευνας Cyprus Confidential εντοπίζονται τιμολόγια συνολικού ύψους 34.290 ευρώ της Censura το 2020 και το 2021 προς την Intellexa (BVI) για συμβουλευτικές υπηρεσίες σε θέματα εταιρικής διακυβέρνησης.
Κούριερ στον (κρυφό) Ισραηλινό διευθυντή της Αθήνας
Αποκαλύπτεται ακόμα ένα σημαντικό στοιχείο ελληνικού ενδιαφέροντος από ένα τιμολόγιο εταιρείας ταχυμεταφορών για αποστολή εγγράφων. Στο τιμολόγιο, με ημερομηνία 14.2.2022, αναφέρονται ως αποστολείς η ελληνική Intellexa, η Censura Ltd και η Feroveno, η οποία ανήκει στο πλέγμα των εταιρειών της Intellexa και στην οποία – σε παλαιότερο χρόνο – είχε διατελέσει εκπρόσωπος ο Φέλιξ Μπίτζιος, μεταξύ άλλων κάτοχος του 35% της Intellexa μέσω της κυπριακής εταιρείας Santinomo.
Ως παραλήπτες των συγκεκριμένων εγγράφων φαίνονται το λογιστικό γραφείο Κυριακίδη και η Optima Bank, η οποία λαμβάνει στοιχεία από τη Feroveno στο πλαίσιο ενδεχόμενης τραπεζικής σχέσης με την εταιρεία.
 |
Εικονογράφηση: Ben King / ICIJ / Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη / Reporters United. |
Ο λογιστής Ηλίας Κυριακίδης παρείχε υπηρεσίες στις εταιρείες Intellexa, Apollo Technologies, Hermes Technologies και Feroveno Limited, ενώ όπως έχει γράψει το inside story, εκπροσωπούσε φορολογικά Ισραηλινούς που ήταν στελέχη αυτών των εταιρειών.
O Κυριακίδης, κατά δήλωσή του, σταμάτησε να συνεργάζεται με την Intellexa λίγο πριν ξεσπάσει το σκάνδαλο Predator την άνοιξη του 2022, ενώ όμως είχαν ήδη δημοσιευτεί οι δημοσιογραφικές αποκαλύψεις για την παρακολούθηση Κουκάκη από το Predator και από την ΕΥΠ.
Eπικοινωνήσαμε τηλεφωνικά με τον κ. Κυριακίδη ο οποίος υπογράμμισε: «Εγώ δεν συνεργαζόμουν πια ως φοροτεχνικός με την Intellexa, κακώς μου τα έστειλαν, είχαν κάνει αλλαγή έδρας και δεν το είχαν δηλώσει και τους έχω κάνει και μήνυση για αυτό. Τα έχω καταθέσει όλα στον εισαγγελέα. Την εταιρεία Censura πρώτη φορά την ακούω».
Σε ένα άλλο τιμολόγιο με ημερομηνία 5.11.2021 η Censura στέλνει έγγραφα προς τα κεντρικά γραφεία της Intellexa στο Ελληνικό. Παραλήπτης του εγγράφου είναι ο στενός συνεργάτης του Ντίλιαν, Μερόμ Χαρπάζ. Ο Χαρπάζ είναι κομβικό πρόσωπο στην υπόθεση: Σύμφωνα με πληροφορίες μας, ενώ δεν δηλωνόταν στις ελληνικές αρμόδιες αρχές ως εργαζόμενος στην Intellexa AE, έγγραφο της Intellexa (στο οποίο έχει πρόσβαση το Reporters United) τον εμφανίζει ως γενικό διευθυντή της.
Πληρωμές στην εταιρεία που εξήγαγε το Predatοr
Μία από τις εταιρείες στις οποίες ήταν διευθύντρια η Χάμου ήταν και η επίσης κυπριακή Maravilhas Solutions, η οποία δημιουργήθηκε το 2018 και χρησιμοποιήθηκε για να διαδοθεί η χρήση του κατασκοπευτικού λογισμικού ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Cyprus Confidential, η εταιρεία έχει πραγματοποιήσει πλήθος πληρωμών προς τη βρετανική Signum που επίσης ανήκει στον εταιρικό γαλαξία της Intellexa. Η Signum εμφανίζεται στα έγγραφα του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών με τα οποία δόθηκε η άδεια εξαγωγής του Predator ώστε να διευκολυνθεί το αυταρχικό καθεστώς της Μαδαγασκάρης, όπως αποκάλυψε το Reporters United στο πλαίσιο της διεθνούς έρευνας Predator Files. H άδεια εξαγωγής από την ελληνική κυβέρνηση (και πιο συγκεκριμένα, όπως αποκάλυψε το inside story, από τον εντεταλμένο του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο υπουργείο Εξωτερικών Γιάννη Σμυρλή) υπογράφεται στις 15 Νοεμβρίου 2021. Η Maravilhas Solutions θα διαλυθεί οριστικά στις 19 Ιανουαρίου του 2022.
Ο Ντίλιαν κρύβει τα ίχνη του, η Χάμου σνομπάρει τη Βουλή
Μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου των υποκλοπών στην Ελλάδα, ο ιδρυτής της Intellexa Ταλ Ντίλιαν, επιχειρεί να βγει από το προσκήνιο, μεταβιβάζοντας περιουσιακά στοιχεία στη Χάμου. Όπως προκύπτει από τη διαρροή, ένα από τα έγγραφα που εστάλησαν στους λογιστές της Censura, πιθανότατα κατά λάθος, είναι μια επιστολή υπογεγραμμένη από τον Ντίλιαν το 2019 προς την Τράπεζα της Κύπρου, η οποία εξουσιοδοτεί την έκδοση δύο επιταγών συνολικού ύψους άνω των 700.000 ευρώ, από μια ακόμα κυπριακή εταιρεία με την επωνυμία Lusata Investments. Η τελευταία διαθέτει πάνω από 2,3 εκατομμύρια δολάρια σε ακίνητα. O Ντίλιαν και η Χάμου κατείχαν από κοινού την Lusata Investments από την ίδρυσή της το 2019, μέχρι που η πλήρης ιδιοκτησία μεταβιβάστηκε στη Χάμου το 2023.
Η κυπριακή Maravilhas Solutions με διευθύντρια τη Χάμου έχει κάνει πληρωμές στη Signum (όμιλος Intellexa). Η Signum εμφανίζεται σε έγγραφα του ελληνικού ΥΠΕΞ για εξαγωγήςτου Predator στην αυταρχική Μαδαγασκάρη.
Ωστόσο το φορολογικό σκέλος της υπόθεσης των υποκλοπών έχει τη δική του σημασία και πρέπει να ερευνηθεί περαιτέρω από τις αρμόδιες αρχές. Όπως προκύπτει η μητρική εταιρεία του Predator, η ιρλανδική Thalestris τις χρονιές που το λογισμικό δρούσε ανεξέλεγκτο και στην Ελλάδα έκανε χρυσές δουλειές. Το 2021 ο συνολικός κύκλος εργασιών της Thalestris έφτασε τα 34,3 εκατ. ευρώ, αυξημένος κατά 65% σε σχέση με το 2020. Πόσα από αυτά προέρχονται από την ελληνική Intellexa δεν είναι γνωστό ακόμη, καθώς η Intellexa δεν δημοσίευσε, όπως όφειλε στο ΓΕΜΗ τις οικονομικές καταστάσεις του 2021, με αποτέλεσμα από τις 14 Οκτωβρίου 2023 η ίδια να βρίσκεται σε καθεστώς αναστολής καταχώρησης.
Η Σάρα Χάμου δεν προσήλθε ποτέ στην Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής για το σκάνδαλο των υποκλοπών με τη δικαιολογία ότι βρισκόταν στο εξωτερικό . Η Χάμου περιορίστηκε στην κατάθεση γραπτού υπομνήματος με το οποίο απαντούσε στις ερωτήσεις μόνο των βουλευτών της ΝΔ. Ακόμα και σήμερα, το υπόμνημα παραμένει απόρρητο.
Tόσο η Σάρα Χάμου όσο και ο Ταλ Ντίλιαν δεν απάντησαν μέχρι σήμερα στις γραπτές ερωτήσεις του ICIJ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου