«Η δικαιοσύνη είναι τόσο ζωτική όσο το ψωμί, το νερό, ο αέρας»

Γράφει ο Θωμάς Σίδερης*

 

Η Αϊτέν Οζτούρκ δικηγόρος, πρώην έγκλειστη και βασανισμένη από το τουρκικό κράτος μιλά στην «Εφ.Συν.» για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία.

Η «Σιωπηλή Φυλακή» δεν λύγισε την Αϊτέν

Η Αϊτέν Οζτούρκ, από την εφηβεία της κιόλας, έμαθε καλά τι σημαίνει να μπαίνεις στο στόχαστρο των τουρκικών αρχών για τις πολιτικές ιδέες σου. Η οικογένειά της όσο και η ίδια το πλήρωσαν πολύ ακριβά. Η αστυνομία θα εκτελέσει τον αγαπημένο της αδελφό μέσα στο σπίτι τους, έξι χρόνια αργότερα θα καεί η νύφη της μέσα στη φυλακή και δυο χρόνια μετά θα πεθάνει η αδελφή της από απεργία πείνας κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου κύματος διαμαρτυριών στη χώρα ενάντια στα λευκά κελιά.

Με την Αϊτέν Οζτούρκ μιλήσαμε με αφορμή το ντοκιμαντέρ «Σιωπηλή Φυλακή» και, ταυτόχρονα, μια ανοιχτή πλατφόρμα καταγραφής καταφανών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία.

Οι παραβιάσεις αυτές αφορούν διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες που αποτελούν σταθερούς στόχους των τουρκικών διωκτικών αρχών: δημοσιογράφοι, δικηγόροι, μέλη αριστερών οργανώσεων, μέλη της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, Κούρδοι, πρόσφυγες κ.λπ. Η Αϊτέν ενημερώθηκε εξαρχής ότι η συνέντευξή της θα απομαγνητοφωνηθεί, θα μεταφραστεί και θα δημοσιευτεί στην «Εφημερίδα των Συντακτών».

Αλλωστε, η «Σιωπηλή φυλακή» της Αϊτέν Οζτούρκ εξόργιζε πάντα τους βασανιστές της. Παρά τα φριχτά βασανιστήρια στα οποία την υπέβαλαν, δεν άκουσαν από το στόμα της αυτό που εναγωνίως αποζητούσαν. Η Αϊτέν, μέχρι σήμερα, έχει περάσει σχεδόν το ένα τρίτο της ζωής της σε κάποιο κελί απομόνωσης των φυλακών και έχει υποστεί κάθε είδους, βαθμού και έντασης βασανιστήρια.

Το δικό της «Εξπρές του μεσονυκτίου» έκανε στάσεις σε διάφορες πόλεις και διαβόητες φυλακές, κυρίως σε Αγκυρα και Κωνσταντινούπολη. Αλλά δεν ήταν μόνο ο σωματικός πόνος και η εξάντληση, ήταν κυρίως η ψυχολογική και ηθική εξόντωσή της που προσπάθησαν να πετύχουν οι βασανιστές της σε όλη αυτή τη δαιδαλώδη διαδρομή της τα προηγούμενα 25 χρόνια στα λευκά κελιά της Τουρκίας.

Η Αϊτέν, ως δικηγόρος, γνώρισε εκ των έσω όλες τις πτυχές της διαπλοκής της εκτελεστικής με τη δικαστική εξουσία. Οταν συνελήφθη το 2016 στον Λίβανο, βρισκόταν ήδη στην «πορτοκαλί» κατηγορία της λίστας «καταζητούμενων τρομοκρατών» του τουρκικού υπουργείου Εσωτερικών.

Παραδόθηκε από τις Αρχές του Λιβάνου σε άνδρες της ΜΙΤ, που τη μετέφεραν στην Τουρκία με ένα σακί στο κεφάλι προκειμένου να δικαστεί ως ηγετικό μέλος του αριστερού κόμματος DHKP/C. Και τότε θα αρχίσει για την Αϊτέν το πιο φριχτό κεφάλαιο της ζωής της στην κόλαση των τουρκικών φυλακών.

• Πώς ήταν η πολιτική κατάσταση στην Τουρκία όταν ήσουν έφηβη;

Η νεανική μου ηλικία ήταν μέσα στο κίνημα. Εμεινα με την οικογένειά μου, μέχρι το λύκειο. Προέρχομαι από φτωχή και μεγάλη οικογένεια. Κατά τη διάρκεια του Γυμνασίου και του Λυκείου, μετά το σχολείο βοηθούσα την οικογένειά μου στο σπίτι. Παράλληλα, άρχισαν οι πρώτες πολιτικές αναζητήσεις μου. Αναρωτιόμουν πολλά πράγματα. Ηδη από τη δεκαετία του ’90, υπήρχαν στην τηλεόραση αναφορές για εξαφανίσεις και σφαγές. Οι Αρχές συχνά συλλάμβαναν τον αδελφό μου Αχμέτ και τον έθεταν υπό κράτηση για την επαναστατική δράση του. Αλλά εμείς αυτό δεν το γνωρίζαμε καν. Βλέπαμε τα σημάδια στο πρόσωπό του, στα χέρια, στα πόδια και στην πλάτη του.

❞ Ολες οι φυλακές έχουν μετατραπεί σε κέντρα βασανιστηρίων και θανάτου κρατουμένων

Οταν τον ρωτούσαμε τι ήταν, απαντούσε πάντα με χαμόγελο. Δεν ήθελε να αναστατωθούμε... Θα θύμωνα πολύ αν ήξερα τι περνούσε. Ηταν πολύ χαρούμενος, παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε. Ηταν διαφορετικός από τους άλλους αδελφούς μου και συνήθιζα να παρατηρώ με περιέργεια όλες τις διαφορές σε αυτόν. Ενα διάστημα πουλούσε βιβλία. Συνήθιζα να διαβάζω τα βιβλία που αγόραζε για να τα πουλήσει μετά. Η αδελφή μου, η Hamide, διάβαζε επίσης και συζητούσαμε μετά μαζί όλα αυτά που διαβάζαμε. Ο αδελφός μου παντρεύτηκε τη συντρόφισσα Yazgülü Güder. Ηταν ευτυχισμένοι, αισιόδοξοι και γεμάτοι ζωή. Εζησα τον μεγαλύτερο πόνο της ζωής μου όταν η αστυνομία εκτέλεσε τον αγαπημένο μου αδελφό στο σπίτι του το 1994...

Το 2000, 28 επαναστάτες κρατούμενοι κάηκαν ζωντανοί, σφαγιάστηκαν και πυροβολήθηκαν σε επιχείρηση που πραγματοποίησε το κράτος σε 20 φυλακές στην Τουρκία. Η Yazgülü ήταν μία από τις 6 γυναίκες που κάηκαν στη φυλακή Bayrampaşa. Η αδελφή μου έπεσε μάρτυρας, το 2002, στη μεγάλη αντίσταση της απεργίας πείνας μέχρι θανάτου, ενάντια στα κελιά απομόνωσης. Παράλληλα με αυτά τα γεγονότα, εγώ συνελήφθηκα τρεις φορές. Νομίζω ότι αυτά τα παραδείγματα είναι αρκετά για να περιγράψουν την πολιτική ατμόσφαιρα.

• Πότε και για ποιο λόγο κατηγορήθηκες πρώτη φορά; Πώς οι Αρχές κατασκεύαζαν τότε υποθέσεις;

Δούλευα για ένα περιοδικό το 1997. Φυλακίστηκα για πρώτη φορά γιατί εργαζόμουν για τη συλλογή με τίτλο «Προσχέδιο Λαϊκού Συντάγματος», που δημοσιεύτηκε για λογαριασμό του περιοδικού. Αποφυλακίστηκα μετά από 3,5 χρόνια κράτησης στη φυλακή της Αγκυρας Ulucanlar. Μετά την απελευθέρωσή μου, έγινε μια σφαγή στη φυλακή αυτή. Οι κρατούμενοι ξεκίνησαν διαμαρτυρίες και αντιστάθηκαν σθεναρά στον υπερπληθυσμό της φυλακής.

Η πολιτική εξουσία εκείνης της εποχής οδήγησε στον θάνατο δέκα κρατούμενους μέσω βασανιστηρίων. Σε κάποιους κρατούμενους έκοψαν τον λαιμό με μια μηχανή. Τα σώματά τους ήταν αδύνατον να αναγνωριστούν. Αργότερα έγινε σαφές από τις ειδήσεις ότι αυτή η σφαγή ήταν μια πρόβα για την κατασταλτική επιχείρηση που ακολούθησε, το 2000, σε όλες τις φυλακές.

• Πόσα χρόνια ήσουν κρατούμενη στη φυλακή συνολικά; Πόσο καιρό ήταν η μεγαλύτερη κράτησή σου;

Πέρασα συνολικά 13,5 χρόνια στη φυλακή. Το μεγαλύτερο διάστημα που έμεινα συνεχόμενα στη φυλακή ήταν 4,5 χρόνια.

• Τι είδους βασανιστήρια έχεις υποστεί;

Εχω κρατηθεί δεκάδες φορές. Βασανίστηκα σε περιόδους κράτησης και φυλάκισης. Η περίπτωση που βασανίστηκα περισσότερο ήταν όταν πήγα να επισκεφτώ την αδελφή μου, η οποία βρισκόταν στη φυλακή της Bayrampaşa, το 1996. Κατά την έξοδο από το επισκεπτήριο με συλλάβανε. Με μετέφεραν από την Κωνσταντινούπολη στο Αστυνομικό Τμήμα της Αντιόχειας.

Ποτέ δεν μου άνοιξαν τα μάτια μου εκεί. Μου πήραν με τη βία τα ρούχα, με άφησαν μόνο με τα εσώρουχα. Επί δεκαπέντε ημέρες με βασάνιζαν με διάφορους τρόπους: κρέμασμα, σκληρούς ξυλοδαρμούς, μου πετούσαν νερό με αντλία (βασανιστήριο πνιγμού). Μετά το πέρας των δεκαπέντε ημερών, είχα ανοιχτές και βαθιές πληγές στα χέρια μου λόγω των βασανιστηρίων. Αδυνάτισα πολύ, καθώς βρισκόμουν σε απεργία πείνας.

«Εκαναν τα πάντα στο σώμα μου, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα στον εγκέφαλό μου»

• Γιατί τέθηκες υπό κράτηση στον Λίβανο; Τι ακριβώς συνέβη τότε;

Επρόκειτο να πάω σε άλλη χώρα από το αεροδρόμιο του Λιβάνου. Η λιβανέζικη αστυνομία με συνέλαβε λόγω προβλήματος με το διαβατήριό μου. Πέρασα έξι ημέρες υπό κράτηση. Την έκτη μέρα, ένας υπάλληλος από το τουρκικό προξενείο στον Λίβανο ήθελε να μου μιλήσει. Πήρε τη φωτογραφία μου και έφυγε. Η κυβέρνηση του Λιβάνου σύναψε συμφωνία με την Τουρκία.

Ανέστειλαν την κράτησή μου και με μετέφεραν στο αεροδρόμιο την ίδια μέρα. Ανθρωποι που δεν είδα ποτέ τα πρόσωπά τους ήρθαν στο αεροδρόμιο, μου έδεσαν τα μάτια, έβαλαν έναν σάκο στο κεφάλι μου, με έδεσαν πισθάγκωνα και με έβαλαν σε ένα αεροπλάνο. Οταν προσγειωθήκαμε, με οδήγησαν σε ένα άγνωστο μέρος. Εκεί που με βάλανε ήτανε και ο τόπος των βασανιστηρίων που βίωσα για έξι μήνες.

 

Η φυλακή Ulucanlar στην Αγκυρα όπου κρατήθηκε η Αϊτέν και τώρα έχει γίνει μουσείο

• Σε τι βασανιστήρια υποβλήθηκες εκείνη την περίοδο;

Μου έδιναν ελάχιστο νερό επειδή βρισκόμουν σε απεργία πείνας. Μετά από κάποιον καιρό αρρώστησα και με μετέφεραν σε ένα μέρος που έμοιαζε με ιατρείο. Τότε άνοιξαν για πρώτη φορά τα μάτια μου. Τα μάτια μου ήταν κολλημένα μεταξύ τους. Κατάφεραν να τα ανοίξουν στάζοντάς τους ένα υγρό. Στην αρχή δεν μπορούσα να κοιτάξω το φως. Τα μάτια μου έκαιγαν... με έδεσαν σε φορείο και μου έβαλαν ορό. Υστερα μου έκαναν ηλεκτροσόκ και άρχισαν να με βασανίζουν προσπαθώντας να μου βάλουν τροφή.

Αυτά τα βασανιστήρια εντάθηκαν τον τρίτο μήνα. Στο κελί μου εναλλάσσανε συνέχεια κρύο-ζεστό αέρα και στέλνανε μυρωδιά τσιγάρου. Με ανάγκαζαν να ακούω πολύ δυνατή μουσική για ώρες. Μπορούσα να ακούσω τις φωνές των ανθρώπων που βασάνιζαν. Ηταν ανδρικές φωνές. Ούρλιαζαν και άκουσα και κάποιον να κλαίει... Ηταν πολύ οδυνηρό... και τότε ξεκίνησαν συστηματικά τα φυσικά βασανιστήρια. Με πήγαιναν καθημερινά στον θάλαμο βασανιστηρίων και με ρώταγαν: «Θα μιλήσεις;». Οταν είπα ότι δεν πρόκειται να πω τίποτα, άνοιξαν τα χέρια μου διάπλατα και με κρέμασαν με χειροπέδες από τους καρπούς μου, σε κρίκους περασμένους στον τοίχο. Με σημάδευαν με taser σε όλο το σώμα μου και επαναλάμβαναν διαρκώς την ίδια ερώτηση: «Θα μιλήσεις;».

Οσο απαντούσα «όχι», οι βασανιστές μού έκαναν ηλεκτροσόκ. Οι κραυγές μου τους εκνεύριζαν και μετά μου έκλεβαν αυτά που φορούσα πάνω μου. Οταν σταματούσαν το ηλεκτροσόκ, μιλούσαν εξευτελιστικά και με παρενοχλούσαν σε όλο μου το σώμα. Υπήρχαν παρενοχλήσεις με κλομπ, με χτυπούσαν στα δάχτυλά μου, έκαναν απόπειρες βιασμού. Με αντλία μου πετούσαν νερό με πίεση, κάνοντάς μου το βασανιστήριο του πνιγμού. Με έβαλαν επίσης σε φέρετρο για κάποιο διάστημα. Ηταν ένα μέρος που χωρούσε ένα άτομο, κάτι σαν όρθιο φέρετρο. Ηταν αδύνατο να κινηθεί ή να καθίσει κάποιος εκεί. Τα πόδια μου ήταν πρησμένα πολύ. Ανοιγαν το καπάκι και ρωτούσαν: «Σκέψου καλά, θα μιλήσεις;». Οταν απαντούσα ότι δεν θα μιλήσω, έκλειναν το καπάκι με μεγαλύτερο θυμό και μ’ άφηναν να περιμένω στο σκοτάδι.

Δεν κοιμόμουν τη νύχτα. Ερχονταν στο κελί μου ξαφνικά και με χτυπούσαν αλύπητα. Με έριχναν από τον έναν τοίχο στον άλλο με κλοτσιές και χαστούκια. Το στόμα και η μύτη μου ήταν γεμάτα με αίμα. Μερικές φορές μου έκαναν ηλεκτροσόκ και, ταυτόχρονα, διοχέτευαν ηλεκτρισμό στα δάχτυλά μου. Ολόκληρο το σώμα μου παλλόταν υπό την επίδραση του ηλεκτρισμού.

Οταν λιποθυμούσα από το συγκεκριμένο βασανιστήριο, σήκωναν τα πόδια μου και μου κάνανε φάλαγγα. Κάποιες φορές με κρεμούσαν ανάποδα. Αλλες φορές κρατούσαν το κεφάλι μου σταθερό απέναντι σε ένα πολύ δυνατό φως, μέχρι να χάσω τις αισθήσεις μου. Επειδή όμως δεν συνέβαινε αυτό, εκείνοι εξοργίζονταν και χτυπούσαν το κεφάλι μου στους τοίχους, φωνάζοντας: «Βγάλε αυτά που έχεις στο κεφάλι σου, βγάλε αυτά που σε παρακινούν».

• Πώς κατάφερες να κρατηθείς όρθια μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο εγκλεισμού και βασανιστηρίων; Πώς κατάφερες να μην τους δώσεις την ομολογία που ήθελαν από σένα και, εν τέλει, πώς κατάφερες να επιβιώσεις σε αυτή την κόλαση;

Ηθελαν να με κάνουν να νιώσω απελπισμένη. Εγώ αντιστεκόμουν, έβαζα σε σειρά όλες τις σκέψεις μου. Εκανα προγραμματισμό. Σκεφτόμουν τα βιβλία που είχα διαβάσει, τους αγαπημένους μου, τους μάρτυρές μας, τα τραγούδια που είχα ακούσει και τα επαναλάμβανα. Ζωγράφιζα πρόσωπα στο κεφάλι μου, που δεν ήθελα να ξεχάσω. Για να μη χάσω τη μνήμη μου, έκανα λογοπαίγνια, υπολογισμούς. Εκαναν τα πάντα στο σώμα μου, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα στον εγκέφαλό μου. Ημουν αγνώριστη όταν με πέταξαν σε ένα χωράφι. Είχα χάσει 25 κιλά, ήμουν 40 κιλά όταν βγήκα.

• Γιατί βρίσκεσαι διαρκώς στο στόχαστρο των διωκτικών αρχών; Τι είναι αυτό που ζητούν από σένα;

Θέλουν να πάρουν εκδίκηση επειδή προέρχομαι από μια επαναστατική και δημοκρατική οικογένεια αλλά και επειδή μιλώ συνεχώς για τα βασανιστήριά τους. Αν και έχω χάσει τρία άτομα από την οικογένειά μου, δεν έχω εγκαταλείψει τον αγώνα μου για ανθρώπινα δικαιώματα και δικαιοσύνη. Η κρατική εξουσία θέλει να με τιμωρήσει. Στο πρόσωπό μου θέλει να εκφοβίσει τον λαό, τους επαναστάτες. Θέλει να στείλει ένα μήνυμα ότι αν παλεύετε για τα δικαιώματά σας, αν αντιστέκεστε, θα καταλήξετε έτσι σαν την Αϊτέν.

• Ελπίζεις σε μια δίκαιη δίκη;

Θα χρησιμοποιήσω όλα τα νομικά μέσα για να πάρω μια δίκαιη δίκη. Γνωρίζω ότι αυτό δεν θα είναι εύκολη διαδικασία καθώς το δικαστικό σύστημα στην Τουρκία είναι πλήρως ελεγχόμενο και οι αδικίες έχουν ξεπεράσει κάθε όριο. Για να καταφέρουν να έχουν μια δίκαιη δίκη, η Ebru Timtik, δικηγόρος, και ο Mustafa Koçak, που καταδικάστηκε με βαριά ποινή κάθειρξης μέσω συκοφαντιών, έδωσαν τη ζωή τους μέσω της απεργίας πείνας μέχρι θανάτου.

Οι μουσικοί Helin Bölek και Ibrahim Gökçek, μέλη του μουσικού συγκροτήματος Grup Yorum, θυσίασαν επίσης τη ζωή τους στην απεργία πείνας μέχρι θανάτου, ώστε να μπορούν να τραγουδούν ελεύθερα τα τραγούδια τους. Εχουμε πληρώσει πολύ βαρύ τίμημα για ένα δίκαιο σύστημα δικαιοσύνης στη χώρα μας. Η δικαιοσύνη είναι τόσο ζωτική όσο το ψωμί, το νερό, ο αέρας. Επομένως, δεν θα εγκαταλείψω ποτέ τον αγώνα μου για δικαιοσύνη.

• Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σου σήμερα; Ενας νέος εγκλεισμός, ένας νέος κύκλος βασανιστηρίων;

Ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι να κάνω κάτι που να βλάψει τους αγαπημένους μου, τους συντρόφους και τις συντρόφισσές μου, τον λαό μου, τον τόπο μου. Αλλά ένας άνθρωπος που γνωρίζει καλά τον εαυτό του, ξέρει ότι δεν θα κάνει σε αυτούς ποτέ κακό.

*δημοσιογράφος - κινηματογραφιστής

ΠΗΓΗ