Νόμος Μενδώνη στα μέτρα του Ελληνα λόρδου Ελγιν

 Της Αντας Ψαρρά

Από το νομοσχέδιο για την «προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς», που κατατέθηκε σε συνθήκες... πανικού, απουσιάζουν άρθρα τα οποία στον μέχρι σήμερα υφιστάμενο νόμο αναφέρονται σε παρανομίες που διαπράττονται στον ενάλιο πλούτο (π.χ. στα Αντικύθηρα) και σε ιστορικούς χώρους.

Kυριολεκτικά νύχτα κατατέθηκε το νομοσχέδιο Μενδώνη για την «προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς». Ηταν τόσο μεγάλη δε η αγωνία του ΥΠΠΟΑ για την «προστασία», που ήδη σήμερα ξεκινάει η συζήτηση στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής.

Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση, η σπουδή για την κωδικοποίηση του υπάρχοντος Νόμου ((3028/2002) αιτιολογείται -μεταξύ άλλων– ως απαραίτητη μέριμνα της Πολιτείας «για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών που προέρχονται από την Ελληνική Επικράτεια οποτεδήποτε και αν απομακρύνθηκαν από αυτήν. Το Ελληνικό Κράτος μεριμνά επίσης στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου για την προστασία των πολιτιστικών αγαθών που συνδέονται ιστορικά με την Ελλάδα οπουδήποτε και αν βρίσκονται». Αυτό που δεν ξεκαθαρίζεται, πάντως, είναι αν η μέριμνα αφορά και την πλήρη προστασία των πολιτιστικών αγαθών που βρίσκονται εντός Ελλάδας! Εδώ θα μας επιτρέψει το υπουργείο να διατηρούμε τις αμφιβολίες μας.

Tο κανόνι του 17ου-18ου αιώνα ανελκύεται από το λιμάνι των Αντικυθήρων, χωρίς να έχουν τηρηθεί οι διαδικασίες που προβλέπει ο αρχαιολογικός νόμος

Και εξηγούμαστε: Η υπουργός Πολιτισμού για λόγους που δεν γνωρίζουμε προχώρησε σε περίεργες παρεμβάσεις που μάλλον δεν συνάδουν με απλή κωδικοποίηση. Στο άρθρο που αναφέρεται στην «Παράνομη επέμβαση ή εκτέλεση έργου» (άρ. 66) ο υφιστάμενος Νόμος προβλέπει ότι όποιος διενεργεί χωρίς άδεια ή υπερβαίνοντας μια άδεια πράξη σε μνημείο, σε αρχαιολογικό χώρο, σε ιστορικό τόπο ή σε ζώνες προστασίας γύρω από μνημεία, τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι 3 χρόνια. Οι παράνομες πράξεις περιγράφονται ξεκάθαρα στις διατάξεις των άρθρων 10, 13, 14, 15, 17 του Ν. 3028. Πιο συγκεκριμένα δε, τα άρθρα 15 και 17 αναφέρονται στις παρανομίες που διαπράττονται στον ενάλιο πλούτο (π.χ. η άγκυρα και το κανόνι στα Αντικύθηρα) και στους ιστορικούς χώρους (π.χ. Σαλαμίνα, ΠΥΡΚΑΛ κ.λπ.).

Η αρχαία λίθινη άγκυρα

Για λόγους που δεν είναι κατανοητοί, η υπουργός Πολιτισμού «παρέλειψε» εντελώς τα συγκεκριμένα άρθρα από την κωδικοποίηση! Αφαίρεσε, δηλαδή, από τις ποινικές διατάξεις και τις συνέπειες του νόμου τους παραβάτες όσων παράνομων πράξεων διαπράττονται με τις ενάλιες αρχαιότητες και τους ιστορικούς τόπους, διατυπώνοντας πονηρούτσικα τη διάταξη, παραλείποντας τα σχετικά άρθρα και περιορίζοντάς τα μόνο στα άρθρα 10, 13, 14, 16 και 17Α.

Επιπλέον αυθαίρετα εξαφάνισε από τις ποινικές διατάξεις και το εξαιρετικά σημαντικό άρ. 71 του Νόμου 3028 «Τα κακουργήματα της κλοπής μνημείων, της υπεξαίρεσης μνημείων, της φθοράς μνημείων, της αποδοχής και διάθεσης μνημείων που αποτελούν προϊόντα εγκλήματος, της παράνομης επέμβασης ή εκτέλεσης έργου σε μνημείο, της παράνομης εξαγωγής πολιτιστικού αγαθού και της παράνομης ανασκαφής ή άλλης έρευνας για την ανεύρεση ή αποκάλυψη αρχαίων υπάγονται στην αρμοδιότητα του τριμελούς εφετείου».

Αφαιρώντας όμως την αρμοδιότητα αυτή από το Τριμελές Εφετείο για τα σχετικά με τον νόμο κακουργήματα, αυτομάτως υποβαθμίζει και την ποινική τους αντιμετώπιση. Τα παραπάνω εξαφανίστηκαν και από την αιτιολογική έκθεση, που κατά τα άλλα είναι εξαιρετικά λεπτομερής σε ελάσσονος σημασίας αλλαγές.

Δύσκολα όμως οι «κωδικοποιήσεις» αυτές μπορούν να θεωρηθούν τυχαίες, όταν τόσο πρόσφατα είναι τα γεγονότα των Αντικυθήρων με τις ανελκύσεις αρχαιοτήτων από το σκάφος του ευεργέτη του ΥΠΠΟΟΑ εφοπλιστή Π. Λασκαρίδη τις παραμονές του Δεκαπενταύγουστου. Η δημοσιογράφος της «Εφ.Συν.» Βάσω Τζεβελέκου κατέγραψε τον Αύγουστο με αναλυτικά ρεπορτάζ όλη την εξέλιξη της υπόθεσης των Αντικυθήρων όπως και τις χλιαρές έως ανύπαρκτες αντιδράσεις των αρμοδίων αλλά και του δημάρχου, φίλου του Π. Λασκαρίδη.

Οι αντιδράσεις αρχαιολόγων, συντηρητών κ.λπ. για την ανέλκυση χωρίς άδεια και χωρίς τα προβλεπόμενα μέτρα των δύο αντικειμένων (λίθινη άγκυρα, σιδερένιο κανόνι) από τη θαλάσσια περιοχή των Αντικυθήρων, που προστατεύονται από τον αρχαιολογικό νόμο και τις διεθνείς συμβάσεις της πολιτιστικής κληρονομιάς, οδήγησαν τελικά στη γρήγορη μεταφορά των αρχαιοτήτων από την ιδιωτική αποθήκη του εφοπλιστή στην Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων.

Οπως δε προέκυψε, αρκούσε στο ΥΠΠΟΑ και στις αρμόδιες υπηρεσίες μια απλή (και μάλιστα εκ των υστέρων) επιστολή κοινοποίησης. Ο εφοπλιστής πρόβαλλε στην επιστολή του ως δικαιολογία τη διάσωση των αντικειμένων μαλώνοντας την ΕΦΑ Εναλίων για τα ελλιπή μέτρα προστασίας των αρχαιοτήτων. Με αναφορά του στο άρ. 24 του Συντάγματος επικαλέστηκε, πράγμα που έκανε αργότερα και η υπουργός Πολιτισμού, το δικαίωμα του κάθε Ελληνα να προστατεύει την πολιτιστική κληρονομιά!

Μάλιστα ο Π. Λασκαρίδης συμπλήρωνε ότι αυτό είναι ανίκανο να το κάνει το αρμόδιο υπουργείο με τις υπηρεσίες του όσους νόμους για τις ενάλιες αρχαιότητες κι αν θέλει να απαριθμήσει. Η κ. Μενδώνη έσπευσε να διαβεβαιώσει (εκ των υστέρων) τους βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, Θ. Δρίτσα και Π. Σκουρολιάκο, ότι «η υπόθεση διερευνάται από τις 17/8 και ώρα 14.19». Το ίδιο εξάλλου απάντησε και στα ερωτήματα της «Εφ.Συν.», χωρίς να εξηγήσει πώς της αρκούσε μια απλή ενημέρωση όταν ο Νόμος μιλάει για απαραίτητη άδεια και μέτρα προστασίας σε μια ανέλκυση. Από πλευράς Δικαιοσύνης δεν έχει μέχρι στιγμής υπάρξει κάτι σχετικό με τη δικαστική έρευνα. Κι αν οι Νόμοι ενοχλούν τους ευεργέτες και προστάτες του Συντάγματος, απλούστατο: αλλάζουμε τους Νόμους.

Εξάλλου όπως δήλωσε ο Π. Λασκαρίδης στο ειδικό αφιέρωμα για την ελληνική ναυτιλία του ανεξάρτητου δημοσιογραφικού οργανισμού European Investigative Collaboration (EIC) «Black Trail», «οι [Ελληνες] πλοιοκτήτες δεν χρειάζονται την ελληνική κυβέρνηση. Δεν χρειάζονται το υπουργείο. Μπορούν να χέσουν πάνω στον πρωθυπουργό. Ο πρωθυπουργός για αυτούς δεν έχει καμία χρησιμότητα».