 |
Στιγμιότυπο από βίντεο της ΕΡΤ με τον ξυλοδαρμό της 14χρονης |
Αυστηροποίηση των ποινών και των «αναμορφωτικών» μέτρων, πρόστιμα στους γονείς, «safe youth» (κάτι σαν panic button για εφήβους), καταστολή. Και αυτοθαυμασμός. «Με τις παρεμβάσεις που έχουμε κάνει στον ποινικό κώδικα έχουμε δείξει καλά αντανακλαστικά», είπε χθες ο πρωθυπουργός στο υπουργικό συμβούλιο για το ζήτημα της παραβατικότητας των ανηλίκων και των περιστατικών βίας, ο διογκούμενος αριθμός των οποίων έχει βαλθεί, ωστόσο, να διαψεύσει τις –εσωτερικής κατανάλωσης– θριαμβικές του δηλώσεις.
Πριν από αυτά, σχεδόν... προφητικά, εξελισσόταν και η ειδησεογραφική διαχείριση του ζητήματος από κανάλια και παρουσιαστές που θεωρούν ότι το πεδίο είναι πρόσφορο για να αναπτύξουν παρωχημένες και επιστημονικά έωλες προσωπικές απόψεις, συστήνοντας ως «παραβατική συμπεριφορά», με την ίδια ακριβώς βδελυγμία και καταγγελτικότητα, τόσο το σοκαριστικό περιστατικό με θύμα τη 14χρονη στη Γλυφάδα όσο, π.χ., και βιντεοσκοπημένο περιστατικό από κινητά δύο μαθητών που ανεβαίνουν στο θρανίο εν ώρα μαθήματος.
Εάν στο ένα η «παραβατικότητα» και τα όσα εγκληματικά διημείφθησαν μετά στα social media είναι ο ακριβής όρος, στο άλλο η εφηβική αντίδραση και η έλλειψη πειθαρχίας στριμώχνονται στο ίδιο σακί με ανατριχιαστική ευκολία. Αυτήν που αντιμετωπίζει όλους τους εφήβους οριζόντια, με ανάλογη διάθεση τρομολαγνείας και παρόμοια πρόθεση να τους ράψει ένα κοστουμάκι πειθήνιου «καθωσπρεπισμού».
Δεν υπάρχει φυσικά αμφιβολία ότι το ζήτημα της νεανικής βίας και υπαρκτό είναι και εξελίσσεται με ανησυχητικό ρυθμό.
Δεν υπάρχει επίσης αμφιβολία ότι είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά παραβλέποντας τόσο τις επιστημονικές διαστάσεις του (την ψυχολογία του εφήβου, το γεγονός ότι κατά ένα μεγάλο ποσοστό οι παραβατικές εφηβικές συμπεριφορές «αντιγράφουν» βιώματα ή προσλήψεις) όσο και τις κοινωνικές, που ζητούν να ανιχνευτεί και να συζητηθεί το «γιατί».
Που ζητούν να ιδωθεί η νεανική βία ως κλάσμα της κοινωνικής αγριότητας που τους/μας περιβάλλει, ως παράγωγο των πιο ύπουλων μορφών βίας που ασκούνται στις ψυχές και στα μυαλά τους. Αλλά σε κάθε περίπτωση προέρχονται από τον σκληρό κόσμο των μεγάλων, των «κυρίαρχων ενηλίκων».
Πριν από τη στροφή στον αυταρχισμό, η σύγχρονη παιδαγωγική, η ψυχολογία και οι κοινωνικές επιστήμες (τη διδασκαλία των οποίων κατήργησε ως αχρείαστες η κ. Κεραμέως επί των ημερών της στο Παιδείας) έχουν να προτείνουν άλλα μέτρα: τον θεσμό του σχολικού ψυχολόγου, τη στοχευμένη επιμόρφωση δασκάλων και καθηγητών, μαθήματα ενδυνάμωσης των σχέσεων της σχολικής κοινότητας και αλληλεγγύης. Ψιλά γράμματα για τους θεράποντες της καταστολής ως πανάκειας.
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ και το σχετικό ρεπορτάζ:
Αντιμετώπιση της βίας των εφήβων με γερασμένα και άστοχα μέτρα
© Dreamstime.com
Σε μια προαναγγελθείσα κίνηση άκρατου ποινικού λαϊκισμού προχώρησε χθες η κυβέρνηση, με τον πρωθυπουργό να εξαγγέλλει στο υπουργικό συμβούλιο την αυστηροποίηση των ποινών σε θέματα βίας ανηλίκων με σκοπό να περιορίσει την έκταση του φαινομένου.
Η υπερπροβολή σοβαρών περιστατικών βίας μεταξύ νέων από τα ΜΜΕ τις τελευταίες μέρες, και ιδιαιτέρως της περίπτωσης του άγριου ξυλοδαρμού της 14χρονης στη Γλυφάδα, είχε στρώσει το έδαφος ώστε η κυβέρνηση να λανσάρει εκ νέου το δόγμα της καταστολής, της αυστηρότερης ποινικής μεταχειρίσης των ανηλίκων και των γονέων με μεγάλες δόσεις από «οικογενειακή-ατομική ευθύνη».
Πρόκειται βέβαια για μια υπερσυντηρητική λογική που οδηγεί στην ανακύκλωση της βίας χωρίς να αντιμετωπίζει τις ρίζες του διαχρονικού προβλήματος, που είναι κατά βάση κοινωνικές, σε μια χώρα που έχει ήδη από τις αυστηρότερες ποινές πανευρωπαϊκώς για αδικήματα ανηλίκων και στην οποία η βία στις μικρές ηλικίες εκτοξεύτηκε κυρίως στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, μίας από τις χειρότερες -αν και άρρητη- μορφές βίας.
Η επιτήρηση
Ανοίγει παράλληλα και ο δρόμος για την αντιμετώπιση των ανηλίκων ως ενηλίκων -κόντρα σε όλες τις επιστημονικές έρευνες για το θέμα-, παρότι είναι γνωστό πως όπου δοκιμάστηκαν εκτεταμένα (π.χ. ΗΠΑ) τέτοιες πολιτικές τα αποτελέσματα δεν ήταν τα προσδοκώμενα.
Μία από τις βασικές προτάσεις είναι η μείωση του ορίου ανηλικότητας, δηλαδή του ορίου ηλικίας από το οποίο ο ανήλικος έχει ποινική ευθύνη. Ειδικότερα, προτείνεται το όριο αυτό να κατέβει από τα 15 χρόνια που είναι σήμερα στα 14, κάτι που θα αποφασιστεί λεπτομερώς στο πλαίσιο της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας και πριν από την κατάθεση των σχετικών διατάξεων προς ψήφιση στη Βουλή.
Μέχρι σήμερα τα βασικά σωφρονιστικά μέτρα (περιορισμός σε κατάστημα κράτησης) μπορούν να εφαρμοστούν σε ανήλικο άνω των 15 ετών. Με τις προωθούµενες ρυθµίσεις η κράτηση θα µπορεί να επιβληθεί σε ανηλίκους που θα έχουν συµπληρώσει τα 14 τους χρόνια.
Να σημειωθεί πως στα ήδη ισχύοντα σωφρονιστικά μέτρα υπάρχει ακόμα και η ανάθεση της επιτήρησης του ανηλίκου σε προστατευτικές εταιρείες και η τοποθέτηση σε κατάλληλο κρατικό, δηµοτικό, κοινοτικό ή ιδιωτικό ίδρυµα αγωγής. Με τα νέα μέτρα προετοιμάζεται το έδαφος και για μια πιθανή μελλοντική «ανάγκη» δημιουργίας ιδιωτικών φυλακών και αναμορφωτηρίων.
Στο χθεσινό υπουργικό συμβούλιο ο Κυριάκος Μητσοτάκης συνόψισε τους άξονες στους οποίους θα κινηθεί η κυβέρνηση το επόμενο διάστημα για το θέμα: «Μας έχει απασχολήσει πάρα πολύ το ζήτημα της ανήλικης παραβατικότητας, που παρατηρείται πιο έντονα με το άνοιγμα των σχολείων. Με τις παρεμβάσεις που έχουμε κάνει στον Ποινικό Κώδικα έχουμε δείξει καλά αντανακλαστικά.
Αυστηρότερη ποινική μεταχείριση για οπλοκατοχή στους νέους. Απαλλαγή κατηγορουμένων όταν επιστρέφουν κλοπιμαία. Η συμπεριφορά θα λειτουργεί ως απλό ελαφρυντικό. Το ζήτημα της παραβατικότητας είναι ζήτημα πολυσύνθετο. Αφορά τις ίδιες τις οικογένειες. Το κράτος δεν μπορεί να υποκαταστήσει την οικογένεια, τον βασικό πυρήνα ανατροφής των παιδιών, έχουμε δυνατότητα να αυστηροποιήσουμε τις ποινές, θα μας απασχολήσει πολύ στο μέλλον».
Τις ευθύνες της οικογένειας ανέδειξε χθες και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης: «Ως προς το ζήτημα της βίας των ανηλίκων, η διάσταση δεν είναι μόνο η κυβερνητική πολιτική, είναι πολύ βαθιά κοινωνική, είναι και ζήτημα των γονέων, είναι και ζήτημα των καθηγητών, είναι και ζήτημα των προτύπων. Δεν υπάρχει κυβέρνηση που θα πατήσει ένα κουμπί και θα σταματήσει η βία».
Το μόνο κουμπί πάντως που ξέρει να πατά η κυβέρνηση είναι αυτό της καταστολής: από τις αστυνομικές επιθέσεις στη νεολαία και στους χώρους όπου κινείται, συναυλίες, Πανεπιστήμια, πλατείες, διαδηλώσεις, ώς τον θεσμικό αυταρχισμό με τον οποίο περιβάλλει κάθε πτυχή της καθημερινότητας.
Ρanic button
Την εφαρμογή Safe Youth, με στόχο την προστασία ανηλίκων από παραβατικές συμπεριφορές συνομηλίκων τους, ανακοίνωσε επίσης χθες ο πρωθυπουργός κατά την εισήγησή του στο υπουργικό συμβούλιο. Οπως είπε, «θα μπορεί ένας έφηβος εκτός σχολικού περιβάλλοντος να ειδοποιεί την αστυνομία αν αισθάνεται ότι κινδυνεύει η σωματική του ακεραιότητα», αναφέροντας ότι η εφαρμογή αυτή θα τεθεί πολύ σύντομα σε λειτουργία. Εντός σχολείου πάντως δεν θα μπορεί να ενεργοποιείται η εφαρμογή, αφού οι μαθητές θα έχουν -υποτίθεται- κλειστά τα κινητά τους στα ερμάρια που ο ίδιος πρωθυπουργός έχει εξαγγείλει.
Ως προς τα νέα μέτρα το υπουργείο Δικαιοσύνης προτείνει επίσης την εφαρμογή της νέας γενικής διάταξης περί υποτροπής και στους ανηλίκους. Η διάταξη-προσθήκη στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (296 ΚΠΔ) προβλέπει πως θα πηγαίνουν φυλακή υποχρεωτικά όσοι διώκονται για νέο κακούργημα, ενώ είναι ελεύθεροι ήδη με περιοριστικούς όρους για άλλο αδίκημα (κακούργημα).
Αυτό ισχύει υποχρεωτικά αν το νέο αδίκημα είναι κακούργημα και δυνητικά αν είναι πλημμέλημα. Επιπλέον προτείνεται η επιβαρυντική περίσταση, π.χ. αύξηση ποινής ή σωφρονιστικών μέτρων, στην περίπτωση οπλοκατοχής από τον ανήλικο κατά τη διάπραξη του αδικήματος (ακόμα και για αιχμηρά αντικείμενα).
Η αυστηροποίηση περιλαμβάνει και την άμεση ποινική εμπλοκή του γονέα, που πλέον θα έχει σοβαρό ενδεχόμενο να εκτίσει την ποινή (ποινές άνω του ενός έτους) και σε χρηματική ποινή (πιθανόν και διοικητικό πρόστιμο) που μπορεί να φτάσει τις 10.000 ευρώ, ενώ προβλέπεται και ελάχιστη χρηματική ποινή 5.000 ευρώ στην περίπτωση που η πράξη του ανηλίκου ενέχει στοιχεία βίας ή στρέφεται κατά ανήλικου θύματος.
Ενδιαφέρον είναι και το γεγονός πως η κυβέρνηση σχεδόν κάθε έξι μήνες ανακοινώνει νέες πολιτικές για τα ίδια θέματα. Τον Φεβρουάριο είχε ανακοινώσει πανηγυρικά ότι συστήνεται Επιτροπή για την Πρόληψη και Αντιμετώπισης της Βίας και της Παραβατικότητας Ανηλίκων, η οποία θα αναλάμβανε την εκπόνηση Εθνικής Στρατηγικής Πρόληψης και Αντιμετώπισης της Βίας και της Παραβατικότητας Ανηλίκων. Τι έχει γίνει άραγε με αυτήν την επιτροπή;
Ο πρωθυπουργός δεν επικαλέστηκε κανένα σχέδιο που να έχει προκύψει από τη συγκεκριμένη επιτροπή. Αραγε συμφωνούν οι επιστήμονες που τη συγκροτούν με τις κυβερνητικές εξαγγελίες; Το μόνο που έχει αλλάξει από τότε είναι πως το υπουργείο Προστασίας του Πολίτη διοχετεύει συνεχώς στον Τύπο ειδήσεις για αυξανόμενη βία μεταξύ των ανηλίκων. Τον περασμένο Απρίλιο π.χ. η ΕΛ.ΑΣ. ανακοίνωσε πως είχε προχωρήσει σε 500 συλλήψεις ανηλίκων σε δύο μήνες.
Το ίδιο τροπάρι
Οπως επισήμανε σε δηλώσεις του (Open) ο διευθυντής Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας στο Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού, Γιώργος Νικολαΐδης: «Τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης αναπαράγουν συντονισμένα το ίδιο τροπάρι: ότι δήθεν αίφνης τα παιδιά αυτής της κοινωνίας έχουν γίνει τόσο βίαια και ανάλγητα που αποτελούν κίνδυνο για το σύνολο, ότι ζούμε μια τρομακτική αύξηση κρουσμάτων βίας με δράστες ανηλίκους (παρότι αυτό δεν προκύπτει καθόλου αν κανείς δει τα πραγματικά στοιχεία που είναι διαθέσιμα), ότι τάχα οι ποινές δεν είναι αρκετά αυστηρές (παρότι οι ποινές που προβλέπονται ήδη στη χώρα μας για σχετικά αδικήματα είναι από τις υψηλότερες στην Ευρώπη) και ότι πρέπει να ληφθούν άμεσα κατασταλτικά μέτρα πειθάρχησης και επιτήρησής τους (παρότι έχουν αποδειχτεί διεθνώς ως αναποτελεσματικά).
»Εχει νόημα να επιμένει κανείς στο να δούμε τα πραγματικά ποσοτικά δεδομένα και όχι σε στημένες και παραπλανητικές συγκρίσεις αποσπασματικών αριθμών, να καταλάβουμε τι βοηθάει και τι όχι τα παιδιά και τους εφήβους, να αντιληφθούμε τι από τα όσα εμείς οι ενήλικες κάνουμε ή παραλείπουμε μπορεί να τα εξωθεί σε βίαιες συμπεριφορές, να παραδεχτούμε πως εν τέλει η λύση στο πρόβλημα είναι ένα δημοκρατικό, συμπεριληπτικό σχολείο σε μια πιο ευνομούμενη και δίκαιη κοινωνία και όχι η αδιέξοδη επένδυση σε τεχνολογίες καταστολής και επιτήρησης».
Στασιμότητα
Οπως μας έλεγε πρόσφατα ο ίδιος («Η νεανική βία κάνει enter», 21/7/2024, Ντίνα Δασκαλοπούλου), «στην Ελλάδα όντως υπάρχει μια αύξηση της ανήλικης παραβατικότητας, αλλά αυτή έχει ήδη συντελεστεί από το 2012, 2013, 2014 και από εκεί και πέρα τα νούμερα είναι μάλλον στάσιμα, ίσως και πτωτικά το 2021. Η μεγάλη αύξηση δηλαδή σημειώθηκε στον “κολοφώνα” της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, στις αρχές της δεκαετίας 2010-2020.
»Παράλληλα, συγκρίνοντας με τα ευρωπαϊκά στοιχεία, βλέπουμε ότι η Ελλάδα και η Κύπρος είναι από τις χαμηλότερες χώρες στην εγκληματικότητα των εφήβων μαζί με τις υπόλοιπες μεσογειακές χώρες σε σχέση με τις χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης».
Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια στασιμότητα στα νούμερα, σε αντίθεση με ό,τι παρουσιάζεται, «αλλά και μια σκληρότητα που δεν τη βλέπαμε πριν από 10-15 χρόνια», μας έλεγε ο κ. Νικολαΐδης. Ψυχολόγοι, δάσκαλοι και κοινωνικοί λειτουργοί υπογραμμίζουν πως η νεανική βία δεν αντιμετωπίζεται με συντηρητικές στροφές προς ακραίες αντιλήψεις φυλακής και τιμωρίας, αλλά θέλει ειδική αγωγή, ειδικά πρακτικά μαθήματα ενδυνάμωσης των σχέσεων της κοινότητας του σχολείου, προγράμματα ψυχικής υγείας και σχολικής αλληλεγγύης, πρώιμη παρέμβαση στα σχολεία, εκπαίδευση για πρόληψη συγκρούσεων κ.ά.
Οι ενήλικοι
Είναι εντελώς διαφορετικό να μην αποδέχεται κανείς την ατιμωρησία και τον διαδικτυακό εκφοβισμό, τις κακοποιητικές πρακτικές και απειλές, και άλλο το να θεωρούμε ότι η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων είναι να αυξήσουμε τον πληθυσμό των φυλακών, ειδικά με νέους. «Ενα παιδί που ασκεί βία είναι η απόδειξη της αποτυχίας των ενηλίκων που θα έπρεπε να του είχαμε δείξει έναν άλλο δρόμο» υπογραμμίζει ο κ. Νικολαΐδης.
Εξάλλου η κοινωνία (και η κυβέρνηση) που σοκάρεται από τη βία των ανηλίκων σιωπά ένοχα για το πανόραμα της βίας με το οποίο τροφοδοτεί τα νεανικά μάτια: από τους πολέμους και τις γενοκτονίες σε ζωντανή μετάδοση ώς τις εικόνες του νεκρού, μπλαβιασμένου μετανάστη μέσα σε αστυνομικό τμήμα. Οπως είχε πει και o εκπαιδευτικός Κωστής Παπαϊωάννου πριν από λίγο καιρό:
«Ο κακοποιημένος πλημμυροπαθής που ζητάει συγγνώμη από τον δήμαρχο που τον έδειρε επειδή του ζήτησε να λογοδοτήσει είναι το μεγαλύτερο μάθημα βίας. Στα περιστατικά αυτά τα παιδιά βλέπουν τη βία σαν μέσο επιβολής μιας ιεραρχίας φυλετικής, κοινωνικής, ταξικής, οικονομικής, πολιτικής κτλ. Τα παιδιά βλέπουν αυτή τη βία της επιβολής πολύ περισσότερο απ’ ό,τι καταλαβαίνουμε εμείς. Δεν είναι κλεισμένα στον κόσμο του ΤικΤοκ, δεν είναι η βία των ενηλίκων έξω από τον κόσμο τους».
Εισαγγελική έρευνα για τις απειλητικές αναρτήσεις
Την παρέμβαση του προϊσταμένου της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Αθηνών, Αντώνη Ελευθεριάνου, προκάλεσαν οι απειλητικές αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα σε βάρος των φερόμενων δραστών στην υπόθεση του ξυλοδαρμού της 14χρονης στη Γλυφάδα. Η εντολή του κ. Ελευθεριάνου είναι να διερευνηθούν αναρτήσεις με απειλητικό περιεχόμενο και προτροπές βίας κατά ανηλίκων που εμπλέκονται στην υπόθεση και να εντοπιστούν οι κάτοχοι των επίμαχων λογαριασμών.
Παράλληλα θα αναζητηθούν οι κάτοχοι λογαριασμών που δημοσιοποίησαν προσωπικά δεδομένα εμπλεκομένων. Η έρευνα αφορά τη διάπραξη αδικημάτων όπως η διέγερση σε διάπραξη εγκλημάτων, βιαιοπραγίες ή διχόνοια καθώς και παραβίαση προσωπικών δεδομένων.
Νωρίτερα χθες η ΕΛ.ΑΣ. ανακοίνωσε ότι η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος έχει ξεκινήσει αυτεπάγγελτη έρευνα για την ταυτοποίηση των ατόμων που εμπλέκονται στο περιστατικό, καθώς και για την αποκάλυψη των στοιχείων των διαχειριστών των προφίλ που σχετίζονται με τις απειλητικές αναρτήσεις.
Αντιδράσεις των κομμάτων της Αριστεράς
ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.: «“Οχι” στον αυταρχισμό»
«Αποδεικνύεται πως αυτή η κυβέρνηση αδυνατεί να κατανοήσει όχι μόνο τα κοινωνικά προβλήματα, αλλά και τα πραγματικά αίτια της βίας εντός και εκτός σχολικών χώρων. Το μόνο που επιβεβαιώνουν τα μέτρα είναι η προσπάθεια της κυβέρνησης για επιμερισμό των ευθυνών σε όλους, εκτός από τον εαυτό της. Ο πρωθυπουργός, που δήθεν άγχεται να λύσει το δημογραφικό, θυμήθηκε την ελληνική οικογένεια όταν θέλησε να της φορτώσει την παραμέληση ανηλίκων. Το πρόβλημα της βίας δεν μπορεί να λυθεί με αυταρχισμό, αλλά με την ολόπλευρη ενίσχυση των εκπαιδευτικών δομών και την υποστήριξη σχολικής κοινότητας»
ΚΚΕ: «Στόχος οι οικογένειες»
«Αντί η κυβέρνηση να αναλάβει τις δικές της τεράστιες ευθύνες, παίρνοντας ουσιαστικά μέτρα στήριξης των παιδιών και των οικογενειών τους με όλες τις αναγκαίες κρατικές δομές και προσωπικό, επιμένει πάλι να φωτογραφίζει -και σχεδόν αποκλειστικά- τις οικογένειες. Οσο δε για την εξαγγελία νέων ποινών και πιο αυστηρού κατασταλτικού πλαισίου, η ίδια η πείρα έχει δείξει ότι ούτε τις βαθύτερες αιτίες χτυπούν, ενώ ταυτόχρονα ταυτίζουν επικίνδυνα (με τον νόμο για τη δήθεν αντιμετώπιση του bullying) την παραβατικότητα με τις δίκαιες διεκδικήσεις των μαθητών».
Νέα Αριστερά: «Ανακύκλωση της βίας»
«Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η λογική που εφαρμόζει η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη οδηγεί αναπόφευκτα στην ανακύκλωση της βίας και στη διαιώνιση του προβλήματος. Η κυβέρνηση, πιστή στο ιδεοληπτικό δόγμα της καταστολής, εισηγείται για μια ακόμη φορά αναχρονιστικά μέτρα καταδικασμένα να αποτύχουν. Για τον κ. Μητσοτάκη προτεραιότητα δεν είναι η αντιμετώπιση του ζητήματος της βίας μεταξύ ανηλίκων και του μπούλινγκ, αλλά η ικανοποίηση των συντηρητικών και ακροδεξιών ακροατηρίων».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου