Η λειψυδρία ως αφορμή για ιδιωτικοποίηση και εμπορευματοποίηση του νερού - Του Πέτρου Μπαστέα*

Η λειψυδρία στην Αττική μετά από 30 περίπου χρόνια γίνεται και πάλι αισθητή. Το φαινόμενο που απειλεί όλες τις Μεσογειακές χώρες επιδεινώνεται λόγω της της κλιματικής αλλαγής και της διαχείρισης των υδατικών αποθεμάτων. Ύστερα από τρία φτωχά σε βροχοπτώσεις έτη (2021, 2022, 2023), τα αποθέματα πόσιμου νερού για την Αττική μειώθηκαν σε διάστημα μόλις 2 ετών σημαντικά από 1.100 εκατομμύρια κυβικά τον Οκτώβριο του 2022 σε κάτω από 700 εκατομμύρια κυβικά σήμερα.

Οι αστικές κυβερνήσεις αντί εδώ και χρόνια να προετοιμάζονται έγκαιρα με δημόσιες πολιτικές αντιμετώπισης του προβλήματος (ένταξη νέων πηγών νερού, μείωση των απωλειών στα δίκτυα ύδρευσης – με τις διαρροές, σε πολλές πόλεις, να φτάνουν στο 60% σε αστικά δίκτυα διανομής, χρήση ανακυκλωμένου νερού από τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων για άρδευση και βιομηχανική χρήση, συστήματα φυσικής κατακράτησης πλημμυρικής απορροής σε αστικές περιοχές – «ούτε μια σταγόνα νερού στα δίκτυα ομβρίων»), κίνητρα αποθήκευσης βρόχινου νερού σε κτήρια γραφείων, εργοστάσια και κατοικίες κ.α.) αξιοποιούν την λειψυδρία για να προωθήσουν πολιτικές ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης του νερού.

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας δεν στοχεύει στην ουσιαστική αντιμετώπιση της λειψυδρίας και των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, αλλά χρησιμοποιεί την κρίση ως ευκαιρία για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων λίγων μεγάλων εταιρειών.

Η ανάθεση της διαχείρισης των υδάτων της Θεσσαλίας σε ολλανδική εταιρεία, η πρόθεσή της κυβέρνησης να υλοποιήσει φαραωνικά και αντιπεριβαλλοντικά έργα (μέσω ιδιωτών φυσικά) για να μεταφέρει νερό από τη Λίμνη Κρεμαστών στο Μόρνο, ενώ από το 2019 έως σήμερα το μόνο που έκανε ήταν να προσπαθεί μέσω ΣΔΙΤ να ιδιωτικοποιήσει το ΕΥΣ Αττικής, χωρίς να υλοποιεί έργα ενίσχυσής του, και η ανάθεση της αφαλάτωσης σε ιδιώτες είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Πρόσφατα το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας με πρόσχημα την αντιμετώπιση του προβλήματος της λειψυδρίας ανακοίνωσε τρία βασικά μέτρα, τα οποία θέτουν σε κίνδυνο το δημόσιο χαρακτήρα της διαχείρισης του νερού: α) αύξηση των τιμών στα τιμολόγια του νερού, β) συγχωνεύσεις των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης – Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) σε εταιρείες ανά νομό και γ) εκπόνηση έργων ιδιωτικής διαχείρισης σε σχέση με την ύδρευση (έργα υποδομών, αφαλατώσεις κ.α).

Οι αυξήσεις στην τιμή του νερού, που ανακοινώνονται με το πρόσχημα της “εξοικονόμησης”, είναι όχι μόνο ανεπαρκείς για την επίλυση του προβλήματος της σπατάλης αλλά και σε λάθος κατεύθυνση, καθώς η ανθρώπινη οικιακή κατανάλωση αποτελεί μόνο το 7-8% της συνολικής χρήσης του νερού ενώ δεν προκύπτει από κανένα στοιχείο σπατάλη στο επίπεδο της οικιακής κατανάλωσης, αντιθέτως διαπιστώνεται φειδωλή κατανάλωση. Οι πραγματικές αιτίες της κρίσης βρίσκονται στη μη βιώσιμη αγροτική και βιομηχανική χρήση του νερού και στην έλλειψη μακροπρόθεσμων δημόσιων έργων για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Η Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ) καλείται να εφαρμόσει μια νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση τιμολόγησης του νερού η οποία μέσω της ανάκτηση κόστους ο καταναλωτής θα πληρώνει όλα τα έξοδα του παρόχου. Μιλάμε για μια νέα ΚΥΑ τιμολόγησης νερού που ήδη είναι αντισυνταγματική πριν καν ψηφιστεί, αφού θα βασίζεται στην ΚΥΑ τιμολόγησης του 2017, που την ακύρωσε το ΣτΕ το 2022 επειδή αντιμετώπιζε το νερό ως εμπόρευμα, όχι ως κοινωφελές αγαθό που χρήζει προστασίας.

Ο αγώνας για τη διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα του νερού είναι και πάλι κρίσιμος.

Η κοινωνία των πολιτών, οι εργαζόμενοι στους οργανισμούς ύδρευσης και η επιστημονική κοινότητα πρέπει να αγωνιστούν σε ενιαίο μέτωπο για να αποτρέψουν την εμπορευματοποίηση ενός από τα πιο βασικά αγαθά για την ανθρώπινη επιβίωση.

Το κίνημα για το Δημόσιο Νερό με τη διαρκή και ισχυρή συμμαχία εργαζομένων – κοινωνίας έχοντας κοινούς στόχους, κοινό αγώνα και κοινό μέτωπο, πέτυχε σημαντικές νίκες ακυρώνοντας την προσπάθεια του αστικού πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου να ιδιωτικοποιήσει με νόμους των μνημονιακών κυβερνήσεων την ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ.

Το 2014 κρίθηκε, αντισυνταγματική η μεταβίβαση της πλειοψηφίας των μετοχών στο ΤΑΙΠΕΔ και το 2022 κρίθηκε αντισυνταγματική η ένταξη ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο Υπερταμείο.

«Το νερό», αποφάνθηκε το ΣτΕ και τις δύο φορές, «ως δημόσιο αγαθό δεν μπορεί να γίνεται αντικείμενο κερδοσκοπίας». Μεγάλες νίκες οι δύο αποφάσεις του ΣτΕ το 2022 που έκριναν παράνομο και ακύρωσαν τον διαγωνισμό για την παράδοση μέσω ΣΔΙΤ σε ιδιώτες του Εξωτερικού Υδροδοτικού Συστήματος της Αττικής. Το ΣτΕ αποφάνθηκε ότι «ο κύκλος του νερού από τις πηγές έως τις βρύσες αποτελεί ενιαίο λειτουργικό σύστημα και δε μπορεί να τεμαχιστεί.

Οι επιτυχίες του παρελθόντος δείχνουν ότι ο αγώνας αυτός μπορεί να κερδηθεί​.

Η λύση δεν βρίσκεται στην ιδιωτικοποίηση, αλλά στη μακροπρόθεσμη δημόσια διαχείριση, με λαϊκή συμμετοχή και δημόσιες επενδύσεις σε βιώσιμες τεχνολογίες και πολιτικές που θα διασφαλίζουν την καθολική και απρόσκοπτη πρόσβαση όλων σε καθαρό νερό.

*Πέτρος Α. Μπαστέας,
μέλος του Δ.Σ. Συλλόγου Προσωπικού ΕΥΔΑΠ,
μέλος της Γραμματείας του ΣΕΚΕΣ για Δημόσια ΕΥΔΑΠ

ΠΗΓΗ