Πού θα προσγειωθούμε; - Του Τάσου Τσακίρογλου

 

 Τάσος Τσακίρογλου

 

Ο Γάλλος φιλόσοφος Μπρουνό Λατούρ, στο εμβληματικό του βιβλίο «Πού θα προσγειωθούμε; Στο νέο κλιματικό καθεστώς - Δοκίμιο πολιτικού προσανατολισμού» (Εκδόσεις Πόλις), αναφέρει τρία κοσμοϊστορικά γεγονότα που –κατά την άποψή του– διαμορφώνουν τις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας: Πρώτον, το Brexit. «H χώρα που επινόησε τον απέραντο χώρο της θαλάσσιας και επίγειας αγοράς επιδίωξε να αποσχισθεί από την Ευρώπη – με το τίμημα ενός όλο και μεγαλύτερου αδιεξόδου». Δεύτερον, η εκλογή του Τραμπ. «Η χώρα που επέβαλε στον κόσμο μια τόσο ιδιόμορφη παγκοσμιοποίηση (και με πόση βαναυσότητα!), η χώρα που αυτοπροσδιορίστηκε μέσω της μετανάστευσης, αφού εξόντωσε τους αυτόχθονες κατοίκους της, εξέλεξε τον Τραμπ που υπόσχεται να την απομονώσει μέσα σε ένα φρούριο και να απαγορεύσει την είσοδο στους μετανάστες». Τρίτον, η επάνοδος, η εξάπλωση και η διεύρυνση των μεταναστευτικών ροών, εξαιτίας των πολέμων, της φτώχειας και της κλιματικής αλλαγής.

Οπως αναφέρει ο Λατούρ, «όταν δύο από τις πιο ισχυρές χώρες του παλιού “ελεύθερου κόσμου” που πρωτοστάτησαν στην παγκοσμιοποίηση, αναφωνούν στις υπόλοιπες: “η ιστορία μας δεν έχει πλέον καμία σχέση με τη δική σας, πηγαίνετε στο διάολο», τότε τι μπορεί να περιμένει κανείς;

Η σύνθεση αυτών των τριών παραγόντων ορίζει και θα ορίσει τον 21ο αιώνα. Κυρίως η κλιματική αλλαγή που θα αναγκάζει όλο και μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη από τον Παγκόσμιο Νότο να μεταναστεύει στον Παγκόσμιο Βορρά. Η διαχείριση αυτής της μετανάστευσης θα απαιτήσει όλο και αυταρχικότερα μέτρα από όλο και πιο αυταρχικά καθεστώτα. Ηδη η Γερμανία κλείνει τα σύνορά της για έξι μήνες (που μπορεί να γίνουν χρόνια) παραβιάζοντας τη Συνθήκη του Σένγκεν, ο Ορμπαν καλείται να πληρώσει πρόστιμα για παραβίαση του Συμφώνου Μετανάστευσης, ενώ η Μελόνι κυνηγά πρόσφυγες και μετανάστες στη Μεσόγειο. Στα καθ’ ημάς το Λιμενικό –με τη συνδρομή ορισμένες φορές και της Frontex– κάνει τα περίφημα pushbacks ή επαναπροωθήσεις, με αποτέλεσμα τα νερά του Αιγαίου να γίνονται υγρός τάφος εκατοντάδων μεταναστών.

Οπως λέει και ο Λατούρ, «από τη δεκαετία του ’80 και μετά οι τάξεις των κυβερνώντων στράφηκαν προς μια έξοδο από τον κόσμο, εγκαταλείποντας την προσπάθεια να τον εξουσιάσουν ολόκληρο. Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν είναι παρά ένα από τα σύμβολα αυτής της φυγής, τις συνέπειες της οποίας βιώνουμε σήμερα, αλλόφρονες επειδή δεν υπάρχει πλέον ένας κοινός κόσμος για να τον μοιραστούμε».

Ο ανταγωνισμός του Ελον Μασκ με τον Τζεφ Μπέζος για την ιδιωτική κατάκτηση του Διαστήματος εκφράζει αυτό το γεγονός: ότι οι υπερπλούσιοι και οι δισεκατομμυριούχοι δεν νοιώθουν πλέον κομμάτι του κόσμου μας και αναζητούν νέους κόσμους για να κατακτήσουν. Ομως η ανθρωπότητα έχει ένα κοινό πεπρωμένο και μια κοινή ιστορία, κάτι που είναι έργο του καπιταλισμού. Ο επελαύνων καπιταλισμός από τον 19ο αιώνα ενοποίησε τις αγορές, πολλαπλασίασε τις επικοινωνίες και γενικά επέβαλε μια κοινή μοίρα, την οποία ακολούθησαν όλοι ανεξαιρέτως εκόντες άκοντες.

Από εδώ και πέρα έρχεται μια εξωγενής δύναμη να μας αποστερήσει από την επικράτειά μας, κάτι που όλοι αντιμετωπίζουμε με φόβο και τρόμο. Βλέπουμε το κακό να έρχεται κατά πάνω μας και δεν ξέρουμε πώς να το αποφύγουμε. Ορισμένοι φαντασιώνονται ότι μπορούν να γλιτώσουν, όμως, όπως έχω γράψει ξανά, «η κλιματική αλλαγή είναι ένα δημοκρατικό φαινόμενο, που θα πλήξει φτωχούς και πλούσιους, εξίσου». Ισως οι πλούσιοι να παρατείνουν το δράμα τους λίγο περισσότερο, αλλά, τελικά, δεν θα μπορέσουν να ζήσουν σε έναν αβίωτο πλανήτη, όπως τον έκαναν οι ίδιοι.

ΠΗΓΗ