Κρίση στη Μέση Ανατολή
Από τη Γάζα στο Ιράν 365 μέρες πολέμου
Ένας χρόνος ισούται με 12 μήνες, 52 εβδομάδες ή αλλιως με 365 μέρες. Όταν όμως πρέπει να γράψεις και να αναλύσεις έναν χρόνο πολέμου, η έννοια του χρόνου είναι διαφορετική κι αυτό θα το καταλάβουν κυρίως όσοι έχουν βιώσει τον πόλεμο. Έχουν ζήσει τον αποκλεισμό, την πείνα, το φόβο, τον ήχο των εκρήξεων, τη δόνηση των τοίχων και των επίπλων που αφήνει πίσω του το αποτύπωμα του ωστικού κύματος. Το 1998 στο Κόσοβο ακολουθώντας μια ομάδα ενόπλων του UCK φτάσαμε σε ένα χωριό 4 χιλιόμετρα μακριά από τα Αλβανικά σύνορα για να παραλάβουν τους κατοίκους και να τους μεταφέρουν στο Μπαιράμ Τσούρι της Αλβανίας. Είχα γράψει ένα κείμενο κι έπρεπε να το υπαγορεύσω μέσω δορυφορικού τηλεφώνου στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων καθώς δεν υπήρχε άλλος τρόπος αποστολής.Όλο αυτό θα έπαιρνε περίπου 15 λεπτά. Κάποια στιγμή με πλησίασε ένας ένοπλος για να με ενημερώσει ότι έπρεπε να φύγουμε εκείνη τη στιγμή. Του είπα πως χρειαζόμουν δυο μόνο λεπτά, όταν ένα αγόρι παρενέβη στην κουβέντα λέγοντάς μου « στον πόλεμο κάποιοι άνθρωποι ζούν μια ζωή σε λιγότερο από αυτόν το χρόνο». Κατάλαβα τι εννοούσε αρκετά χρόνια αργότερα όταν βρέθηκα στη Γάζα για πρώτη φορά.
Η 7η Οκτωβρίου για τους Παλαιστίνιους
Η επίθεση της 7η του Οκτώβρη 2023 από τη Χαμάς στο Ισραήλ ανέδειξε καταρχάς την ανθρώπινη υπεροχή έναντι οποιουδήποτε τεχνολογικού συστήματος αποτροπής επιθέσεων και διασφάλισης περιοχών και κατοίκων. Το γεγονός πως τέσσερις μήνες μετά την επίθεση, οι αιγυπτιακές μυστικές γνωστοποίησαν πως είχαν ενημερώσει το Ισραήλ για επικείμενη επίθεση ωστόσο η πληροφορία έμεινε στο συρτάρι του ισραηλινού πρωθυπουργού γιατί κανείς δεν πίστεψε ότι οι παλαιστίνιοι θα μπορούσαν να καταφέρουν τέτοιο χτύπημα, αποδεικνύει την υπεροψία με την οποία προσέγγιζε το Τελ Αβίβ τα δεδομένα των απειλών. Για τους παλαιστινίους η 7η του Οκτώβρη ήταν η στιγμή που ο μικρός Δαβίδ καταφέρνει ένα τεράστιο χτύπημα στον Γολιάθ, πετυχαίνοντας στρατιωτικά μια νίκη όχι όμως και επικοινωνιακά αφού ο τρόπος με τον οποίο εξελίχθηκε η επίθεση – ειδικότερα στο μουσικό φεστιβάλ – τους καθιστά υπόλογους για μια σειρά από εγκληματικές ενέργειες.
Τα όσα ακολούθησαν από πλευράς Ισραήλ έκαναν το βεβαρημένο μωσαϊκό της παλαιστινιακής καθημερινότητας πιο άσχημο από ποτέ άλλοτε. Η Γάζα έγινε ο πρώτος τόπος της παγκόσμιας σύγχρονης ιστορίας που βιώνει σε καθεστώς καθολικού αποκλεισμού για 365 συνεχόμενες ημέρες. Το μέρος που μεγάλοι αριθμοί του πληθυσμού κλήθηκαν εν μέσω βομβαρδισμών να μετακινηθούν σε επονομαζόμενες από το Ισραήλ ασφαλείς ζώνες. Βομβαρδίστηκαν νοσοκομεία, σχολεία και υποδομές που προστατεύονται από τη Συνθήκη της Γενεύης. Η περιοχή με τους περισσότερους νεκρούς δημοσιογράφους. Το σημείο εκείνο του πλανήτη που ασθένειες εξαφανισμένες εδώ και δεκαετίες επανεμφανίστηκαν, ενώ εξαφανίστηκαν τα 2/3 του αστικού ιστού της πόλης και των προαστίων της.
Η Χαμάς από την άλλη έκλεισε την 7η του Οκτώβρη με μια στρατιωτική επιτυχία έναντι του IDF και των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ. Όμως η επιτυχία δεν ήρθε ανέξοδα. Η οργάνωση κατάφερε το χτύπημα μέσα από μια συνεργασία που άλλοτε θα φάνταζε εξωπραγματική. Χρειάστηκε να «πουλήσει την ψυχή της στο διάβολο» και να δεχθεί την βοήθεια της Τεχεράνης δια των αντιπροσώπων της. 2.500 χρόνια μετά τη διάσπαση του Ισλάμ σε σιίτες και σουνίτες επιβεβαιώθηκε το ρητό που θέλει τον εχθρό του εχθρού μου να είναι φίλος μου… Την επομένη της επιχείρησης, η οργάνωση βλέπει τις δυνάμεις της να υποκύπτουν στη στρατιωτική μηχανή του αντιπάλου. Παρόλα αυτά, 365 μέρες μετά η οργάνωση αν και αποδυναμωμένη εξακολουθεί να μάχεται και να αποτελεί συνομιλητή του Τελ Αβίβ για τις όποιες εξελίξεις. Η κοινωνία της Γάζας θα επιθυμούσε σύμφωνα με τις έρευνες την απομάκρυνση της Χαμάς από τα πολιτικά πράγματα της περιοχής τους. Πλήρωσαν άλλωστε ακριβά τη συμβίωση με το ακραίο Ισλάμ από το 2007 μέχρι σήμερα. Αντίθετα στη Δυτική Όχθη η ανύπαρκτη Παλαιστινιακή Αρχή της Φάταχ ανέβασε τα ποσοστά της Χαμάς σε δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν για λογαριασμό δυτικής Πρεσβείας. Σε μεγάλο βαθμό η στροφή των παλαιστινίων στην συμπάθεια προς τη Χαμάς (αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων δεν επιθυμούν ούτε Χαμάς, ούτε τη Φατάχ του Μαχμούντ Αμπάς) οφείλεται στην κλιμάκωση των επιθέσεων και της αρπαγής παλαιστινιακών γαιών από τους εποίκους στη Δυτική Όχθη. Η παράδοση άνευ όρων του Αμπάς και η αποδοχή αυτής της κατάστασης έχουν οδηγήσει σε μια συζήτηση για την ανάγκη επανεμφάνισης μιας ικανής προσωπικότητας στο πολιτικό σκηνικό αντίστοιχη ενδεχομένως εκείνης του Μαρουάν Μπαργκούτι.
Ισραήλ
Στις 8 του Οκτώβρη το μεσημέρι ξεκίνησα μια σειρά από τηλεφωνικές επικοινωνίες με ισραηλινούς συναδέλφους, κάποιους πολιτικούς και κάποιους φίλους για να κατανοήσω το κλίμα που διαμόρφωνε η επίθεση της Χαμάς. Οι άνθρωποι με τους οποίους συνομίλησα ανήκουν στον προοδευτικό χώρο και αρκετοί εξ αυτών είναι αντίθετοι με την κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών. Οι συνομιλίες ανέδειξαν μια και μόνο συνισταμένη. «Νιώσαμε ότι απειλείται η ζωή μας, η απάντηση είναι μονόδρομος». Ο Άλεξ Λίμπακ φίλος και φωτογράφος στην Haaretz αποτελεί τη ζωντανή ιστορία της διαδρομής του Ισραήλ. «Από τον πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ είχα να δω τον κόσμο τόσο φοβισμένο» μου είπε τότε. Οι ισραηλινοί πολίτες ενώθηκαν κάτω από την πεποίθηση ότι η απάντηση του στρατού θα πρέπει να είναι πολλαπλάσια σε μέγεθος και καταστροφή. Μόνο που η ισραηλινή κοινωνία έχει μια ιδιαιτερότητα. Απαρτίζεται από κυρίως από εβραίους πολίτες, έχει όμως κι ένα μεγάλο ποσοστό ισραηλινών μουσουλμάνων παλαιστινιακής καταγωγής αποτέλεσμα των προσαρτήσεων παλαιστινιακών εδαφών. Για αρκετές εβδομάδες μετά την 7η του Οκτώβρη, οι άνθρωποι ανήκαν στην κατηγορία των υπόπτων για πραγματοποίηση επίθεσης. Δέχονταν επιθέσεις ενώ αρκετοί σταμάτησαν ακόμα και την εργασία τους γιατί η ανεξέλεγκτη έκφραση του μίσους απέναντί τους καθιστούσε επικίνδυνη οποιαδήποτε δημόσια έκθεσή τους. Αρκετοί εξ αυτών είναι εργαζόμενοι σε νοσοκομεία, δημόσιες υπηρεσίες και κυρίως εργατικά χέρια στον ιδιωτικό τομέα. Χρειάστηκαν μήνες για να καταλαγιάσει η τρέλα της στοχοποίησης του διαφορετικού. Την αρχική συσπείρωση γύρω από τον πόλεμο διαδέχθηκε ο προβληματισμός για την πολιτική ηγεσία και τους πραγματικούς στόχους του Νετανιάχου. Η Χαμάς εξακολουθούσε να πολεμά και οι όμηροι παρέμεναν όμηροι. Ο Νετανιάχου δεν πείθει και οι διαδηλώσεις γίνονται κομμάτι της καθημερινότητας με αίτημα την επιστροφή των ομήρων και την παραίτηση Νετανιάχου. Όμως ο Νετανιάχου έχει αποκωδικοποιήσει την κοινωνία της χώρας του καλύτερα από κάθε άλλον. Γνωρίζει ότι αυτό που συσπειρώνει είναι ο πόλεμος και φροντίζει με στοχευμένες ενέργειες να ανοίξει το μέτωπο του Βορρά. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει διεύρυνση του μετώπου κι εμπλοκή και του Ιράν. Αν και η Τεχεράνη αρχικά αποφεύγει τις ισραηλινές παγίδες, ενδίδει κατόπιν της δολοφονίας Νασράλα και πραγματοποιεί την επίθεση με υπερηχητικούς πυραύλους κατά του Ισραήλ. Το χτύπημα είναι εντυπωσιακό ως προς την εικόνα και πιθανότατα σύμφωνα με τις διαρροές επέφερε κάποια ικανά πλήγματα σε τουλάχιστον μια στρατιωτική αεροπορική βάση. Το σκληροπυρηνικό περιβάλλον του Προεδρικού Μεγάρου στην Τεχεράνη επιβλήθηκε του μετριοπαθούς πρωθυπουργού. Η Τεχεράνη στην επέτειο της επίθεσης της Χαμάς βρίσκεται σε καθεστώς αναμονής για την ανταπάντηση του Ισραήλ. Η ισραηλινή κοινωνία συσπειρωμένη και πάλι γύρω από τις πρόσφατες επιτυχίες των μυστικών υπηρεσιών του Τελ Αβίβ, υποστηρίζει τη διεύρυνση του πολέμου πέραν του Λιβάνου. 70.000 ισραηλινοί που εγκατέλειψαν τις εστίες τους στο βόρειο Ισραήλ και εδώ και μήνες περιμένουν την αποκλιμάκωση για να επιστρέψουν, αποτελούν τη ζωντανή απόδειξη για την αναγκαιότητα του πολέμου στο Λίβανο και τώρα και στο Ιράν. Αυτή είναι η απάντηση Νετανιάχου και αυτό αναγνωρίζει και η κοινωνία.
Πρόκειται για ένα παιχνίδι πολιτικής επιβίωσης ενός ανθρώπου, στο βωμό του οποίου το Ισραήλ θυσίασε το τελευταίο ίχνος αξιακών κωδίκων που μπορεί να κουβαλούσε στις αποσκευές του παρελθόντος. Ο πόλεμος στη Γάζα και η νέα πραγματικότητα στη Δυτική Όχθη έχουν ήδη δημιουργήσει ένα ασφυκτικό πλαίσιο που καθιστά απαγορευτική τη συμβίωση των ανθρώπων στην περιοχή και αυτό εκφράστηκε με τον χειρότερο τρόπο στις 7 του Οκτώβρη. Ένα χρόνο μετά η ισραηλινή κοινωνία εξακολουθεί να θρηνεί ξορκίζοντας το τέρας για αυτό που άφησε πίσω του, αλλά αδιαφορούν για τις αιτίες που το γέννησαν, το γιγάντωσαν και το έφεραν μέχρι τις πόρτες των σπιτιών τους.
***
Γάζα ένας χρόνος μετά: οι σκοποί, τα μέσα, τα αποτελέσματα
Ποιοι ήταν οι σκοποί της επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023; Οι διακηρυγμένοι ήταν η απάντηση στις συνεχείς βίαιες εισόδους Εβραίων φονταμενταλιστών και ισραηλινών δυνάμεων ασφάλειας στον ιερό χώρο του τεμένους αλ-Άκσα στην Ιερουσαλήμ και στις συνεχείς επιθέσεις εναντίον Παλαιστινίων στην Δυτική Όχθη και η απελευθέρωση Παλαιστινίων μαχητών μέσω της ανταλλαγής ομήρων. Οι μη διακηρυγμένοι αλλά μάλλον πιο σημαντικοί σκοποί ήταν η επαναφορά του Παλαιστινιακού Ζητήματος στο κέντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος, η ανάσχεση μιας συμφωνίας μεταξύ Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας και η επίτευξη από την Χαμάς της ηγεμονίας στο παλαιστινιακό κίνημα σε βάρος της Φατάχ και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης που συνδέεται με τη διεφθαρμένη και συνεργαζόμενη με το Ισραήλ, Παλαιστινιακή Αρχή του Μαχμούντ Αμπάς. Σύμφωνα με πολλούς αναλυτές στη Μέση Ανατολή ο επικεφαλής της Χαμάς στην Γάζα, Γιάχια Σινουάρ, θεωρούσε ότι μια ισραηλινή εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας θα οδηγούσε την επέκταση του πολέμου σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και στη μετατροπή της αραβο-ισραηλινής διαμάχης σε αγώνα των απανταχού μουσουλμάνων για τους ιερούς τόπους
Ένα χρόνο μετά, είναι γεγονός ότι το Παλαιστινιακό επανήλθε στο προσκήνιο ως το κεντρικό ζήτημα της Μέσης Ανατολής. Η βεβαιότητα των περισσότερων αναλυτών στη Δύση και στην Ελλάδα ότι το Παλαιστινιακό «τελείωσε» και ότι αποτελεί μια παγωμένη διένεξη, αποδείχθηκε τελείως λανθασμένη. Ελάχιστοι στο Ισραήλ και στην Δύση πίστευαν πως η ισραηλινή στρατιωτική επιχείρηση στην Γάζα θα κρατούσε έναν χρόνο, θα οδηγούσε στην εμπλοκή της Χεζμπολλάχ και των Χούθι της Υεμένης και θα έφερνε πολύ κοντά μια πολεμική αναμέτρηση μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Αντιθέτως η προσδοκία των περισσοτέρων ήταν ότι ο πόλεμος θα κρατούσε δύο με τρεις μήνες, η Χαμάς θα διαλυόταν και το Ισραήλ θα αποσυρόταν και πάλι στα σύνορα με την Λωρίδα της Γάζας, ενώ οι μοναρχίες του Κόλπου θα αναλάμβαναν την ανοικοδόμηση της ερειπωμένης Γάζας. Το Παλαιστινιακό μπορεί όμως να δημιουργεί κρίσεις, αστάθεια και συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, οι οποίες είναι δυνατόν να λάβουν και παγκόσμιες διαστάσεις. Η επάνοδος στο κέντρο της διεθνούς πολιτικής αυτή ήρθε όμως με ένα εφιαλτικό κόστος, πάνω από σαράντα χιλιάδες νεκρούς, εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίες και πάνω από το 60% του δομημένου περιβάλλοντος της Λωρίδας ισοπεδωμένο.
Η εκτίμηση του Σινουάρ για επέκταση του πολέμου επαληθεύτηκε σε μεγάλο βαθμό. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αυτοπεποίθηση ένοπλων μη κρατικών δρώντων, όπως η Χεζμπολλάχ, οι Χούθι και η Κατάιμπ Χεζμπολάχ στο Ιράκ, η οποία έχει αυξηθεί πολύ. Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της τελευταίας εικοσαετίας είναι ότι η τεχνολογία των συγκρούσεων έχει γίνει πολύ πιο προσβάσιμη και πιο φτηνή ώστε να μην είναι αποκλειστικό προνόμιο των κρατών. Όμως η αποτελεσματική ισραηλινή επίθεση εναντίον της Χεζμπολάχ και ο «αποκεφαλισμός» της ηγεσίας της ανάγκασε το Ιράν να εμπλακεί στην σύγκρουση και να την μετατρέψει σε μια απευθείας αναμέτρηση Ιράν-Ισραήλ, η οποία θέτει σε δεύτερη μοίρα το Παλαιστινιακό.
Αλλά και στο ζήτημα της ηγεμονίας στο παλαιστινιακό κίνημα δεν επιτεύχθηκε ο σκοπός της Χαμάς. Δημοσκόπηση του έγκυρου Παλαιστινιακού Κέντρου Πολιτικής και Ερευνών (PCPSR) στις αρχές Σεπτεμβρίου 2024 δείχνει ότι η πλειοψηφία των κατοίκων της Λωρίδας της Γάζας θεωρεί ότι η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου ήταν λανθασμένη. Με περιθώριο σφάλματος 3,5%, το 57% των ερωτηθέντων στη Γάζα δήλωσε ότι η επίθεση ήταν λανθασμένη, ενώ το 39% δήλωσε ότι ήταν σωστή κίνηση. Στη Δυτική Όχθη, το 64% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι η επίθεση ήταν σωστή κίνηση, αλλά αυτό το ποσοστό μειώθηκε από 73% τον Ιούνιο. Το PCPSR βρήκε ότι τα συναισθήματα των ερωτηθέντων για την επίθεση ήταν περίπλοκα καθώς περισσότεροι από τα δύο τρίτα των Παλαιστινίων πιστεύουν ότι η επίθεση έθεσε το παλαιστινιακό ζήτημα στο επίκεντρο της προσοχής και εξάλειψε χρόνια παραμέλησης του σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο.
Από την πλευρά του το Ισραήλ έθεσε δύο στόχους, την πλήρη εξουδετέρωση της Χαμάς και την απελευθέρωση των ομήρων. Η εξουδετέρωση όμως της στρατιωτικής ισχύος της Χαμάς δεν φτάνει για την ισραηλινή ηγεσία. Χρειάζεται η διάλυση της κοινωνίας της Λωρίδας ώστε να μην υπάρχουν ερείσματα επανεμφάνισης της Χαμάς ή συγκρότησης άλλου αποτελεσματικού παλαιστινιακού κινήματος αντίστασης, ισλαμιστικού ή κοσμικού. Η ισραηλινή Δεξιά έχει εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία απορρίψει ανοικτά τη λύση των δύο κρατών επιλέγοντας σχέδια δημιουργίας παλαιστινιακών θυλάκων και εντατικοποίησης της οικοδόμησης παράνομων εποικισμών στην Δυτική Όχθη. Απώτερος σκοπός ο εξαναγκασμός της πλειονότητας των Παλαιστινίων σε νέα προσφυγιά.
Ο στόχος της απελευθέρωσης των ομήρων όχι μόνο δεν έχει επιτευχθεί αλλά η ισραηλινή εισβολή έχει αυξήσει τους κινδύνους για τη ζωή τους. Η πλήρης εξουδετέρωση της Χαμάς είναι αμφίβολη. Σύμφωνα με τους New York Times πρώην ανώτατοι αξιωματικοί του ισραηλινού στρατού θεωρούν ότι η Χαμάς έχει πολιτικά νικήσει αφού όπως δείχνει η μέχρι τώρα εμπειρία, χρειάζεται μόλις λίγες ώρες από τη στιγμή της αποχώρησης του ισραηλινού στρατού από μια περιοχή της Γάζας για να επαναφέρει την περιοχή αυτή υπό τον έλεγχο της. Από την άλλη μεριά, η βιβλική καταστροφή, ο βίαιος εσωτερικός εκτοπισμός και η επιμονή της ισραηλινής κυβέρνησης στην παραμονή του ισραηλινού στρατού στη Λωρίδα και στην δημιουργία νεκρής ζώνης στο βόρειο τμήμα της, με τρόπο ώστε να δημιουργεί παλαιστινιακούς θύλακες σύμφωνα με το πρότυπο της Δυτικής Όχθης εντάσσεται στην στρατηγική της ισραηλινής Δεξιάς. Στην περίπτωση μάλιστα που αποδυναμωθεί πλήρως η Χαμάς τότε είναι πιθανό το σενάριο μια κατάστασης χάους όπου θα κυριαρχούν ένοπλες ομάδες και πολέμαρχοι εγκληματικού χαρακτήρα.
Οι Αμερικανοί είχαν ζητήσει από τους Ισραηλινούς να ακολουθήσουν στην Γάζα την τακτική που ακολούθησαν με την Χεζμπολάχ: στοχευμένα κτυπήματα, βασισμένα στα αποτελέσματα των μυστικών υπηρεσιών, ώστε να διαλυθεί η ραχοκοκαλιά και το οπλοστάσιο της Χαμάς. Αυτό όμως δεν συνέβη για δύο λόγους. Πρώτον, η επίδραση της επίθεσης της Χαμάς στην ισραηλινή κοινωνία ήταν τόσο βαθιά και τραυματική που μόνο ένας πόλεμος αφανισμού των Παλαιστινίων της Γάζας θα μπορούσε να αποκαταστήσει το αίσθημα ασφάλειας. Δεύτερον, η Χαμάς στην Γάζα είχε σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό «στεγανοποιηθεί» έναντι της διάβρωσης των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών. Η υπερέκταση της Χεζμπολάχ σε πολλά μέτωπα από την Υεμένη ως τη Συρία την κατέστησε ευάλωτη σε εχθρική διείσδυση.
ΠΗΓΗ & ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΤΟ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου