Οι κερδοσκόποι της πείνας (ΓΡΑΦΗΜΑ)

Μπάμπης Μιχάλης

Αποκαλυπτική έρευνα της διεθνούς δημοσιογραφικής κοινοπραξίας Lighthouse Reports για τον ρόλο των επενδυτικών κεφαλαίων στην εκτόξευση των τιμών του σιταριού στο Παρίσι και σε άλλα χρηματιστήρια εμπορευμάτων ● Τεράστιες οι ευθύνες των κυβερνήσεων και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού, που παραδόθηκαν στις διαθέσεις των λόμπι αποτυγχάνοντας παταγωδώς να ρυθμίσουν τις αγορές εμπορευμάτων μετά την κρίση του 2008 βάζοντας όρια στη συμμετοχή των κερδοσκοπικών κεφαλαίων στα προθεσμιακά συμβόλαια αγροτικών προϊόντων και τροφίμων.

Oι τιμές των τροφίμων σπάνε το ένα ρεκόρ μετά το άλλο βυθίζοντας στην πείνα και την απελπισία εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Για τον καλπασμό των τιμών την ευθύνη δεν φέρουν όμως μόνο η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οι εφοδιαστικές αλυσίδες, η χαμηλή προσφορά ή η δήθεν υψηλή ζήτηση, αλλά και οι εταιρείες του χρηματοπιστωτικού τομέα που «μυρίστηκαν αίμα» και μπούκαραν στις αγορές εμπορευμάτων μαζικά μετά την έναρξη της πανδημίας του κορονοϊού προκειμένου να κερδοσκοπήσουν.

Η διεθνής κοινοπραξία ερευνητικής δημοσιογραφίας Lighthouse Reports, σε συνεργασία με άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης (The Wire, The Continent, Der Spiegel, Follow the Money), ανέλυσε μια σειρά δεδομένων από μείζονες αγορές προθεσμιακών συμβολαίων αγροτικών προϊόντων του κόσμου. Διαπίστωσε ότι εταιρείες επενδύσεων, επενδυτικά κεφάλαια, hedge funds και άλλα ιδρύματα του χρηματοπιστωτικού τομέα -άσχετα όλα με το εμπόριο τροφίμων και αγροτικών προϊόντων- αύξησαν δραματικά τις θέσεις τους στα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης αυτών την τελευταία διετία με στόχο να συμβάλουν στην άνοδο των τιμών και να κερδοσκοπήσουν κυριολεκτικά από την πείνα.

H εισβολή των κερδοσκοπικών κεφαλαίων ήταν πιο κραυγαλέα στη μεγαλύτερη αγορά εμπορευμάτων της Ευρώπης Euronext στο Παρίσι, όπου κλείνοντας συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης σε υψηλότερες τιμές οδήγησαν σε συνεχή αύξηση τις τιμές του σιταριού και των υπόλοιπων σιτηρών. Το ποσοστό τους επί του συνόλου των θέσεων αγοράς στα προθεσμιακά συμβόλαια σίτου εκτοξεύθηκε από 23% τον Μάιο του 2018 σε 72% αυτόν τον Απρίλιο. Με άλλα λόγια, μέχρι τον Απρίλιο του τρέχοντος έτους, επτά στους δέκα αγοραστές συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης σίτου στο Παρίσι ήταν κερδοσκόποι που μπήκαν με στόχο όχι την αντιστάθμιση κινδύνου, όπως οι έμποροι αγροτικών προϊόντων, αλλά να για κερδίσουν από την αύξηση των τιμών.

Τα στοιχεία του Εuronext έδειξαν ακόμη ότι από τον Ιανουάριο του 2020 -λίγο πριν από το πρώτο χτύπημα της πανδημίας του κορονοϊού στην Ευρώπη- έως τον Μάρτιο του 2022 τα επενδυτικά funds σχεδόν τετραπλασίασαν τις καθαρές θέσεις long ποντάροντας σε άνοδο των τιμών. Μείζονα ρόλο σε αυτή την κατεύθυνση είχαν οι θεσμικοί επενδυτές και πιο συγκεκριμένα μεγάλες τράπεζες του κόσμου, όπως η αμερικανική J.P. Morgan η οποία καλούσε ιδιώτες πελάτες της να επενδύσουν σε παράγωγα επενδυτικά προϊόντα αγροτικών προϊόντων για υψηλότερες αποδόσεις.

Κέρδη με ουρά

Το ντου των επενδυτών έφερε αποτέλεσμα. Σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, η τιμή του σιταριού αλευροποιίας στην αγορά του Παρισιού -που αποτελεί τιμή αναφοράς- αυξήθηκε κατά 38%, από 287 ευρώ ανά τόνο στις 23 Φεβρουαρίου (μία ημέρα πριν από την εισβολή της Ρωσίας) σε 396,5 ευρώ στις 7 Μαρτίου. Την ίδια περίπου περίοδο, τα επενδυτικά κεφάλαια αύξησαν τις καθαρές θέσεις τους long (υποδεικνύοντας σε καθαρή τάση αγοράς) κατά 43%. Η τιμή έφτασε στο υψηλό των 418 ευρώ στις 27 Απριλίου.

Η ίδια ιστορία επαναλήφθηκε και στο Χρηματιστήριο Εμπορευμάτων του Σικάγου, όπου οι δυνάμεις του χρηματοπιστωτικού τομέα εκτόξευσαν τις long θέσεις του στα προθεσμιακά συμβόλαια σίτου στο υψηλότερο επίπεδο από το 2014 συμβάλλοντας στην άνοδο της τιμής του κατά 75%.

Πληθωρισμός

Η μαζική είσοδος των κερδοσκόπων επενδυτών εκδηλώθηκε και στα διαπραγματεύσιμα αμοιβαία κεφάλαια (ETF) αγροτικών προϊόντων. Μεταξύ άλλων οι επενδυτές τοποθέτησαν στα δύο μεγαλύτερα ETF αγροτικών προϊόντων (αγροτικό fund της Invesco και fund σίτου του Teucrium) μετά την εισβολή των Ρώσων 1,2 δισ. δολάρια, όταν για το σύνολο του 2021 είχαν αντίστοιχα επενδύσει μόλις 197 εκατ. ευρώ.

H Teucrium ενθάρρυνε και αυτή μάλιστα τους επενδυτές να επωφεληθούν από την αύξηση των τιμών των τροφίμων αρκετά νωρίτερα. «Αν και ο πληθωρισμός των τροφίμων απειλεί να επηρεάσει αρνητικά την παγκόσμια οικονομία, οι ενημερωμένοι επενδυτές θα μπορούσαν ενδεχομένως να επωφεληθούν από την τάση αύξησης των τιμών», είχε γράψει συγκεκριμένα διαχειριστής χαρτοφυλακίου του fund της Teucrium τον περασμένο Οκτώβριο.

Για την «κερδοσκοπία της πείνας» δεν φταίνε όμως μόνο οι άπληστοι λιγούρηδες του χρηματοπιστωτικού τομέα. Το ψάρι βρομάει από το κεφάλι. Οι κυβερνήσεις απέτυχαν παταγωδώς μετά την κρίση του 2008 να ρυθμίσουν τις αγορές εμπορευμάτων και να βάλουν όρια στις αγορές προθεσμιακών συμβολαίων αγροτικών προϊόντων και τροφίμων από τα κερδοσκοπικά κεφάλαια. Πανίσχυρα λόμπι, όπως ο International Swaps and Derivatives Association (ISDA), μέλη του οποίου είναι μεταξύ άλλων και οι Goldman Sachs, Bank of America, Citi, BNP Paribas και Deutsche Bank, κατάφεραν να μπλοκάρουν τη σχετική διαδικασία επιβολής ορίων τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ε.Ε.