Το νέο «πράσινο ξέπλυμα»

 

Πηγή: Nick Dowson – New Internationalist

Μετάφραση/Επιμέλεια: Ανδρέας Κοσιάρης

 

Τι λείπει από τις προσπάθειές μας ενάντια στην κλιματική αλλαγή; Οι παγκόσμιες γραφειοκρατίες της εταιρικής αδράνειας για το κλίμα έχουν μια νέα ιδέα: τον «Μπλε Άνθρακα», ή πιο συγκεκριμένα, όπως το έθεσαν τα όργανα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, μια «χρηματοδοτική διευκόλυνση» για την «επιδότηση (…) των προσπαθειών των φαλαινών για δέσμευση CO2».

Με άλλα λόγια: θα πληρώσουμε τους φαλαινοθήρες να σταματήσουν, ώστε τα ξαδέρφια μας που ζουν στους ωκεανούς να μπορέσουν να αποθηκεύσουν περισσότερο άνθρακα στα σώματά τους. Οι συγγραφείς της έκθεσης του ΔΝΤ εκτιμούν την αξία του να επιτραπεί στις φάλαινες να επιστρέψουν στους προ της φαλαινοθηρίας αριθμούς τους, «αιχμαλωτίζοντας 1,7 δισ. τόνους CO2 ετησίως», σε περίπου 13 δολάρια ανά άτομο κάθε χρόνο.

Άλλες «υπηρεσίες οικοσυστήματος» από τον θαλάσσιο κόσμο θα μπορούσαν να φέρουν ακόμα περισσότερα οφέλη, λέγεται. Ένα νομοσχέδιο Κλιματικών Λύσεων Βασισμένων στον Ωκεανό έχει ήδη εισαχθεί στο αμερικανικό Κογκρέσο. Η χρήση ελεφάντων για την δέσμευση άνθρακα έχει επίσης προταθεί. Εν τω μεταξύ η πετρελαϊκή βιομηχανία συνεχίζει να αυξάνει την παραγωγή.

Συμψηφίζοντας μηδενικά

Κόλπο 1: Περισπασμός, καθυστέρηση, θόλωμα

Πού κολλάνε οι φάλαινες και οι ελέφαντες στην κλιματική αδράνεια; Ας κάνουμε μερικά βήματα πίσω.

Το πόσο άσχημη θα γίνει η κλιματική κρίση εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσος ορυκτός άνθρακας εκτοξεύεται στην ατμόσφαιρα.

Όμως η χάραξη πολιτικής έχει επικεντρωθεί στο να θέτει στόχους για μια γενιά μετά — για το 2050 ή πέρα από αυτό. Τα ορυκτά καύσιμα δεν είχαν καν μια επίσημη αναφορά στα πρώτα 26 χρόνια των κλιματικών συνεδρίων του ΟΗΕ. Οπότε, δεν αποτελεί έκπληξη ότι αντί για την «ελευθερία από ορυκτά», η φράση-κλειδί του σήμερα είναι το «μηδενικό ισοζύγιο» — η ιδέα τις εξισορρόπησης του ποσού αερίων του θερμοκηπίου (GHG) που εκπέμπονται με το ποσό που αφαιρείται από την ατμόσφαιρα.

Είναι μια πολύ πιο ασαφής ιδέα που επιτρέπει μια πληθώρα λογιστικών κόλπων και κενών. Και προωθείται αυτή τη στιγμή από τη βιομηχανία πετρελαίου και αερίου καθώς, έπειτα από δεκαετίες άρνησης, ψάχνουν να εκτρέψουν την ανανεωμένη εστίαση από το κλίμα που αλλάζει.

Η βασική πλάνη εδώ είναι να υποθέτουμε πως η κλιματική αλλαγή μπορεί να αποφευχθεί επιλέγοντας μεταξύ διαφοετικών μορφών περιβαλλοντικής υποβάθμισης: οι εταιρείες μπορούν να συνεχίσουν να παράγουν CO2 αρκεί να πληρώνουν για να αποτρέψουν, λόγου χάρη, την αποψίλωση των δασών.

Όμως, η επιστροφή του πλανήτη σε ισορροπία σημαίνει τόσο τον τερματισμό της παραγωγής GHG από ορυκτές πηγές όσο και την επιδιόρθωση των οικοσυστημάτων (όχι απλά την πρόληψη ζημιάς σε αυτά). Τότε, υποθέτωντας ότι οι καταστροφικοί ανατροφοδοτούμενοι κύκλοι δεν έχουν ήδη ξεκινήσει, θα πρέπει επίσης να βρούμε τρόπους για να αντιμετωπίσουμε το «χανγκόβερ» του άνθρακα — να τραβήξουμε τα πλεονάζοντα GHG από την ατμόσφαιρα.

Πληρώνοντας για να μολύνεις

Κόλπο 2: Πούλα ψεύτικες λύσεις

Μια ορθολογική απάντηση θα απαιτούσε ξεχωριστούς στόχους και για τα τρία — τη μείωση εκπομπών, την επιδιόρθωση φυσικών συλλεκτών άνθρακα και την αφαίρεση άνθρακα — όπου ο κάθε στόχος πιέζει τα όρια του δυνατού, αναγνωρίζοντας την κλίμακα των επιδράσεων που θα έχει η κλιματική αλλαγή.

Η καπιταλιστική απάντηση αφορά την ανταλλαγή των στόχων — και τη χρήση αυτής της ανταλλαγής ως μία ευκαιρία για σπέκουλα, όπως κάνουν οι μεγάλοι μολυντές με τα συστήματα εμπορίας άνθρακα. Αυτά τα συστήματα απαιτούν από τις εταιρείες να διαθέτουν πιστώσεις άνθρακα για να καλύψουν όλες τους τις εκπομπές — αν θέλουν να μολύνουν περισσότερο από την αρχική τους κατανομή, θα πρέπει να αγοράσουν πιστώσεις από άλλες εταιρείες.

Υπάρχουν επίσης επεκτάσεις σε αυτά τα συστήματα που αποκαλούνται «αντισταθμίσεις άνθρακα» ή οι λεγόμενες «λύσεις βασισμένες στη φύση». Αυτές οι απάτες αντιμετωπίζουν μια σειρά διαφορετικών μέτρων — τη μείωση της βλάβης στα οικοσυστήματα που αποθηκεύουν άνθρακα, τη φύτευση δέντρων που θα απορροφούν άνθρακα κατά τη διάρκεια της ζωής τους, τη μετάβαση σε λιγότερο μολυντικές τεχνολογίες — ως ισοδύναμων με τις μηδενικές εκπομπές. Από αυτά τα μέτρα, δημιουργούν πιστώσεις που επιτρέπουν στους μολυντές να καίνε άνθρακα, αλλά τώρα «ουδέτερο άνθρακα».

Δεν έχει σημασία ότι το καθαρό αποτέλεσμα είναι — στην καλύτερη — η μετακίνηση άνθρακα από σταθερές μακροπρόθεσμες αποθήκες ορυκτών, όπου βρισκόταν για εκατομμύρια χρόνια, στην ατμόσφαιρα (τα δέντρα — ή οι φάλαινες — θα απελευθερώσουν τον αποθηκευμένο άνθρακα όταν βιοδιασπαστούν ή καούν).

Η επιβολή τιμής στις «υπηρεσίες οικοσυστήματος» έχει κάποια στρεβλά αποτελέσματα. Η αποτίμηση των δασών με αυτόν τον τρόπο τροφοδοτεί την στέρηση αγαθών από αυτόχθονες πληθυσμούς που τα προστατεύουν εδώ και πολλές γενιές, και συχνά επιδεινώνει την αποψίλωση. Για παράδειγμα, στο Δάσος Μαου της Κένυας έχουν γίνει αναγκαστικές εξώσεις του λαού των Οβιέκ, ενώ στην Τσιάπας στο Μεξικό, παιδιά και υπερήλικες πέθαναν όταν διακόπηκαν οι ιατρικές υπηρεσίες ως κομμάτι μιας «αρπαγής γης» που βαφτίστηκε «λύση βασισμένη στη φύση».

Ζεστός αέρας

Κόλπο 3: Πράσινο ξέπλυμα του αερίου

Οι μακρινοί στόχοι μηδενικού ισοζυγίου δημιουργούν χώρο για άλλες ψεύτικες λύσεις, όπως το σπινάρισμα του ορυκτού αερίου ως «καυσίμου μετάβασης» από τη βιομηχανία πετρελαίου — Διαιτιτικός Άνθρακας. Το εν λόγω αέριο είναι σχεδόν εξολοκλήρου μεθάνιο, αέριο του θερμοκηπίου σχεδόν 90 φορές πιο ισχυρό από το CO2 σε 20ετή κλίμακα. Η βιομηχανία θέλει να πιστέψετε ότι είναι καθαρό καύσιμο διότι είναι… «φυσικό αέριο».

Ενώ κάποιες αναλύσεις έχουν δηλώσει ότι το αέριο είναι καλύτερο για το περιβάλλον από τον λιγνίτη, προσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι διαρροές μεθανίου κατά την παραγωγή, μεταφορά και χρήση μπορεί να είναι πολύ υψηλότερες από ό,τι νομίζαμε, κάνοντας οποιαδήποτε περιβαλλοντική ωφέλεια στην καλύτερη περίπτωση αμελητέα. Η κλιματική επίδραση της μη συμβατικής εξόρυξης, όπως το fracking, είναι ακόμα χειρότερη. Το αέριο επίσης συμβάλλει στη μόλυνση του αέρα, προκαλώντας βλάβες στην ανθρώπινη υγεία — προκαλώντας περισσότερους θανάτους από το κάρβουνο σε τουλάχιστον 19 αμερικανικές Πολιτείες.

Η βιομηχανία δεν έχει ακόμα εξηγήσει πώς το ξόδεμα χρημάτων στο αέριο θα μας βοηθήσει να μεταβούμε προς το ανανεώσιμο μέλλον που χρειαζόμαστε — η δημιουργία περισσότερων υποδομών ορυκτών καυσίμων δεν δρα ως «γέφυρα», αλλά κλειδώνει τη μόλυνση.

Το λόμπινγκ της βιομηχανίας έχει πείσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να χαρακτηρίσει το αέριο ως «πράσινο», ενώ τουλάχιστον 16 Πολιτείες των ΗΠΑ έχουν προτείνει νομοθεσία που θα εμποδίσει τις τοπικές κυβερνήσεις να απαγορεύσουν νέες συνδέσεις φυσικού αερίου.

Σπρώχνοντας υδρογόνο

Κόλπο 4: Πούλα φαντασίες που ακούγονται φουτουριστικές

Φτιάχνοντας ήδη σχέδια για όταν ο κόσμος θα δει την απάτη του ορυκτού αερίου, η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων έχει αυξήσει τις προσπάθειες να δικαιολογήσει τις υποδομές αερίου σπρώχνοντας υδρογόνο.

Κάποιο «πράσινο» υδρογόνο, που θα παράγεται από ανανεώσιμο ηλεκτρισμό, είναι πιθανό να παίξει περιορισμένο ρόλο σε ένα μέλλον ελεύθερο από ορυκτά, επί παραδείγματι για κάποιους βιομηχανικούς σκοπούς και τις μεταφορές. Όμως η βιομηχανία το χρησιμοποιεί ως δούρειο ίππο για να αφαιρέσει δημόσιο χρήμα δημιουργώντας ζήτηση για το παραδοσιακά παραγώμενο υδρογόνο — από ορυκτά καύσιμα — και δικαιολογώντας τη συνέχιση της δημιουργίας δικτύων ορυκτών καυσίμων.

Μια έκθεση του 2020 βρήκε πως το λόμπι του υδρογόνου, ειδικά οι εταιρείες αερίου, δήλωσαν ετήσια έξοδα 64 εκατ. δολαρίων για προσπάθειες επηρεασμού της χάραξης πολιτικής της ΕΕ, με την εταιρεία δημοσίων σχέσεων FTI Consulting να στήνει ομάδες όπως η Hydrogen Europe. Η εταιρεία έχει πιαστεί στο παρελθόν να δημιουργεί ψεύτικες «οργανώσεις βάσης» (astroturfing) για τη βιομηχανία πετρελαίου. Τώρα δισεκατομμύρια από τη χρηματοδότηση της ΕΕ για την επανάκαμψη από την Covid-19 θα ξοδευτούν στο αέριο.

Αυτό που η βιομηχανία πετρελαίου δεν θέλει να ξέρετε είναι πως, στις περισσότερες περιπτώσεις, η χρήση υδρογόνου είναι τρομακτικά αναποτελεσματική σε σύγκριση με την απευθείας χρήση ηλεκτρισμού, ειδικά για θέρμανση.

Δέσμευση άνθρακα ή εταιρική δέσμευση;

Κόλπο 5: Εκτρέψτε επιδοτήσεις από ανανεώσιμες πηγές σε μη αποδεδειγμένες τεχνολογίες

Η υπόσχευση της δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα (CCS) είναι καλή στο να βγάζει χρήματα: την τελευταία δεκαετία πάνω από 7 δισ. δολάρια ξοδεύτηκαν σε αυτήν στις ΗΠΑ, ενώ η Shell και η ExxonMobil κέρδισαν πέρσι 2,4 δισ. επιδοτήσεων για ένα σχετικό έργο στο Ρότερνταμ. Είναι επίσης ένας εξαιρετικός αντιπερισπασμός από την ανάγκη σταδιακής κατάργησης της ορυκτής ενέργειας.

Ένα μικρό πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν πολλές αποδείξεις ότι όντως δουλεύει. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας απαριθμεί μονάχα δύο εργοστάσια ενέργειας στον κόσμο που διαθέτουν σύστημα δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα, όπως και μια χούφτα έργα σε διυλιστήρια ή άλλα βιομηχανικά εργοστάσια. Ένα από αυτά, ο σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας του Boundary Dam στον Καναδά, στόχευε να δεσμεύσει 18% των εκπομπών του, αλλά χρειαζόταν το 25% της παραγωγής του για να τροφοδοτήσει αυτή τη δέσμευση. Το έργο Petra Nova, αξίας 1 δισ. δολαρίων, σε έναν σταθμό παραγωγής ηλεκτρισμού από λιγνίτη και αέριο στο Τέξας, ανεστάλη το 2020 αφότου μείωσε τις εκπομπές μόλις κατά 4,5%.

Εν τω μεταξύ μία από τις μεγαλύτερες προσπάθειες δέσμευσης άνθρακα κατά την παραγωγή υδρογόνου, από τη Shell στην Αλμπέρτα του Καναδά, εξέπεμψε περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου από όσα δέσμευσε. Κι όμως, η βιομηχανία πετρελαίου θέλει δισεκατομμύρια δολάρια δημόσιου χρήματος να ριχτούν στο CCS, αντί για την επέκταση φτηνών, δοκιμασμένων λύσεων ανανεώσιμης ενέργειας.

Ακολουθώντας το αποτύπωμα

Κόλπο 6: Εξατομίκευση, αποστράτευση

Εδώ και καιρό η βιομηχανία του πετρελαίου χρησιμοποιεί μια τεχνική που τελειοποιήθηκε από βιομηχανίες όπως αυτή του καπνού — εκτρέπει τη δική της ευθύνη περιγράφοντας την κλιματική αλλαγή ως ένα ζήτημα ατομικής ευθύνης.

Ακριβώς όπως οι κατασκευαστές συσκευασιών δημιούργησαν ευρείας κλίμακας καμπάνιες κατά της ρύπανσης για να επαναπλαισιώσουν ένα πρόβλημα που στην κυριολεξία είχαν δημιουργήσει, η BP ανακάλυψε την ιδέα του «αποτυπώματος άνθρακα» το 2004, τοποθετώντας ξεδιάντροπα μια αριθμομηχανή στον ιστότοπό της ώστε τα άτομα να μπορούν να υπολογίσουν πόσο συμβάλλει η καθημερινή τους ζωή στην υπερθέρμανση του πλανήτη. «Είναι καιρός να περάσουμε σε μια δίαιτα χαμηλή σε άνθρακα», φώναζε η εταιρεία στις ιστοσελίδες της το 2016.

Η πλαισίωση της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής ως ένα πρόβλημα ατομικής κατανάλωσης επιτρέπει στη βιομηχανία πετρελαίου να συνεχίζει να πουλά τα βρόμικα αγαθά της. Κι αν ενθαρρύνει σακατευτικές ενοχές σε όσους όντως θέλουν να λύσουν το πρόβλημα, ή πουλά μερικές αντισταθμίσεις άνθρακα στην πορεία, τόσο το καλύτερο.

Κι αν όλα τα άλλα αποτύχουν…

Ειδικές ικανότητες: Άρνηση, χρηματισμός, εκφοβισμός

Καθώς οι μολυντές έχουν ανακαλύψει ολοένα πιο περίτεχνους τρόπους για την επέκταση της ζωής του πετρελαίου και του αερίου, δεν έχουν αφήσει τα παλιότερα κόλπα τους. Η άρνηση, η οποία τους έχει χρησιμεύσει καλά για πάνω από τέσσερις δεκαετίες από τις πρώτες μεγάλες κλιματικές προειδοποιήσεις, είναι ζωντανή και είναι καλά.

Οι εταιρείες επίσης συνεχίζουν να καλλιεργούν τους πολιτικούς τους δεσμούς. Από την περιστρεφόμενη πόρτα που έφερε τον Ρεξ Τίλερσον, πρώην επικεφαλής της ExxonMobil, να γίνει υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ υπό τον πρόεδρο Τραμπ, μέχρι την ξεκάθαρη δωροδοκία. Όπως τα 61 εκατ. δολάρια που φέρονται να διοχετεύτηκαν από μία επιχείρηση κοινής ωφέλειας μέσω μιας οργάνωσης που ελέγχεται από τον πρόεδρο του Κοινοβουλίου του Οχάιο και τους συνεργάτες του, με αντάλλαγμα την περικοπή νόμων για την καθαρή ενέργεια.

Και φυσικά υπάρχει ο παλιός καλός εκφοβισμός όσων τους αντιτίθενται. Το αφεντικό της εταιρείας του αγωγού Dakota Access ζήτησε δύο γυναίκες που τον σαμπόταραν «να αφαιρεθούν από τη γονιδιακή δεξαμενή» — αργότερα απαγγέλθηκαν κατηγορίες εναντίον τους που θα μπορούσαν να τις στείλουν για πάνω από 100 χρόνια στη φυλακή.

Το παιχνίδι τους είναι πονηρό. Το δικό μας είναι πιο ξεκάθαρο. Μάθετε, εκπαιδεύστε, οργανώστε.

ΠΗΓΗ