Όταν μιλάμε για το νερό, το πρώτο που πρέπει να σκεφτόμαστε είναι ότι πράξεις που για εμάς είναι σχεδόν αντανακλαστικές, όπως διψάω – βάζω ένα ποτήρι νερό, ζεσταίνομαι – κάνω ένα ντους, δεν είναι καθόλου αυτονόητες για περισσότερους από τους μισούς ανθρώπους του πλανήτη. Τον Οκτώβρη του ’21, ο ΟΗΕ πρόβλεψε ότι ως το 2050 πάνω από 5 δισ. κατοίκων του πλανήτη δεν θα έχουν επαρκή πρόσβαση σε νερό,[1] εκτίμηση μάλλον υπεραισιόδοξη αν σκεφτεί κανείς ότι σήμερα σε αυτή την κατάσταση βρίσκονται ήδη σχεδόν 4 δισ. και συνυπολογίσει τη συνεχιζόμενη πληθυσμιακή έκρηξη, την κλιματική αλλαγή και τη ρύπανση των υδάτινων αποθεμάτων.
Τα προβλήματα επάρκειας, ποιότητας και πρόσβασης είναι οι τρεις βασικές κατηγορίες προβλημάτων που αφορούν το νερό. Το 2019, σε εκδήλωση στα Τρίκαλα, ο Κώστας Σκρέκας ανέλυσε ότι πάνω από το 60% του νερού που καταναλώνουμε προέρχεται από τα υπόγεια αποθέματα.[2] Κάθε χρόνο εξαντλούμε 700 λίμνες Μαραθώνα, σημείωσε παραστατικά ο υπουργός. Ως αποτέλεσμα αυτής της υπεράντλησης ο υπόγειος υδροφορέας χαμηλώνει ολοένα και περισσότερο και έτσι πλέον οι αγρότες της Λάρισας αντί να αντλούν από τα 30 μέτρα που αντλούσαν πριν λίγα χρόνια, πλέον αντλούν από τα 400.
❝ Χωρίς αμφιβολία, όσοι κυβερνούν γνωρίζουν πολύ καλά τα προβλήματα. Στις λύσεις διαφωνούμε…
Το επόμενο πρόβλημα, αυτό της ποιότητας, σχετίζεται τόσο με την υπεράντληση- που προκαλεί είσοδο της θάλασσας στα υπόγεια νερά και υφαλμύρωσή τους- όσο και με τη ρύπανση.
Οι πιο γνωστές πηγές ρύπανσης του νερού είναι η βιομηχανία και οι εξορύξεις, όπως για παράδειγμα η ρύπανση στην κοιλάδα του Ασωπού, στο Θριάσιο, στην Εύβοια. Σε μια πρόσφατη μελέτη του τμήματος Αναλυτικής Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών, καταγράφηκαν μια σειρά επικίνδυνων βιομηχανικών ρύπων σε υψηλές συγκεντρώσεις στον Ασωπό, 15 ολόκληρα χρόνια αφότου δημοσιοποιήθηκε το τεράστιο πρόβλημα της περιοχής.[3] Η ρύπανση που προέρχεται από αγροχημικά στα υπόγεια και επιφανειακά νερά είναι τόσο σοβαρή, ώστε σε ποτάμια όπως για παράδειγμα ο Βοιωτικός Κηφισός ή ο Πηνειός η υδρόβια πανίδα να έχει σε μεγάλο βαθμό καταστραφεί.
Η αστική ρύπανση, αυτή δηλαδή που προέρχεται από τα λύματα των οικισμών, ή από την έκπλυση των δρόμων από το νερό της βροχής, παρά τις προσπάθειες να αντιμετωπιστεί με τη χρήση των βιολογικών καθαρισμών, συνεχίζει να υποβαθμίζει σοβαρά τα ρέματα και τα υπόγεια νερά στις μεγάλες πόλεις.
Μια λιγότερο γνωστή αλλά εκρηκτική απειλή αφορά την πλαστική ρύπανση, όχι μόνο των θαλασσών αλλά επίσης του πόσιμου νερού.
❝ Μέσα σε λιγότερο από εκατό χρόνια διαδεδομένης χρήσης των πλαστικών, η ανθρωπότητα κατάφερε να μετατρέψει τους ωκεανούς και τις θάλασσες σε χαβούζες πλαστικών. Πάνω από το 80% των απορριμμάτων στη θάλασσα είναι πλαστικά και πάνω από το 80% προέρχεται από την στεριά.[4] Υπολογίζεται ότι σε κάθε 3 τόνους ψαριών, αντιστοιχεί ένας τόνος πλαστικών μέσα στη θάλασσα.[5]
Τα πλαστικά στο νερό αποσυντίθενται και σταδιακά κόβονται σε ολοένα και μικρότερα κομματάκια, που τελικά γίνονται αόρατα στο μάτι αλλά δεν εξαφανίζονται. Πρόκειται για τα μικροπλαστικά, που πλέον βρίσκονται παντού, ακόμη και στους πάγους. Τα μικρά κομμάτια πλαστικού, εκτός από τις τοξικές ουσίες που έχουν τα ίδια, απορροφούν και άλλες τοξικές ουσίες που βρίσκονται στο νερό και προέρχονται από π.χ. εντομοκτόνα, καθαριστικά, αντιοξειδωτικά κ.λπ. Διοξίνες, ορμόνες, παθογόνα βακτήρια προσροφώνται επίσης στα μικροπλαστικά.
Πλαστικά υπάρχουν πλέον παντού, ακόμη και στα συνθετικά ρούχα, τα καλλυντικά και τα σαμπουάν. Η κλειστή Μεσόγειος είναι η 1η σε πυκνότητα πλαστικών και μικροπλαστικών θάλασσα στον κόσμο.[6] 40 τόνοι πλαστικό από την Ελλάδα και 144 από την Τουρκία πέφτουν κάθε μέρα μέσα στις δικές μας θάλασσες.[7]
Κήτη, χελώνες και πουλιά θανατώνονται συνεχώς από κατάποση πλαστικών τα οποία γεμίζουν τα στομάχια τους και τα εμποδίζουν να τραφούν. 15 κιλά πλαστικού βρέθηκαν στο στομάχι ενός ζιφιού που εκβράστηκε νεκρός, στις 5 του Μάη στη Ρόδο.
❝ Σε έρευνα που πραγματοποίησε το ινστιτούτο Αρχιπέλαγος[8] για την περίοδο 2009-2013, σε 167 δείγματα ιζήματος που λήφθηκαν από ελληνικές παραλίες, στο 100% βρέθηκαν μικροπλαστικά, σε ίδιες ποσότητες είτε ήταν από τη Βουλιαγμένη είτε από ακατοίκητες βραχονησίδες. Το Αιγαίο είναι μια σούπα μικροπλαστικών. Σχεδόν στο 100% των ψαριών και των ασπόνδυλων βρέθηκαν επίσης μικροπλαστικά.
Τα μικροπλαστικά δεν βρίσκονται μόνο στη θάλασσα. Σε έρευνα του 2017, μικροπλαστικά βρέθηκαν στο 85% του νερού της βρύσης 12 μεγαλουπόλεων του πλανήτη, ενώ σε έρευνα του 2020 μικροπλαστικά έως και 10.000/ λίτρο εντοπίστηκαν στο 90% των εμφιαλωμένων νερών.[9] Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι τα μικροπλαστικά βρίσκονται πλέον μέσα στο σώμα μας και βιοσυσσωρεύονται στους πνεύμονες και στο αίμα, με άγνωστες μέχρι στιγμής συνέπειες.[10]
Τέλος, μια σοβαρή απειλή είναι η φραγματοποίηση μικρών και μεγάλων ποταμών για την παραγωγή ρεύματος. Παρότι τα Βαλκάνια και η χώρα μας διαθέτουν μερικά από τα τελευταία σε φυσική μορφή ποτάμια της Ευρώπης, η πίεση για ολοένα και περισσότερα υδροηλεκτρικά φράγματα είναι τόσο μεγάλη, που σε λίγα χρόνια η εικόνα αλλάζει δραματικά. Τα φράγματα συνδέονται με σειρά προβλημάτων επάρκειας και ποιότητας του νερού των ποταμών, τροφοδοσίας των υπόγειων νερών, υποβάθμισης των ποτάμιων οικοσυστημάτων.
Όλα τα προβλήματα ρύπανσης και μείωσης των αποθεμάτων συνδέονται με την πρόσβαση των ανθρώπων στο νερό. Όπως όλοι ξέρουμε, όσο πιο σημαντικό και πολύτιμο είναι ένα αγαθό, τόσο μεγαλώνει το ενδιαφέρον για την εμπορική του εκμετάλλευση. Η εμπορευματοποίηση του νερού, εκτός από την κατακόρυφη αύξηση της τιμής συνδέεται άμεσα με την έλλειψη συντήρησης, τις διαρροές των δικτύων και την υποβάθμιση της ποιότητας, τροφοδοτεί δηλαδή και τα τρία προβλήματα που συνδέονται με το νερό.
Η πρωτοβουλία για τη διασφάλιση της δημόσιας διαχείρισης του νερού
Τα παραπάνω αναφέρθηκαν στην παρέμβασή μου στην συνάντηση των κινημάτων, την Τετάρτη 1 Ιούνη.[11] Η πρωτοβουλία για τη διασφάλιση της δημόσιας διαχείρισης του νερού αριθμεί πλέον πάνω από 80 φορείς και έχει υποκινήσει πλήθος ψηφισμάτων από Αυτοδιοίκηση, συνδικαλιστικούς και επιστημονικούς φορείς κ.λπ.
Πρώτοι στόχοι: η εφαρμογή της απόφασης του ΣτΕ για απόσυρση των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ από το Υπερταμείο και η ακύρωση της ιδιωτικοποίησης του εξωτερικού δικτύου της Αθήνας. Οι επόμενοι στόχοι αφορούν την ανάδειξη και διεκδίκηση της αντιμετώπισης και των άλλων προβλημάτων του νερού, μεταξύ των οποίων και η δωρεάν παροχή ελάχιστης αναγκαίας ποσότητας νερού στα ευάλωτα νοικοκυριά. Σε κάθε περίπτωση, τα κινήματα για το νερό δηλώνουν παρόντα και αποφασισμένα να το παλέψουν. Το νερό είναι κοινό αγαθό και ο έλεγχος της διαχείρισής του πρέπει να ανήκει στην κοινωνία.
[1] https://www.naftemporiki.gr/story/1785846/oie-pente-disekatommuria-anthropoi-xoris-eparki-prosbasi-se-posimo-nero-osto-2050
[2] https://www.trikalaenimerosi.gr/blog/trikala/k-skrekas-kathe-xrono-eksantloyme-700-limnes-toy-marathona-apo-ta-ypogeia-apothemata-neroy
[3] https://www.lifo.gr/now/perivallon/paradoxo-toy-asopoy-ti-apokalyptei-ereyna-gia-toys-neoys-rypoys
[4] https://www.rebags.gr/blog/mikroplastika.asp
[5] https://www.cnn.gr/perivallon/story/111798/oi-eidikoi-proeidopoioyn-h-gi-den-antexei-alla-plastika
[6] https://oceans.taraexpeditions.org/en/m/science/news/the-mediterranean-sea-has-the-highest-densities-of-plastics-in-the-world/
[7] https://www.kathimerini.gr/society/968350/mesogeios-mia-thalassa-apo-plastiko/
[8] https://archipelago.gr/ti-kanoume/ergastiriaki-erevna/mikroplastika/
[9] Εφιάλτης! Τα περισσότερα μπουκάλια με εμφιαλωμένο νερό περιέχουν μικροσκοπικά κομματάκια πλαστικού!
[10] Μικροπλαστικά εντοπίστηκαν για πρώτη φορά σε πνεύμονες ανθρώπων
[11] https://protovoulia-dimosio-nero.gr/ta-kinimata-tou-nerou-syzitisan-gia-to-nero-gia-tin-apotropi-tis-idiotikopoiisis-tou-kyklou-tou-nerou/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου