Περιμένοντας το – ξεφουσκωμένο φέτος – τουριστικό κύμα, ο Δήμος προσπαθεί να ωθήσει σε μείωση της κατανάλωσης και να περιορίσει τις απώλειες από τα παλαιά και αχαρτογράφητα δίκτυα, ενώ η επέκταση της εκτός σχεδίου δόμησης ενισχύει την πίεση στα αποθέματα του νησιού και οι βροχοπτώσεις μειώνονται επικίνδυνα.
Εδώ και σχεδόν έναν μήνα, τεράστιες ποσότητες νερού – ενός αυξανόμενα σπάνιου αγαθού – πάνε χαμένες στο υπέδαφος της Χώρας της Τήνου. Υπάρχει μία σημαντική διαρροή στο πεπαλαιωμένο δίκτυο ύδρευσης στην περιοχή Τριών Ιεραρχών, όπου βρίσκεται η πιάτσα των ταξί. Ως τις αρχές αυτής της εβδομάδας, δεν είχε εντοπιστεί πού βρισκόταν το πρόβλημα ώστε να αποκατασταθεί η βλάβη.
Στο πιο πρόσφατο Δημοτικό Συμβούλιο, στις 12 Ιουλίου, ο δήμαρχος Τήνου Παναγιώτης Κροντηράς μίλησε για «τεράστια ζημιά» στο σημείο, όπου το δίκτυο εξακολουθεί να αποτελείται από σωλήνες αμιάντου. Οι απώλειες νερού υπολογίζονται σε 700-800 m3 ημερησίως, σε συνθήκες λειψυδρίας και λίγο πριν ξεκινήσει για τα καλά το high season.
Στο νησί βρέθηκε συνεργείο από το τμήμα αφανών διαρροών της ΕΥΔΑΠ για να συνδράμει τον Δήμο, αλλά δεν βρήκε άκρη. Ακολούθησε συνεργείο από την εταιρεία που έχει αναλάβει να εξοπλίσει το δίκτυο με δυνατότητες τηλεμετρίας, οι οποίες – αν είχαν εγκατασταθεί – θα επέτρεπαν τον σχετικά άμεσο εντοπισμό του προβλήματος. Τα συνέργεια των δύο εταιρειών συνέχιζαν έως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές να αναζητούν λύση.
«Δεν ξέρουμε πόσα δίκτυα υπάρχουν· ούτε η υπηρεσία ξέρει», ανέφερε ο Κροντηράς στο Δημοτικό Συμβούλιο, μιλώντας για «πολύ μπερδεμένη κατάσταση» (το δίκτυο που παρουσίασε πρόβλημα είναι κατασκευής του 1958). «Δεν ξέρει κανείς από πού περνάνε τα δίκτυα», σημείωσε ο αντιδήμαρχος Ύδρευσης Γιάννης Ζαλώνης. Στο βάθος στο οποίο μοιάζει να έχει προκύψει η διαρροή, τα δίκτυα (ύδρευσης και άλλων υπηρεσιών κοινής ωφέλειας) «είναι σαν χταπόδι», είπε χαρακτηριστικά. Προειδοποίησε δε για πιθανότητα διακοπών αν το πρόβλημα δεν λυθεί.
Ο δήμαρχος αναφέρθηκε επίσης σε έργο χρηματοδοτούμενο από το πρόγραμμα «ΦιλόΔημος» του υπουργείου Εσωτερικών, συνολικού προϋπολογισμού σχεδόν 500.000 ευρώ, που περιλάμβανε τον εκσυγχρονισμό του μέρους του δικτύου όπου έχει προκύψει η διαρροή. Οι πόροι του κινδυνεύουν να χαθούν για το νησί λόγω διαγωνισμών που κηρύχθηκαν άγονοι και προθεσμιών που έχουν παρέλθει. Γίνονται «τεράστιες προσπάθειες» να μπορέσει ο Δήμος να αξιοποιήσει τα χρήματα, είπε ο Κροντηράς.
Η Τήνος ανήκει στην πλειοψηφία των νησιών των Κυκλάδων που δεν διαθέτουν Δημόσια Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης. «Με τόσο αυξημένες ανάγκες, αυτό είναι ξεπερασμένο μοντέλο», λέει στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο Ηλίας Νόκας, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Υδάτων Νοτίου Αιγαίου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου. «Οι ΔΕΥΑ μπορούν πιο ευέλικτα να κάνουν προμήθειες, να αναθέσουν μελέτες· όπου υπάρχουν, η διαχείριση του νερού είναι πολύ καλύτερη».
Διακοπές με διακοπές;
Η κατάσταση το καλοκαίρι με το νερό «δεν θα είναι εύκολη», τόνισε ο δήμαρχος στη συνεδρίαση της 12ης Ιουλίου, παραπέμποντας σε σειρά νησιών (μεταξύ των οποίων η Σίφνος και η Σέριφος) που έχουν κηρυχθεί σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης εξαιτίας της λειψυδρίας. «Το κυριότερο που πρέπει να κάνουμε εμείς, πάνω από όλα, είναι η οικονομία». Χωριά όπως τα Κιόνια και το Κτικάδο, είπε, ήδη αντιμετωπίζουν πρόβλημα, η διαχείριση του οποίου αντιμετωπίζεται με υδρομεταφορές από άλλα χωριά.
Εν τω μεταξύ, παρότι η τουριστική κίνηση είναι μειωμένη σε σχέση με πέρυσι, όπως μας ανέφεραν πολλοί στο νησί, πέντε χωριά (Αρνάδος, Τριαντάρος, Δύο Χωριά, Τριπόταμος, Μαρλάς) δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους από τις πηγές και τις γεωτρήσεις τους. Η αυξημένη ζήτηση, καθώς ο πληθυσμός τους πολλαπλασιάζεται λόγω θέρους, καλύπτεται από μεταφορές νερού από τις δημοτικές αφαλατώσεις της Χώρας. Το υψηλό κόστος μεταφοράς απορροφά ο Δήμος.
«Χρειάζεται αυτοσυγκράτηση και ευαισθησία από όλους για να υπάρχει επάρκεια», λέει στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο Γιάννης Ζαλώνης.
Ο Κροντηράς αναφέρθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο στις δύο αφαλατώσεις που μισθώθηκαν με τη διαδικασία του κατεπείγοντος για την περιοχές της Καρδιανής και του Πάνορμου. Η μίσθωση είναι τετράμηνης διάρκειας και το αθροιστικό κόστος, όπως μας είπε ο δήμαρχος, είναι 320.000 ευρώ. Όσο για το πότε θα λειτουργήσουν είπε ότι «γίνεται ένας αγώνας δρόμου» για να γίνει εντός του Αυγούστου.
Στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» είχαμε καταγράψει τα τεράστια προβλήματα με την υδροδότηση στο νησί το προηγούμενο καλοκαίρι, με τακτικές, πολύωρες διακοπές σε πολλούς οικισμούς. Το φάσμα αυτό πλανάται και φέτος πάνω από το νησί καθώς εισέρχεται στην περίοδο της πιο έντονης τουριστικής κίνησης.
Στην περιοχή του Αγίου Πέτρου Καρδιανής, στα εκτός σχεδίου εξοχικά, η υδροδότηση από το δίκτυο έχει περιοριστεί, με αποτέλεσμα οι ιδιοκτήτες να πρέπει να συμπληρώνουν ποσότητες με ιδιωτικά βυτία υδρομεταφοράς. «Δεν μπορεί ο Δήμος να παρέχει το νερό για τις πισίνες και τους κήπους αυτών των σπιτιών», λέει ο Ζαλώνης. Το κόστος για τους ιδιοκτήτες είναι αλμυρό: 11 ευρώ το κυβικό.
Επιπλέον, η άντληση και πώληση του νερού από ιδιώτες δεν ανταποκρίνεται στις προϋποθέσεις της νομοθεσίας (ΚΥΑ 146896/14), σύμφωνα με τον Ηλία Νόκα. «Δεν είναι σύννομη η διαδικασία υδροληψίας από ιδιώτες», λέει, «ούτε στην Τήνο, ούτε οπουδήποτε αλλού. Οι δήμοι δεν ασκούν την εποπτεία που προβλέπεται και δεν λαμβάνουν τα στοιχεία που προβλέπονται από την υπουργική απόφαση σχετικά με τη χρήση του νερού».
Μία επίμαχη γεώτρηση
Η ανησυχία για την επάρκεια του νερού καθώς πλησιάζει η κορύφωση της τουριστικής περιόδου οδήγησε τον Πέτρο Ρήγο, πρόεδρο της κοινότητας των Δύο Χωριών, να στείλει επιστολή στις 31 Μαΐου στο δήμαρχο σχετικά με άδεια για γεώτρηση που δόθηκε σε οικία εκτός σχεδίου με πισίνα. Στην επιστολή, ο Ρήγος αναφέρεται στα «έντονα παράπονα» των κατοίκων του χωριού και τους φόβους ότι οι εργασίες διάνοιξης της γεώτρησης θα έκαναν τις πηγές νερού από τις οποίες παγίως υδροδοτείται να στερέψουν.
Η Αναστασία Ψάλτη, πολιτικός μηχανικός, επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Αλλάζουμε» και δημοτική σύμβουλος Τήνου, θυμάται ότι τη δεκαετία του ’80, σε εποχές ξηρασίας, «πηγαίναμε με τα αυτοκίνητα στα Δύο Χωριά για να πάρουμε πόσιμο νερό από την πηγή. Σχηματίζονταν ουρές!». Η Ψάλτη τάχθηκε από την πρώτη στιγμή κατά της νέας γεώτρησης.
«Είχαν δώσει στον ιδιοκτήτη μία γραμμή παροχής από τη δεξαμενή του χωριού, που τροφοδοτείται από τις πηγές, τη γεώτρηση του χωριού και που συμπληρώνεται από βυτία του Δήμου που μεταφέρουν νερό από την αφαλάτωση. Αλλά επειδή είναι μεγάλο το σπίτι, ζήτησε άδεια για δική του γεώτρηση», λέει στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο Ρήγος, καθισμένος κάτω από ένα πλατάνι στο καφενείο του στον Αρνάδο.
Τα Δύο Χωριά, εξηγεί, που ήταν μέχρι πρότινος αυτάρκη, τα τελευταία πέντε χρόνια χρειάζονται επιπλέον νερό για να καλύψουν τη ζήτηση, «γιατί πλέον τον χειμώνα δεν βρέχει και ο κόσμος είναι πολύ περισσότερος. Τα τελευταία δύο χρόνια ειδικά, χρειαζόμαστε 50-80 m3 ημερησίως στη φουλ σεζόν, με την κατανάλωση του χωριού να είναι πάνω από 130 m3».
Πέρυσι, εξηγεί ο Ρήγος, κάποια σπίτια στα Δύο Χωριά, αλλά και στον Αρνάδο, έμεναν για ώρες, «ορισμένα και για μία ολόκληρη μέρα», χωρίς νερό λόγω της αυξημένης ζήτησης. «Αν δεν είναι γεμάτη η δεξαμενή, δεν μπορούν να πάρουν όλοι νερό», λέει. Η εμπειρία αυτή δημιούργησε υποβόσκουσα ανησυχία για τη μελλοντική επάρκεια, η οποία βγήκε στην επιφάνεια με τη νέα άδεια για γεώτρηση σε βίλα εκτός σχεδίου κοντά στον οικισμό.
Τελικά, λίγες μέρες μετά την επιστολή του προέδρου της κοινότητας οργανώθηκε δημόσια συνάντηση στα Δύο Χωριά παρουσία του δημάρχου και του Ηλία Νόκα, που είχε δώσει την άδεια για τη γεώτρηση. Στη συνάντηση, που σύμφωνα με τον Ρήγο έγινε «σε πολύ φιλικό κλίμα», ο Νόκας καθησύχασε τους κατοίκους ότι η γεώτρηση δεν απειλεί τις πηγές. Από την πλευρά του ο ισραηλινής καταγωγής ιδιοκτήτης συμφώνησε να αναστείλει τη διάνοιξη της γεώτρησης μέχρι τον Οκτώβριο, οπότε και το θέμα θα επανεξεταστεί. Από την πλευρά του, ο δήμαρχος δεσμεύτηκε ότι το σπίτι θα έχει την υδροδότηση που χρειάζεται. Η σύνδεση του σπιτιού με τη δεξαμενή του χωριού έγινε με έξοδα του ιδιοκτήτη.
Η γεώτρηση είναι «300 μέτρα μακριά και πλαγίως από τις πηγές», λέει στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο Νόκας, «γι αυτό έδωσα την άδεια». Ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Υδάτων προσθέτει: «Πέρυσι δώσαμε 35 άδειες γεωτρήσεων στην Τήνο και δεν δημιουργήθηκε κανένα πρόβλημα». Ισχυρίζεται ότι «η γεωλογία του νησιού δεν επιτρέπει την υφαλμύρινση».
Σε χθεσινό έγγραφό του, μάλιστα, με το οποίο απαντά σε οργανώσεις της Τήνου που είχαν θέσει ζήτημα ποιότητας και επάρκειας των υδατικών αποθεμάτων, ο Νόκας αναφέρεται στην πρόσφατη έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο της δεύτερης αναθεώρησης του Σχεδίου Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Νήσων Αιγαίου (29 Απριλίου). Σύμφωνα με την ως άνω πράξη, η κατάσταση των υδάτων του νησιού, τόσο από ποιοτική, όσο και από ποιοτική άποψη, χαρακτηρίζεται ως “καλή”. «Δεν παρατηρούνται προβλήματα ποιοτικής υποβάθμισης του υπόγειου νερού, ούτε προβλήματα εξάντλησης των υδροφόρων. Με το αναθεωρημένο σχέδιο διαχείρισης, τίθενται περιορισμοί έτσι ώστε να προστατευθούν τόσο οι υδροληψίες που χρησιμοποιούνται για τη λειτουργία των δημοτικών δικτύων ύδρευσης, όσο και για την προστασία των υφιστάμενων. […] Η υπηρεσία μας λαμβάνει επιπλέον μέτρα προστασίας των σημαντικών πηγών του νησιού […] ακόμα και αν αυτές δεν χρησιμοποιούνται για την τροφοδοσία ενός δημοτικού δικτύου ύδρευσης».
ΔΕΙΤΕ/ΚΑΤΕΒΑΣΤΕ το προαναφερόμενο σχετικό 5σέλιδο έγγραφο (αρχείο pdf), με θέμα «Απάντηση σε καταγγελίες για την διαχείριση του νερού στην Τήνο»: 20578_2024_07_ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΝΕΡΟΥ_Λήψη
Ο Παναγιώτης Κροντηράς, πάντως, συμμερίζεται τις ανησυχίες πολλών Τηνιακών για τις γεωτρήσεις, ελλείψει ενημερωμένης μελέτης για την κατάσταση του υδροφόρου ορίζοντα. «Το θέμα των γεωτρήσεων μας απασχολεί πάρα πολύ σοβαρά», λέει στις «Βιώσιμες Κυκλάδες». «Βάσει του νομοθετικού πλαισίου, ο Δήμος δεν γνωμοδοτεί σε κανένα στάδιο της διαδικασίας αδειοδότησης ιδιωτικών γεωτρήσεων. Απλά [στη Διεύθυνση Υδάτων] μας κοινοποιείται η απόφαση».
Όπως λέει, επιτροπή του Δημοτικού Συμβουλίου θα καταθέσει «έως τον Οκτώβριο» πρόταση για κανονιστική απόφαση που θα ορίζει ότι πριν την έκδοση οποιασδήποτε άδειας γεώτρησης «θα πρέπει να γνωμοδοτεί ο Δήμος». Τέτοια πρόβλεψη υπήρχε στο παρελθόν «για την προστασία των δημόσιων πηγών» βάσει κανονιστικής απόφασης της Νομαρχίας Κυκλάδων. Σύμφωνα με τον Νόκα, η απόφαση δεν ανανεώθηκε και εξέπνευσε λίγο μετά τους Ολυμπιακούς και σήμερα δεν νοείται οι Δήμοι να γνωμοδοτούν για τις γεωτρήσεις «καθώς δεν έχουν μελέτες» για να υποστηρίξουν την άποψή τους.
Έως ότου λυθεί το θεσμικό ζήτημα, δρομολογείται μία άλλη λύση για την υδροδότηση των Δύο Χωριών, του Αρνάδου και του Τριαντάρου, που έχουν γνωρίσει έντονη τουριστική και οικιστική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια (οι τσιμεντένιοι σκελετοί στην πλαγιά ανάμεσα στα χωριά δείχνουν μία τάση συγχώνευσης των τριών οικισμών σε έναν μεγάλο). Όπως επιβεβαιώνει ο Κροντηράς, επίκεται η υπογραφή προγραμματικής σύμβασης με την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου για επέκταση του υδρευτικού δικτύου της Χώρας στα τρία χωριά. Το συνολικό κόστος του έργου θα φτάσει τα 450.000 ευρώ. Η κατασκευή, λέει ο δήμαρχος, ενδέχεται να ολοκληρωθεί και φέτος – «αν και δεν θα προλάβουμε τον Αύγουστο».
Τις ανησυχίες για τον αντίκτυπο της τουριστικής ανάπτυξης σε ζωτικές υποδομές ήλθε να αναδείξει και το άνοιγμα, τον Μάιο, του πολυτελούς ξενοδοχείου Odera στην παραλία Βουρνή, λίγα χιλιόμετρα από την Πόλη, σε μια έκταση 20.560 τ.μ. Διαθέτει σουίτες με ιδιωτική πισίνα, καθώς και εσωτερική και εξωτερική πισίνα κοινής χρήσης. Σύμφωνα με την ΜΠΕ, οι πισίνες είναι συνολικής επιφάνειας 1.158 τ.μ., που συμπληρώνονται από «ρηχά υδάτινα στοιχεία περίπου 230 τ.μ.». Η επιχείρησε έλαβε το 2021 άδεια για γεώτρηση βάθους 90 μέτρων.
Παρατεταμένη ανομβρία
Ο περασμένος χειμώνας ήταν ο πιο άνυδρος των τελευταίων ετών. Βάσει στοιχείων που παρείχε στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο γεωπόνος της Ένωσης Συνεταιρισμών Τήνου Μάνθος Βίλλας, από την 1η Σεπτεμβρίου του 2023 έως το τέλος Ιουνίου 2024 έπεσαν στο νησί μόλις 251 χιλιοστά βροχής. Η τελευταία βροχή καταγράφηκε στις 20 Μαρτίου.
Στην ίδια περίοδο το 2022-3 έπεσαν 424 χιλιοστά, ενώ το 2021-2 έπεσαν 558 (αν και δεν έβρεξε καθόλου μετά τον Φεβρουάριο). Κοιτάζοντας πιο παλιά στοιχεία, το 2018-19 η βροχόπτωση έφτασε τα 971 χιλιοστά και το 2014-5 τα 987.
Τόσο το 2023-4 όσο και το 2022-3, οι πρώτες βροχές έπεσαν τον Νοέμβριο. Το αποτέλεσμα, όπως μας λένε ο μηχανικός περιβάλλοντος Νίκολας Μπεντάου και η περιβαλλοντολόγος Μαρίλια Καλούλη, συνιδρυτές του οικολογικού τουριστικού προορισμού Tinos Eco Llodge, είναι ότι «έχει χαθεί η δεύτερη άνοιξη των Κυκλάδων» που συνέβαινε το φθινόπωρο, και αυτό έχει προκαλέσει μεγάλη αναταραχή στο οικοσύστημα.
Υπάρχουν όμως και σημαντικές κοινωνικές συνέπειες. Η Καλούλη μιλάει για τους ηλικιωμένους στα χωριά που είχαν συνηθίσει μια ζωή να προμηθεύονται τα φρούτα και τα λαχανικά τους από τους μπαξέδες τους και τώρα, λόγω της λειψυδρίας, αναγκάζονται για πρώτη φορά να τα αγοράσουν από το σούπερ μάρκετ. «Το θεωρούν κατάντια». «Έτσι», συνεχίζουν συμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον στο σκιερό χώρο μπροστά από την άτυπη ρεσεψιόν του Eco Lodge, «χάνονται οι τοπικές ποικιλίες, αλλά χάνεται το βίωμα αυτό για τις νέες γενιές – χάνουμε την επαφή με την προέλευση και τον τρόπο παραγωγής της τροφής».
Επισκεφθήκαμε το φράγμα της Βακέτας, στα περίχωρα της Χώρας, που λειτουργεί από το 2007. Χωρητικότητας αρχικά 140.000 m3, με παρακείμενη εγκατάσταση ταχυδιυλιστηρίου, παρείχε μέχρι πρότινος – σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Τήνου – 700 m3 νερού ημερησίως για ύδρευση.
Φέτος, όπως ενημερωθήκαμε από τον αντιδήμαρχο Ύδρευσης, το φράγμα δεν συνέβαλλε καθόλου στην υδροδότηση της Χώρας. Η αυτοψία κατέστησε προφανές το γιατί: η λεκάνη ήταν σχεδόν άδεια, η στάθμη ήταν πολύ χαμηλά – χαμηλότερα από ποτέ άλλοτε σε αυτή τη φάση του καλοκαιριού στα σχεδόν 20 χρόνια λειτουργίας του.
Και τώρα;
Τα έργα αναβάθμισης και υδατικής θωράκισης του νησιού προχωρούν. Η τηλεμετρία, όπως λέει στις «Βιώσιμες Κυκλάδες» ο δήμαρχος της Τήνου, αναμένεται να κοστίσει 3-3,5 εκατ. ευρώ και να είναι έτοιμη «εντός του 2025». Η επέκταση του δικτύου προς τα Δύο Χωριά, τον Αρνάδο και τον Τριαντάρο θα συμβάλλει από του χρόνου, βάσει του σχεδιασμού, στην κάλυψη των αναγκών τους χωρίς τη χρήση βυτίων με το μεγάλο κόστος που αυτή συνεπάγεται.
Ο δήμαρχος αναφέρει επίσης ότι έχουν γίνει τα πρώτα βήματα για την υλοποίηση της προεκλογικής του υπόσχεσης για μία μεγάλη μονάδα – ένα εργοστάσιο – αφαλάτωσης στο νησί, δυναμικότητας 10.000 m3 ημερησίως. Το έργο, που εκτιμάται ότι θα κοστίσει 4 εκατ. ευρώ, «έχει ενταχθεί στον προϋπολογισμό του υπουργείου Εσωτερικών και έχει ξεκινήσει η διαδικασία προγραμματικής σύμβασης ώστε να ξεκινήσουν οι μελέτες σχετικά με την υλοποίηση. Έχουν ήδη προταθεί τέσσερις πιθανοί χώροι, οι οποίοι εξετάζονται». Επικριτές της αφαλάτωσης αναδεικνύουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον στο σημείο εκβολής της άλμης (του υπολείμματος της διαδικασίας), όπου αυξάνεται η αλατότητα, αλλά και το υψηλό ενεργειακό κόστος της διαδικασίας.
Όσο για τις ιδιωτικές υδρομεταφορές, ο Κροντηράς παραδέχεται ότι «γίνονται κάπως άτυπα» (χωρίς δηλαδή την προβλεπόμενη εποπτεία από τον Δήμο), αλλά σημειώνει ότι είναι αναγκαίες. «Κοιτάξτε», λέει, «έχει χτιστεί όλη η Τήνος – και έχει χτιστεί εκτός ορίων οικισμών και μεμονωμένα. Εάν δεν υπάρχει δυνατότητα επέκτασης του δικτύου και δεν θέλουμε να πολλαπλασιάζονται οι γεωτρήσεις, κάπως πρέπει να υδροδοτηθούν όλα αυτά τα κτίσματα».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου