Γυάρος: μνήμη ελευθερίας - Της Πέπης Ρηγοπούλου

Γυάρος | EUROKINISSI/ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

Πέπη Ρηγοπούλου

 

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, υπουργός Στρατιωτικών επί εμφυλίου, έκανε το 1949 μια δήλωση υποστηρίζοντας πως «η Ελλάς που άλλοτε έδωσε στην ανθρωπότητα τον Παρθενώνα και την Αγία Σοφία […] αναγκάστηκε να δημιουργήσει αυτό το στρατόπεδο [τη Μακρόνησο] σε μια προσπάθεια να επαναφέρει τα τέκνα της αυτά [πραγματικούς και υποτιθέμενους κομμουνιστές] στους κόλπους της». Δήλωση που μπορεί μεν να αλλοιώθηκε στη συνέχεια, αλλά που και ως έχει συνιστά κυνικό εξωραϊσμό ενός τόπου μαρτυρίου και ανίερη συσχέτισή του με μνημεία του ελληνικού και άρα του παγκόσμιου πολιτισμού. Μνημεία που η εθνικοφροσύνη ευτελίζει διαχρονικά, υμνώντας τα με δεκάρικους, ενώ στο όνομα του εκσυγχρονισμού αλλοιώνεται η εικόνα τους, όπως συνέβη με την Ακρόπολη (όταν δεν γίνονται τζαμιά σαν την Αγία Σοφία από μετα-αποικιακού τύπου οραματιστές σαν τον κ. Ερντογάν).

Γυάρος και Μακρόνησος χρησίμευσαν όχι ως πνευματικές κολυμβήθρες, αλλά ως τόποι μαρτυρίου και εξόντωσης. Θυμάμαι τον Θοδωρή Π.: κάτισχνος, με μια τρυφερότητα σχεδόν παιδική. Και μια απόφαση να ξαναζήσει. Απόφαση που τη διέκοπτε συχνά ένα τρέμουλο, σαν ηλεκτρική εκκένωση που διαπερνούσε το κορμί του. Τα είχε ζήσει όλα στη Γυάρο.

Σήμερα έχουν κινηθεί οι διαδικασίες από ευαίσθητα κεφάλαια και εταιρείες που επιθυμούν να σώσουν τη Γυάρο με οικολογικά και αναπτυξιακά επιχειρήματα «βιοποικιλότητας» για να την αξιοποιήσουν τουριστικά. Με τον γνωστό τρόπο που αυτές οι αξιοποιήσεις ισοπεδώνουν ολοταχώς σήμερα το Αιγαίο, που εκτός από τον εξ Ανατολών γείτονα απειλείται και από την ημεδαπή βαρβαρότητα. Διαδικασία που είχε προφητεύσει ο Γιώργος Σεφέρης επί χούντας, όταν μίλησε για έναν εφιάλτη του, όπου είδε τις κολόνες του Παρθενώνα να καταστρέφονται για να αξιοποιηθούν από αμερικανική εταιρεία ως οδοντόπαστες.

Και εμείς, τι κάνουμε; Οι μνήμες μαρτυρίου στο Νταχάου, το Αουσβιτς, την Τρεμπλίνκα, το Σόμπιμπορ, συνδέονται στο υλικό και στο συμβολικό πεδίο με αρχεία, βιβλία, ταινίες, εκδηλώσεις. Στην κόλαση της Γυάρου, της Μακρονήσου και σε άλλα νησιά, μαρτύρησαν άνδρες και γυναίκες κάθε κοινωνικής τάξης και ταυτότητας. Ανάμεσά τους και οι φύλακες της μνήμης: φιλόσοφοι, λογοτέχνες, σκηνοθέτες, επιστήμονες και άλλοι δημιουργοί. Οι μαρτυρίες και το έργο όλων αυτών είναι πυρήνας έμπνευσης και ελευθερίας. Θα τολμήσουμε να τον σώσουμε σε πείσμα της βιοποικιλότητας και των λοιπών «εναλλακτικών» προθέσεων;

Πώς μπορεί να φανταστεί κανείς αξιοποίηση του Αουσβιτς λόγω «βιοποικιλότητας»; Στην Ελλάδα και αλλού σοβούν πόλεμοι της μνήμης. Μνήμη της βίας που συνεχώς πλήττει τη δημιουργία, την ελευθερία, τη ζωή. Με δικτατορίες και στρατόπεδα είτε με νομότυπες αλλά ανήθικες συναινέσεις. Βασισμένες σε μείγματα ωμών απειλών είτε κούφιων ωραιολογιών. Ανθρωποι που βίωσαν τη φρίκη των τόπων αυτών και άλλοι, που μπόρεσαν να νιώσουν και να σκεφτούν, μίλησαν ήδη. Εύχομαι η στάση τους να προχωρήσει και σε άλλες πράξεις αντίστασης.