Επισιτιστική κρίση. Ενα συλλογικό ζήτημα που επανέρχεται στο πολιτικό προσκήνιο με αυξανόμενη συχνότητα και σφοδρότητα με διάφορες αφορμές – καύσωνες, παγετοί, πλημμύρες και πυρκαγιές που καταστρέφουν σοδειές και υποβαθμίζουν πόρους, πανδημία που διαταράσσει την εφοδιαστική αλυσίδα, ενεργειακή κρίση που εκτοξεύει το κόστος παραγωγής και τις τιμές των αγροτικών προϊόντων, χρηματοοικονομικοί ανταγωνισμοί και τώρα… πόλεμος που καταστρέφει, διαταράσσει, εκτοξεύει, απειλεί αλλά, κυρίως, αναδεικνύει την καρδιά του ζητήματος.
Η επισιτιστική ασφάλεια:
(α) δεν έχει αντιμετωπιστεί με δομικά μέτρα αν και είναι η αχίλλειος πτέρνα κάθε κοινωνίας και οικονομίας και
(β) είναι πολυδιάστατη και πολυπαραγοντική, απαιτεί σταθερές και διαχρονικές δράσεις και εξασφαλίζεται μόνο με συνετή, πολυεπίπεδη διακυβέρνηση.
Η αντιμετώπισή της, με βάση την ογκώδη επιστημονική και γκρίζα βιβλιογραφία, απαιτεί συλλογικές, προσωπικές και υπερ-συλλλογικές ενέργειες, κατά προτίμηση συντονισμένες.
Οι συλλογικές ενέργειες διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναλαμβάνονται οι προσωπικές που κι αυτές, με τη σειρά τους, αναδρούν και (ανα)διαμορφώνουν τις συλλογικές.
⒈ Πολιτική βούληση. Αυτή η υπόδειξη διατρέχει όλες τις επιστημονικές και άλλες αναλύσεις. Και δεν αφορά μόνο τους πολιτικούς αλλά όλη την πολιτική κοινότητα, την κοινωνία των πολιτών που θα απαιτήσει να τεθεί πρώτος στόχος διακυβέρνησης η επισιτιστική αυτάρκεια… γιατί νηστικό αρκούδι δεν χορεύει.
⒉ Σχεδιασμός – όχι απλά επισιτιστικός αλλά ολοκληρωμένος αναπτυξιακός και χωροταξικός σχεδιασμός με όραμα την κυκλική οικονομία που έχει πρωταρχικό στόχο τη διασφάλιση επισιτιστικής αυτάρκειας συγχρόνως με ενεργειακή ασφάλεια και κλιματική ουδετερότητα. Οι ενέργειες που αναφέρονται παρακάτω απορρέουν από τον σχεδιασμό – σε εθνικό, περιφερειακό και, κυρίως, τοπικό επίπεδο.
⒊ Εξασφάλιση αποθεμάτων βασικών τροφίμων γιατί… του φρονίμου τα παιδιά…
⒋ Προστασία της γης γιατί η γη είναι ο μόνος πεπερασμένος και αναντικατάστατος συντελεστής παραγωγής. Η προστασία της γης περιλαμβάνει: (α) τη διασφάλιση επαρκούς ποσότητας αγροτικής γης που τώρα «εξαφανίζεται» με γοργούς ρυθμούς λόγω μεταβολών της από αγροτική σε άλλες ευκαιριακές χρήσεις (ενεργειακές, τουριστικές, αστικές), ιδιαίτερα σε περιαστικές και νησιωτικές περιοχές, και εγκατάλειψης της υπαίθρου, (β) τη διασφάλιση ικανοποιητικής ποιότητας έγγειων πόρων (έδαφος, νερό, βιοποικιλότητα) για παραγωγή τροφίμων με ταυτόχρονη βιώσιμη ανάπτυξη υπαίθρου.
⒌ Εξασφάλιση των αναγκαίων συνθηκών για την υλοποίηση των παραπάνω, όπως (α) ασφαλή και αξιόπιστα καθεστώτα ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης γης, (β) κατάργηση των στρεβλών θεσμικών διατάξεων που επιτρέπουν μεταβολές χρήσης γης από αγροτική και δασική σε αστική και «ενεργειακή», (γ) προτεραιότητα στην καλλιέργεια αγροτικών προϊόντων πρώτης ανάγκης, (δ) παροχή αγροτικών επιδοτήσεων υπό προϋποθέσεις και με παράλληλη εξασφάλιση των απαιτούμενων υλικοτεχνικών και κοινωνικοοικονομικών υποδομών, (ε) διασφάλιση ειδικευμένου και σταθερού εργατικού δυναμικού, (στ) ολοκληρωμένο πλέγμα εναρμονισμένων πολιτικών, (ζ) παιδεία, ενημέρωση, ευαισθητοποίηση.
Οι προσωπικές ενέργειες δεν είναι άλλες από εκείνες τις μικρές, καθημερινές συνήθειες που αλλάζοντάς τες γεννούν σε ανύποπτο χρόνο ένα επιθυμητό, συλλογικό αποτέλεσμα.
⒈ Μείωση έως εξάλειψη της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων αλλά και άλλων προϊόντων γενικότερα. Ενα παγκόσμιο και ευρωπαϊκό θέμα που έχει αναδειχθεί ήδη και μένει η επίμονη δημοσιοποίησή του για να υιοθετηθούν πρακτικές που θα υλοποιήσουν τη μείωση. Γι’ αυτό… δεν πετάμε τίποτε (κι έτσι μειώνουμε και τα απόβλητα).
⒉ Αλλαγή διατροφικού προτύπου. Πέραν των λόγων υγείας, ένα ισορροπημένο διατροφικό πρότυπο ενισχύει τη ζήτηση και επηρεάζει την παραγωγή βασικών έναντι άλλων, λιγότερο βασικών, προϊόντων.
⒊ Αλλαγή τρόπου ζωής και προτεραιοτήτων που αφορά όλο τον τρόπο ζωής –διατροφής, ένδυσης, μετακίνησης, εργασίας, ψυχαγωγίας– που «μεταφράζεται» σε μικρότερο προσωπικό «αποτύπωμα», σε μικρότερες απαιτήσεις γης και πόρων για να ικανοποιηθούν το ίδιο καλά, ή και καλύτερα, προσωπικές ανάγκες.
Τέλος, κοιτάζοντας τον κόσμο από ψηλά δεν κρύβονται οι μεγάλες διατροφικές ανισότητες, είτε στη διαθεσιμότητα (Χάρτης 1) και στην πρόσληψη τροφής (Χάρτης 2) είτε στις κατά κεφαλή διατροφικές δαπάνες (Χάρτης 3), μεταξύ άλλων. Γι’ αυτό, το πάγιο και διαρκές αίτημα αντιμετώπισης της επισιτιστικής κρίσης, που επιδεινώνουν οι πόλεμοι, απαντάται μόνο με υπερ-συλλογικές ενέργειες αναδιανομής, όχι μόνο σε όρους διατροφικούς αλλά κοινωνικοοικονομικούς και πολιτικούς.
Το δικαίωμα στην τροφή –άρθρο 25 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα του 1948 – συναρτάται με την υποχρέωση παροχής της τροφής. Κι αυτή η υποχρέωση δεν είναι ενός αλλά όλων. Η επισιτιστική κρίση είναι ένα συλλογικό πρόβλημα που μόνο συλλογικά μπορεί να αντιμετωπιστεί με αιχμή τη συνετή διακυβέρνηση.
*Ομότιμη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου