Το υψηλό οικονομικό, περιβαλλοντικό και υγειονομικό κόστος αγοράς και συντήρησης φοινίκων ούτε συγκρίνεται με το πολύ μικρότερο κόστος των ενδημικών ειδών, ούτε συνάδει με σώφρονα διαχείριση των δημόσιων οικονομικών (περιφερειών και δήμων) ιδιαίτερα σε καιρούς δημοσιονομικής λιτότητας
Στις 9 Αυγούστου ανακοινώθηκε με ενθουσιασμό στα ΜΜΕ η φύτευση 300 φοινίκων στη Λ. Συγγρού, που «αλλάζει πρόσωπο…», «…έχει πια 300 φοίνικες», «…και έγινε πράσινη».
«Η παρέμβαση πραγματοποιήθηκε από την Περιφέρεια Αττικής, στο πλαίσιο του σχεδιασμού αναβάθμισης των χώρων πρασίνου σε νησίδες κεντρικών οδικών αξόνων» και «ανάλογες εργασίες έχουν ήδη γίνει στις λεωφόρους Ποσειδώνος, Κηφισίας, Αθηνών, Βασιλίσσης Σοφίας, Πέτρου Ράλλη και Γρηγορίου Λαμπράκη» αναφέρει η σχετική ανακοίνωση.
Δύο βασικά σημεία της αξίζει να σχολιαστούν:
1. «…η επιλογή του συγκεκριμένου είδους φοίνικα έγινε, καθώς είναι το ενδεδειγμένο για τις ιδιαίτερες θερμές θερμοκρασίες που καταγράφονται στην περιοχή και δεν προσβάλλεται εύκολα από την ασθένεια που κατατρώει όσους φοίνικες έχουν απομείνει στη Λ. Συγγρού και αλλού από παλαιότερα χρόνια».
Το συγκεκριμένο είδος φοίνικα είναι η Ουασιγκτώνια (Washingtonia spp.) που, σε σχέση με τον Κανάριο (Phoenix canariensis), είναι λιγότερο ευάλωτη στο κόκκινο σκαθάρι (Rhynchophorus ferrugineus) αλλά όχι άτρωτη, όπως όλα τα φοινικοειδή, σ’ αυτό και άλλους εχθρούς. Και τα δύο είδη είναι εισαγόμενα, ιδιαίτερα μετά την ένδοξη δεκαετία του 1990 που η χώρα έπρεπε να εξωραϊστεί με εξωτικά είδη (και τους εχθρούς τους) για τους Ολυμπιακούς Αγώνες. The rest is history…
Το επιχείρημα ότι είναι είδος ενδεδειγμένο για υψηλές θερμοκρασίες προκαλεί έκπληξη. H Ελλάδα βρίθει ποικιλίας ενδημικών ειδών προσαρμοσμένων σε ακραίες ξηροθερμικές συνθήκες, κάτι που δεν θα έπρεπε να αγνοούν οι αρμόδιοι.
Σημαντικότερο όμως ζήτημα είναι η συμβολή του πρασίνου στο περιβαλλοντικά βεβαρυμένο λεκανοπέδιο Αττικής (ατμοσφαιρικές αναστροφές, αστικές θερμικές νησίδες, βαριά ατμοσφαιρική ρύπανση). Αυτή η επιβάρυνση, σε συνδυασμό με την ανάγκη μετρίασης των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, υπαγορεύει επιλογές φυτών με μεγάλη φυλλική επιφάνεια ικανών να βελτιώνουν το μικρόκλιμα (CO2, οξυγόνο, θερμοκρασία, υγρασία) και να προσφέρουν σκίαση. Οι φοίνικες δεν πληρούν αυτά τα κριτήρια ιδιαίτερα όταν μεγαλώνοντας μετατρέπονται σε καφετί στύλους με μια μικρή κώμη κάπου εκεί ψηλά… Εξ ου και η απορία για το «πρασίνισμα» και «την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής», πολύ δε περισσότερο την ανάδειξη των ομορφιών της Αττικής (δήλωση του περιφερειάρχη κ. Πατούλη) με εισαγόμενα εξωτικά είδη.
Μια πλούσια βιβλιογραφία και προτάσεις Ελλήνων ειδικών πρασίνου προσφέρονται για όσους ενδιαφέρονται σοβαρά για επιλογές ενδημικών φυτών κατάλληλων για βεβαρυμένες αστικές περιοχές.
2. «Για την προστασία και συντήρηση του πρασίνου και των δέντρων, προβλέπεται η καθημερινή φροντίδα των φυτών […] με ανάπτυξη συστήματος άρδευσης και καθημερινές εργασίες, όπως κλάδεμα, καθαριότητα κ.λπ.»
Αυτή η γενικόλογη διατύπωση αποσιωπά τις αλληλένδετες σοβαρές περιβαλλοντικές και οικονομικές πτυχές της χρήσης/μονοκαλλιέργειας φοινίκων σε αστικές περιοχές. Η ζωηρή και ενδιαφέρουσα συζήτηση της περιόδου 2005-2015 με αφορμή τις επιπτώσεις της καταπολέμησης με εντομοκτόνα του κόκκινου σκαθαριού των Κανάριων έχει κοπάσει, αν και το πρόβλημα παραμένει. Οι φυτεύσεις συνεχίζονται με Ουασιγκτώνιες κυρίως αλλά και με Κανάριους.
Λόγοι αισθητικής και ευαισθησίας των δύο ειδών σε εχθρούς υπαγορεύουν συχνές φυτοτεχνικές και χημικές επεμβάσεις. Στην περίπτωση του κόκκινου σκαθαριού ακόμα και φυτοφάρμακα εγκεκριμένα για γεωργικές εφαρμογές σε κλειστούς χώρους (π.χ. νεονικοτινοειδή εντομοκτόνα σε θερμοκήπια) ενέχουν περιβαλλοντικούς και υγειονομικούς κινδύνους εάν εφαρμοστούν, ενώ απαγορεύονται σε αστικές και κατοικημένες περιοχές. Κύριοι κίνδυνοι είναι η κατάρρευση των πληθυσμών των μελισσών και η ρύπανση εδάφους, υδάτων και αέρα (συμπεριλαμβανομένης και της διαχείρισης των νεκρών φοινίκων) από τοξικές ουσίες. Το ερώτημα είναι πόσο μειωμένες και αμελητέες είναι αυτές οι επιπτώσεις στην περίπτωση των Ουασιγκτώνιων;
Το οικονομικό κόστος της συχνής συντήρησης (καλλωπισμός/κούρεμα, πότισμα, χημική συντήρηση, απομάκρυνση/ταφή νεκρών δέντρων) των φοινίκων δεν είναι ευκαταφρόνητο. Περιλαμβάνει το κόστος εργασίας, νερού, ενέργειας και χημικών σκευασμάτων.
Συνοψίζοντας, το υψηλό οικονομικό, περιβαλλοντικό και υγειονομικό κόστος αγοράς και συντήρησης φοινίκων ούτε συγκρίνεται με το πολύ μικρότερο κόστος των ενδημικών ειδών, ούτε συνάδει με σώφρονα διαχείριση των δημόσιων οικονομικών (περιφερειών και δήμων) ιδιαίτερα σε καιρούς δημοσιονομικής λιτότητας και ενώ πλήθος κοινωνικών αναγκών χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Οι δε περιβαλλοντικές επιπτώσεις των φοινίκων όχι μόνο υστερούν κατά πολύ του οφέλους των ενδημικών ειδών, αλλά είναι αρνητικές.
Ο ειδικός σε θέματα πρασίνου και συνιδρυτής της «Ελληνικής Εταιρείας Φίλων των Φοινικοειδών» (Greek Palm Society), Ν. Θυμάκης, είχε προτείνει, μεταξύ άλλων, «επιλογή της αριάς (Quercus ilex), ενός ενδημικού είδους της αττικής χλωρίδας που αναπτύσσεται σε πολλών ειδών εδάφη […] αειθαλές φυτό με ιδιαίτερου χρωματισμού φύλλωμα και σχήμα που αποκτά μεγάλο ύψος, […] εύκολο φυτό στην καλλιέργεια, ανθεκτικό στο καυσαέριο, γι' αυτό και κατάλληλο για αστικά κέντρα».
Δεν είναι η πρώτη φορά που η Λ. Συγγρού εξωραΐζεται με φοίνικες. Το 1979 απέκτησε τους πρώτους Κανάριους γιατί μόνο μια λεωφόρος «ευρωπαϊκών προδιαγραφών» άρμοζε για την υποδοχή του Γάλλου προέδρου Ζισκάρ ντ’ Εστέν και των Ευρωπαίων αξιωματούχων που θα υπέγραφαν την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ. Οι ακριβοπληρωμένοι εκείνοι Κανάριοι καταστράφηκαν, φυτεύτηκαν άλλοι, που επίσης αποδεκατίστηκαν, και ακολούθησαν οι 300 Ουασιγκτώνιες… Γκλαμουριά über alles.
Ευτυχώς που στο Φαληρικό Δέλτα οι κήποι του ΚΠΙΣΝ εκθέτουν την ελληνική χλωρίδα. Οι φοίνικες απουσιάζουν…
Αναφορές
- Θυμάκης, Ν. Αριά, η ελληνική απάντηση στους φοίνικες, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 3-6-2011.
- Μπριασούλης, Δ. Το τίμημα της αίγλης: το πολυδιάστατο κόστος των φοινίκων στους ελεύθερους χώρους. ΟΙΚΟΚΡΗΤΗ, 23-8-2011.
- Φωτιάδη, Ι. Η φοινικολαγνεία… συνεχίζεται. ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ΟΙΚΟ, 8-6-2010.
- Τσώλη, Θ. Οι μέλισσες πεθαίνουν στο βωμό του φοίνικα. ΤΟ ΒΗΜΑ, 7-10-2011.
*Ομότιμη καθηγήτρια Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου e.briassouli@aegean.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου