Οι θαμώνες του φούρνου κοντά στην πλατεία της Γλυφάδας αναζήτησαν, όπως κάθε Σάββατο πρωί, τη δωρεάν τοπική εφημερίδα για να συνοδεύσουν τον καφέ και τη συζήτησή τους. Εκείνη την ημέρα όμως κάτι έμοιαζε διαφορετικό στο έντυπο που σήκωσαν από την προθήκη και φυλλομέτρησαν. Το χαρτί ήταν λιγότερο φωτεινό, η ευκρίνεια των φωτογραφιών μικρότερη, το μέγεθος διαφορετικό.
Ήταν προφανές ότι η εφημερίδα είχε επιλέξει ένα νέο, φτηνότερο τυπογραφείο, μια απόφαση που είχε αποτυπωθεί και στην ποιότητα της εκτύπωσης. Δεν επρόκειτο για μια μεμονωμένη περίπτωση, ούτε για ένα τυχαίο τοπικό φαινόμενο. Σε όλη τη χώρα τα τοπικά κυρίως έντυπα πραγματοποιούν μια βίαιη προσαρμογή στα νέα τιμολογιακά δεδομένα που πυροδότησε η εκρηκτική άνοδος της τιμής του χαρτιού.
Ένα παγκόσμιο φαινόμενο με δυσμενείς επιπτώσεις σε διάφορους κλάδους της παραγωγής (από τις ετικέτες των προϊόντων ως τη συσκευασία τους) που χτυπά ιδιαίτερα το «προϊόντα» που αποτελούνται εξ ολοκλήρου από χαρτί: Τα έντυπα μέσα ενημέρωσης.
 |
| Ρολά δημοσιογραφικού χαρτιού σε τυπογραφείο της Αττικής |
Ο τοπικός Τύπος μπορεί να έχει περιορισμένη εμβέλεια στα θέματα που καλύπτει, ωστόσο αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό κομμάτι της δημοσιογραφικής ύλης που παράγεται και καταναλώνεται, δημιουργώντας τη δική του οικονομία. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη λίστα τοπικών εντύπων που έχουν λάβει την ειδική πιστοποίηση της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης ώστε να δημοσιεύουν νομίμως προκηρύξεις και άλλες ανακοινώσεις δημόσιων φορέων, στην Αττική κυκλοφορούν 7 ημερήσιες και 12 εβδομαδιαίες τοπικές εφημερίδες. Στον αριθμό αυτό πρέπει να προστεθούν δεκάδες άλλες μόνιμες ή περιστασιακές δημοσιογραφικές προσπάθειες χωρίς πιστοποίηση και τα μηνιαία τοπικά έντυπα, που σε όλη τη χώρα συγκροτούν έναν αρκετά ετερογενή και πολύμορφο ενημερωτικό γαλαξία.
Και αν μια μέρα ο αριθμός αυτός των εντύπων μειωνόταν αισθητά;
Εκτός από τις προφανείς δυσμενείς επιπτώσεις στους εξαρτώμενους οικονομικά και επαγγελματικά από τον τομέα αυτόν, η εξέλιξη αυτή θα έφερνε πλήγμα στην ενημέρωση και την ποιότητα της δημοκρατίας. Ο τοπικός Τύπος είναι ο κατεξοχήν μηχανισμός άσκησης δημοσιογραφικού ελέγχου στις τοπικές διοικήσεις.
Οι αποφάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων και των δημοτικών αρχών αφορούν εν γένει τις τοπικές υποθέσεις και ειδικότερα τη χρήση και την αξιοποίηση των κοινόχρηστων χώρων (πάρκα, πλατείες, πεζοδρόμια, οδικό δίκτυο), λειτουργίες ζωτικής σημασίας για την καθημερινότητα των πολιτών (αποκομιδή απορριμμάτων, ηλεκτροφωτισμός οδών, συντήρηση σχολικών κτηρίων) και σημαντικές κοινωνικές δομές (όπως βρεφονηπιακοί σταθμοί και ΚΑΠΗ) μεταξύ πολλών άλλων. Στις σελίδες τους τα τοπικά ενημερωτικά έντυπα παρουσιάζουν ή ασκούν κριτική στις σχετικές αποφάσεις, παρουσιάζοντας επίσης και την τοπική πολιτική επικαιρότητα, μια σημαντική βαθμίδα της δημοκρατίας.
Η βιωσιμότητα των τοπικών εφημερίδων σήμερα βρίσκονται σε κίνδυνο.
Ακριβότερο χαρτί
Τα «ιστορικά υψηλά» επίπεδα τιμών στο χαρτί εφημερίδας όπως διαμορφώθηκαν τους πρώτους μήνες του 2022 περιγράφουν αναλυτικές εκθέσεις του πρακτορείου επιχειρηματικών ειδήσεων και παρατηρητήριο τιμών fastmarkets. Τον Οκτώβριο του 2021 το χαρτί εφημερίδας 45 γρ. αυξήθηκε στην ηπειρωτική Ευρώπη κατά 80€ τον τόνο και τον Νοέμβριο έγινε νέα ισόποση αύξηση. Το χαρτί εφημερίδας 42 γρ. σύμφωνα με την ίδια έκθεση, το πρώτο τρίμηνο του 2022 αυξήθηκε στη Μεγάλη Βρετανία κατά 70,1% μέσα σε έναν χρόνο. Η αστάθεια στις τιμές οδήγησε στο σπάσιμο των 6μηνων συμβολαίων που ίσχυαν μεταξύ προμηθευτών και τυπογραφείων, οδηγώντας σε νέες συμφωνίες τρίμηνης ή και μηνιαίας διάρκειας ως προς τις τιμές.
Η πανδημία πυροδότησε με διάφορους τρόπους την κρίση αυτή στη βιομηχανία του χαρτιού. Σύμφωνα με μια έρευνα για την παγκόσμια αγορά χάρτου της Quad, πολλοί παραγωγοί μείωσαν δραματικά την παραγωγή τους, ενώ άλλοι μετασχημάτισαν την παραγωγή τους στην κατασκευή χάρτινων συσκευασιών, ως αποτέλεσμα της αλματώδους αύξησης του ηλεκτρονικού εμπορίου και της ανάγκης για συσκευασίες. Παράλληλα, τα μεταφορικά κόστη εκτοξεύτηκαν καθώς λόγω του Covid-19 όλο και λιγότεροι οδηγοί και πληρώματα πλοίων ήταν διαθέσιμα για εργασία.
Μια άλλη παράμετρος που επέτεινε τις ελλείψεις στο χαρτί είναι σύμφωνα με τους Financial Times οι μεγάλες απεργίες χιλιάδων εργατών στα εργοστάσια της UPM στη Φινλανδία, μιας από τις μεγαλύτερες παραγωγούς χαρτιού στον κόσμο. Τέλος, στο πρωτοφανές κύμα ανατιμήσεων στον συγκεκριμένο κλάδο μπορεί να διακρίνει κανείς σύμφωνα με άλλες αναγνώσεις τους γεωπολιτικούς αναταγωνισμούς των υπερδυνάμεων και τη διεθνή ενεργειακή κρίση.
Η εισαγωγή της κρίσης
Οι ανατιμήσεις και ο περιορισμός των διαθέσιμων ποσοτήτων δημοσιογραφικού χαρτιού δεν άργησαν να εμφανιστούν και στην εγχώρια τυπογραφική αγορά.
Όπως μας αναφέρει η Angelika Hilt, εμπορική διευθύντρια στη μεγαλύτερη σήμερα εκτυπωτική μονάδα της χώρας στον τομέα εκτύπωσης εφημερίδων, τις Καθημερινές Εκδόσεις, το κόστος «ξεκίνησε να ανεβαίνει τον Απρίλιο 2021 από τους προμηθευτές». Και προσθέτει: «Ως εταιρεία αποφασίσαμε να κρατήσουμε τις συμφωνίες με τους πελάτες του πιεστηρίου μας και μεταφέραμε ένα μέρος των αυξήσεων από 1η Αυγούστου 2021». Το ράλι ανατιμήσεων συνεχίστηκε μέχρι και τις αρχές του 2022. Η πρώτη αντίδραση των εντύπων ήταν να απορροφήσουν την άνοδο του κόστους. «Στον τομέα των εφημερίδων δεν σταμάτησε κανένας πελάτης μας την έκδοση, απλώς περιορίστηκε το τιράζ και σε κάποιες περιπτώσεις μειώθηκαν τις σελίδες ή την ποιότητα χαρτιού», σημειώνει η κα. Hilt και θυμάται ότι «υπήρξε μία ανάλογη κρίση μέσα στη δεκαετία του 1990, στην οποία ανέβηκαν πολύ οι τιμές χαρτιού, αλλά όχι στην έκταση που γίνεται φέτος. Τότε έκλεισαν εργοστάσια παραγωγής και σημειώθηκε μειωμένη προσφορά που οδήγησε σε αύξηση τιμών». Ωστόσο ο πόλεμος Ρωσίας Ουκρανίας προοιωνίζεται και περαιτέρω εξελίξεις: «Θα συνεχίσει η άνοδος των τιμών με απρόβλεπτες επιπτώσεις στην αγορά εφημερίδων, αν συνεχίσει η κρίση», εκτιμά η Angelika Hilt.
Από το 1992 που εκδίδεται η εβδομαδιαία τοπική εφημερίδα Παλμός Γλυφάδας το κόστος χαρτιού και εκτύπωσης ανέβηκε πολλές φορές, όπως θυμάται η διευθύντρια του εντύπου Έφη Φιλιπποπούλου: «Το 2021 ήταν το πρώτο έτος μέσα στο οποίο μας ζητήθηκε αύξηση τρεις φορές από το τυπογραφείο. Αυτό είναι κάτι που σε σοκάρει, σε προβληματίζει για τη βιωσιμότητα του εντύπου διότι ήταν αυξήσεις συνολικά 50% μέσα σε ένα χρόνο, όταν η εκτύπωση αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο έξοδο της εφημερίδας. Ήταν αυξήσεις χωρίς προειδοποίηση και δεν μπορέσαμε να προσαρμόσουμε τις πηγές εσόδων μας». Καθώς όμως κρινόταν η επιβίωση της επιχείρησης αναζητήθηκε φτηνότερη εκτύπωση. «Με μια θυσία στην ποιότητα της εκτύπωσης και τις διαστάσεις του εντύπου επιστρέψαμε στα προ αυξήσεων επίπεδα, όμως μας έχει ήδη γνωστοποιηθεί ότι οι αυξήσεις είναι στο πρόγραμμα», σημειώνει η διευθύντρια του Παλμού.
«Είναι μια καταστροφή για τη βιωσιμότητα του εντύπου», σχολιάζει ο Γιάννης Καραμαγκάλης, εκδότης μιας νέας τοπικής εφημερίδας, της Ηλιοτυπίας στην Ηλιούπολη, ο οποίος ήρθε αντιμέτωπος με μια αύξηση 32% από την 1η Ιανουαρίου 2022 για το τρίτο μόλις φύλλο της εφημερίδας. Καθώς πρόκειται για ένα προσωπικό κατά βάση δημοσιογραφικό εγχείρημα με συμπιεσμένα στο ελάχιστο δυνατό τα λειτουργικά κόστη, το χαρτί και η εκτύπωση αποτελούν το 70% όλων των εξόδων. Ο κ. Καραμαγκάλης αποφάσισε να αυξήσει τη χρέωση των διαφημιστικών καταχωρήσεων κατά 15% και να μειώσει τη δημοσιογραφική ύλη του εντύπου, μια απόφαση που την βίωσε ως μια σοβαρή επαγγελματική υποχώρηση: «Για να κάνω το έντυπο οριακά βιώσιμο, πύκνωσα τις διαφημίσεις. Δηλαδή αφαιρέθηκε χώρος από το περιεχόμενο προκειμένου να βγάλει η εφημερίδα τα έξοδά της. Αισθάνομαι άσχημα που δεν μπορώ να αναπτύξω τα θέματά μου όσο θέλω και αναγκάζομαι να είμαι όσο πιο σύντομος γίνεται, χωρίς πολλές φορές να δίνω στον αναγνώστη να καταλάβει ένα θέμα όπως πρέπει», αναφέρει.
*Ο Γιώργος Λαουτάρης είναι δημοσιογράφος. Το παρόν κείμενο αποτελεί μέρος ακαδημαϊκής εργασίας που εκπονήθηκε στο πλαίσιο του Μεταπτυχιακού Προγράμματος “Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία” του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου και συγκεκριμένα της θεματικής ενότητας ΕΔΜ623: Ψηφιακές Προκλήσεις της Νέας Δημοσιογραφίας.
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου